Уводзіны ў геаграфію
Юрый Андруховіч
Выдавец: Логвінаў
Памер: 438с.
Мінск 2006
Несумнеўна, цяпер яны ўсе пакутуюць і мучаюцца, але ня каяцца, а наадварот жадаюць піва й відовішчаў. А дзе можна знайсьці піва й відовішчы? А знайсьці іх можна ў піўбары на вуліцы Фанвізіна, расійскага драматурга-клясыка. I ты, дарэчы, яшчэ ніколі там не бываў. I сёньня яшчэ маеш такую магчымасьць, а заўтра ўжо будзе позна. Вось якія яны, твае браты па духу, то бок па сьпірытусе.
Юра Галіцын, саракагадовы паэт, адукацыя вышэйшая, а потым турэмная, хаця ў вочка ён заглядаў ня з боку камэры, а з боку калідора. To бок не зусім, хоць і назіральнікам быў, сабакам, але й па пячонках нікога ня жарыў наадварот, быў выхавальнікам, хаця й гэтага нарэшце ня вытрымаў: запусьціў бараду й падаў рапарт на звальненьне. Цяпер піша досыць саркастычныя вершы, як, да прыкладу, “Роздумы ў каапэратыўным туалеце”. 3 выгляду нагадвае Івана Сяргеевіча Тургенева, але пачаткоўца й значна шляхетнейшага ад сапраўднага.
Нумар два. Арнольд Верабей, украінскі поўдзень, русскоязычное населенне, драматург-шась-
цідзясятнік, папулярны сярод жанчын, але ня больш, таксама барадач, толькі гэмінгўэеўскага тыпу, прафэсійны актор, п’янюжка, блазан і картыжнік, шырокая душа, дасьціпнік, яшчэ раз п’янюжка, прайдзісьвет, верны таварыш, шалапут, танцор і мачыморда, кулінар, мясалюб і любахват, у тэатры граў Юлія Цэзара, маналёгі якога прамаўляе й цяпер на пэўнай стадыі ап’яненьня, разбаўляючы іх пры гэтым лацінізмамі, мацюкамі й цытатамі з партыйных дакумэнтаў. Часьцяком засынае апранутым і ўшчэнт зьнясіленым, але прачынаецца раней за ўсіх.
Трэці гэта, вядома, Ройтман, але ня той, што працуе на расійскай (хе-хе) “Свабодзе”. Ен габрэй. Ён будзе апошнім габрэем, які некалі пакіне гэтую зямлю, але ўсё-ткі некалі пакіне. Чарнаўцы ўжо ня тыя, што былі, нават Адэса ўжо ня тая. У яго пышныя зь сівізною валасы й вочы, у якіх жывуць водбліскі ўсіх пакаленьняў ад Адама да Хрыста. Яго паэзія падобная да местачковага лета у ёй поўна травы, старога каменьня й салодкага пылу. Поўна маленькіх цырульняў і парослых забыцьцём могілак. Гэта скрыпка сола. Учора яго званітавала адразу пасьля сьпірытусу з “Саянамі”.
- 0, ужо адмыўся, дарагой? вітае тваё зьяўленьне ўва ўласным пакоі Тургенеў-Галіцын.
- I нават двойчы, адказваеш ты, але ім гэтага не зразумець.
Ложак у цябе яшчэ разабраны, і ты, нібы незнарок, сядаеш на яго. А ўсё таму, што разам з абмененаю бялізнай табе нядаўна трапілася прасьціна, на якой, паводле ўсіх адзнакаў, хтосьці кагосьці пазбавіў цнатлівасьці. I пляма