Уводзіны ў геаграфію
Юрый Андруховіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 438с.
Мінск 2006
- Гэта “крайсьлер” пана Попеля, дапамагае яму Нямірыч.
- Хто-небудзь умее адчыняць багажнікі аўтамабіляў “крайсьлер”? пытае Грыць з такім прыблізна выглядам, быццам хоча дазнацца, ці ўмее хто-небудзь адчыняць кансэрвавыя бляшанкі.
- Стары, гэты багажнік мусіць быць адчынены, пераконвае Нямірыч. Гэта ж машына пана Попеля, а ня нейкага, прабач, Мартусю, таннага мудака! Я амаль упэўнены...
I вы ўсе разам падымаеце з брукаванкі пацяжэлага Білынкевіча, які ў гэтую хвіліну кажа нешта накшталт “героі не ўміраюць”, і тарабаніце яго да невядома адкуль узьніклага сярод плошчы й натоўпу чорнага парожняга “крайсьлера”, багажнік, ясная рэч, незачынены, і вы з палёгкаю скідаеце ў яго паралізаванага сном Білынкевіча хай адпачне сучын сын, так яму й трэба.
Пасьля вы зноў занураецеся ў сьвята вы яго маеце, вы ходзіце па ім ужо добрую гадзіну, і нешта ўсярэдзіне ўпіраецца ня так, ня так, хаця, зь іншага боку, усё акурат так, малайчына Паўле, пастараўся, зрабіў, і кабзар сьпявае пра чыр-
воную кітайку ці пра чырвоную каліну, і студэнты ставяць містэрыю пра Айчыну, і можна купіць гараскоп у каапэратара альбо зьесьці шашлык, альбо пастраляць з лука ў велізарнага кардоннага Сталіна, альбо палюбавацца чарговым задам чарговай прэтэндэнткі на конкурсе “супэрпанна”, альбо выпіць проста з пляшкі, альбо размаляваць сабе твар сіняй і жоўтай фарбамі, альбо паслухаць араторыю, альбо глядзець на неба праз тэлескоп, альбо пагуляць у бяспройгрышную лятарэю, альбо пабіцца з кімсьці проста так ці за самачку, альбо жангляваць нажамі ці памаранчамі, альбо набрацца ў дым, як Білынкевіч, альбо купіць сабе амулет на ланцужку, альбо крыжык, альбо адкінуць капыты, альбо пастраляць у перасоўным стрэлішчы, альбо купіць стары грамафон, альбо танчыць да ранку рытуальны аркан, альбо сьпяваць у кампаніі пра рэкрутаў і чырвоную каліну, ці пра чырвоную кітайку, альбо купацца зь дзяўчатамі ў бочцы, альбо спаць у багажніку аўто, альбо купіць сабе Біблію арабскаю, альбо Каран украінскаю, альбо порнакаляндар, альбо відэакасэту, альбо пісталет Макарава, альбо аленевыя рогі, альбо пеўня, альбо курку, альбо прапар, альбо джынсы, альбо цела, альбо Бога, альбо морфій, альбо рэбры, альбо грудзі, альбо піва, альбо соку, альбо люльку, альбо шрубу, альбо скуру, альбо рану, альбо сабрацца піць у гатэль, альбо хадзіць тут да ранку, альбо памерці...
Гэтыя агні над вамі, гэтыя лёткія сполахі, гэтае абжыраньне агнём, гэтыя барочныя сьцены будынкаў, абвешаныя гірляндамі й майскімі зялёнымі галінкамі, гэтыя рэзныя ў нішах і брамах фігуры, абсыпаныя канфэці й сэрпантынам, вымазаныя лайном і спэрмаю, гэтыя памараньчавыя
намёты з тысячай і тысячай прынадаў і тысячай правілаў, гэтыя вежы над садамі, гэтыя муры, гэтая ратуша з найвышэйшым у сьвеце сьпічаком, гэтыя горы над горадам, гэтыя зоры на небе.
Гэты морак мястэчка, гэтыя кажаны на званіцах, гэтыя сьвечкі на могілках, гэтыя катавальні ў сутарэньнях, гэтыя студні, забітыя касьцьмі, гэты хлуд у старых пакоях, гэтае цурчэньне ў фантанах, гэтыя сьмецьцязвалкі на схілах, гэтыя галасы ў сутарэньнях, а таксама гэтыя заржаўленыя трубы, краны, аблупленыя ракавіны, засьмечаныя купальні, ужываны посуд, падрапаныя пакрывалы, бітая парцаляна, закапаныя званы, спаленыя кнігі, крыжы безраменныя, чатыры вершнікі.
Гэтыя сінія паўколы, гэтыя маляваныя вусны, сьвятыя фінгалы, стыгматы, пашыраныя вены, праваленыя насы, пакрыўленыя хрыбты, гэтыя рухлівыя языкі, пяючыя сьцёгны, дзіравыя панчохі, аголеныя плечы, скрываўленыя іклы, вострыя ключыцы, пакусаныя грудзі, гэтыя ліхтары між ног, гэтае зьзяньне.
I вы, бясьсільныя тут нешта сказаць, нешта замяніць, ходзіце коламі, як самнамбулы, і ў кожнага свая плянэта, і кожны пойдзе сваім шляхам, хоць вы цалкам шчыра жадалі быць толькі разам і не рабіць дурніцаў, але хмель гуляе ў вашых галовах, а сьвята ходзіць па вас нагамі, вы перамеленыя, быццам фарш у добрага кухара, бо, як ужо казаў Нямірыч, усе вы самотныя, вельмі сумнеўна таксама, ці атрымаецца ў вас нешта выхадзіць паміж гэтымі намётамі й памостамі, паміж гэтымі прыўкраснымі калекамі, на гэтай плошчы, з усіх бакоў аточанай гарамі й Эўропай, дзе кожны з вас заблукае па-свойму, вось пачынаецца
ўжо, клічуць, сьвішчуць, гукаюць, чапляюцца за рукаво, просяць, вымагаюць:
Пане Мартафляк!..
I ты нарэшце такі дачакаўся, Мартафляча, народ ведае сваіх паэтаў, цябе клічуць, цябе хочуць, ты пачынаеш маляваць аўтографы для гэтых сымпатычных маладых людзей у вышыванках і “варанках”, гэта, канечне, студэнты, яны трызьняць тваімі вершамі, сярод іх Марта пазнала таго, хто ў аўтобусе ледзь ня страціў прытомнасьці ад шчасьця, пазнаўшы цябе.
Ты пішаш ім у нататніках, на сваіх кніжках, на сваіх партрэтах усялякія дурніцы, Мартафляча, бо найважнейшае нідзе не паўтарыць ніводнага аўтографу, паўсюль варта быць ляканічным, дасьціпным, глыбакадумным, вялікадушным, самадастатковым, высакачолым, але гэтая дзяўчынка з вачамі, як цярновыя сьліўкі, і прагнымі вуснамі ня мае нічога: ані нататніка, ані кніжкі, ані тваёй фатаграфіі, Мартафляча, і яна просіць, каб ты расьпісаўся ёй на ілбе, і ты просіш сіні й жоўты флямайстары й выводзіш на яе гарачым лобіку свае ініцыялы, брава, біс, цалуеш ёй руку, ну што далей? Тым больш, што ўсё таварыства, спыніўшыся праз пару крокаў, голасна гукае цябе:
Мартафляк! Росьціку! Стары! Ты йдзеш ці не? Якога хека?
Але ж ты патрапіў як сыр у масла, як шчупак у раку, Мартафляча. Гэта мае сябры, ветліва тлумачыш ты студэнцікам, дарэчы, таксама паэты Нямірыч, Хомскі, Штундэра ня чулі? Ну, яшчэ пачуеце, яны здольныя хлопцы, нешта ў іх атрымліваецца, хто гэтая дзеўчына зь імі, я нават ня ведаю, усе сьмяюцца. Ты пачынаеш раскланьвацца, але аўтобусны хлапчына з чырвона-чор-
ным значкам намякае табе, што яны маюць непадалёк накрыты стол, гітару, безьліч выпіўкі й ці ня мог бы ты зь імі гадзінку паседзець гэта было б проста супэр. Дзьве цернасьліўкі так глядзяць на цябе пры гэтым, што ты страсаеш зь сябе лішкі здранцьвеньня й крычыш сваім:
Гэй! Чуеце? Я на гадзінку пакіну вас!
Росьціку! чуеш Мартавы голас і на момант страчаесься зь яе разгубленым позіркам, але шлеш ім усім паветраны пацалунак, маўляў пайшлі вы ўсе ў сраку, і, аточаны галасьлівым вывадкам студэнтаў, накіроўваесься туды, дзе накрытыя сталы й гітара ў кустах.
Яны трымаюць цябе пад рукі, шкада, што ня маюць нейкага партшэза ці палянкіну, a то панесьлі б на плячох, так, і вось малышка з тваімі ініцыяламі на лобе таксама, у яе дзівоснае імя Зараслава, ісьці, зрэшты, ня так ужо й далёка, вы зьвяртаеце ў нейкі падворак паміж будынкаў, недалёка ад плошчы, а там, на маладзенькай траве, у самым адцьвітаньні вішняў, сапраўды накрыты стол, да якога цябе нарэшце прыводзяць, газавая лямпа цёпла сьвеціцца, і вы шумна сядаеце й п’яце першую чарку чагосьці самаробнага, a пасьля, ясная рэч, і другую.
Ты, Мартафляча, вельмі любіш такія хвіліны. Яны слухаюць цябе, як прарока, кожнае слова на вагу золата, і ты адчуваеш сябе, як міністар замежных ці ўнутраных справаў на брыфінгу твае адказы ўражваюць, і ты прыўкрасны, Мартафляча, даўно ты так сабе не падабаўся.
Пане Мартафляк, ці можа наш цяперашні вярхоўны савет неяк зьмяніць у лепшы бок нашую сытуацыю?
А ці можа карова лётаць? адказваеш пытаньнем на пытаньне.
- А што варта рабіць у гэтым разе?
- I расьці нам, і дзейнічаць трэба.
- А хто пераможа ў канфлікце: каталікі ці праваслаўныя ?
- Як заўсёды, перамогуць бязбожнікі. Бо для ўкраінца важнейшай ёсьць колькасьць рушнікоў у царкве, чым нейкая там Нагорная казань.
- Ці ня лічыце вы, што могуць увесьці ваеннае становішча?
- Я не прарок, але гэта ня выйсьце.
- Ці будзе зацьверджаная нашая нацыянальная сымболіка?
- Яе зацьвердзіла нашая гісторыя. Яна не патрабуе дадатковых зацьверджаньняў.
- Ці верыце вы ў Бога? Ці дапамогуць нам іншаплянэтнікі? Ці дапаможа нам Амэрыка? Ці ўратуе нас Міжнародны валютны фонд? Ці дапаможа нам золата гетмана Палуботка? Ці ўратуе нас ААН? Ці ўратуе нас Брусэль? Ці паможа нам Жэнэва? Ці ўратуе нас каханьне? Ці ня здрадзіць нам Варшава? Ці палюбіць нас Валэнса? Ці ўратуе нас Ізраіль? Ці павераць нам арабы? Ці пасобяць нам татары? Ці пайдуць за намі туркі?..
Ты, Мартафляча, адказваеш на ўсё гэта лёгка й прыгожа, адначасова кайфуючы ад вясёлага звону, што расьце ў галаве, ад маленькай далонькі зорачкі Зараславы ў тваёй далоні, ад глыбокай пабожнай цішы, якая суправаджае твой маналёг.
Разумееце, сябры, кожны наш крок гэта кіраваньне шляхам. Попел імпэрыі здольны ўсё замесьці, але ёсьць яшчэ спрадвечны вецер, паветраны рух, азонавыя плыні. Уратуе нас толькі вецер, толькі вада ў рэчках. Зброя на сьвітанку такая прыгожая й бліскучая, яна зьзяе. Кожны з нас мае гэтую зброю пры сабе вострую, як Божае Слова. He забывайце таксама пра золата сон-
ца, пра мох на камяні, пра цёплыя люстэркі восені. Кахайце дзяўчатак і народзяць яны вас саміх. Разводзьце пчолаў і не тапчыце мурашоў і вернецца да вас стакроць. Вырошчвайце хлеб, як пра гэта напісана ў кнігах, пасьвіце атары на схілах. Выразайце драўляных герояў, купляйце птушак у клетках, выпускайце на волю. Рыбу лавеце й любеце, як і любы іншы сымбаль. Слухайце ўласную кроў, бо кроў гэта дзяржава. Шануйце кожную травінку, бо трава гэта нацыя, гэта надзея. Малецеся толькі тады, калі бачыце смаўжа, ці птушку, ці рану. Дайшоўшы пры канцы лета да сябе саміх, зразумейце, што шлях бясконцы. Бог ёсьць каханьне, Бог ёсьць Нафта, усё іншае таксама.
Ты п’янееш ад уласных словаў, як і ад гэтай пякучай самагонкі, Мартафляча. Яны ўжо зараз гатовыя ісьці за табой. Сьціхнуўшы, яны нешта там запісваюць у сваіх збаламучаных галовах і думаюць, што нешта там сьцямілі з таго, што ты ім тут наплёў, хоць ты й сам нічога не дапёр, але адчуваеш, як яно зараз ім патрэбна. Зьяўляецца гітара, і тоненькі вушасты мэнэстрэль у акулярах пачынае ледзь чутна перабіраць струны, вы ізноў выпіваеце, Мартафляча, табе добра, вільготныя цернасьліўкі адсьвечваюць цёплым агнём, усё сьціхла, анёлы лётаюць, вушасты пачынае сьпяваць пра нейкі фатальны паход Нізавога Войска, зь якога й дагэтуль ніхто не вярнуўся, і так яны блукаюць дзікімі пушчамі й дагэтуль ня ведаюць, а дзе ж яны ці ў Эўропе, ці ў Турэччыне, ці, можа, у выраі. Песьня праймае да сьлёз, ты хрусьціш пальцамі, Мартафляча, плача Зараслава, плачуць амаль усе, запальваюць, выпіваюць, ізноў плачуць, бо пачынаецца іншая песьня пра белыя косьці на самым дне Пецярбургу, як яны
КНІГІ ОНЛАЙН
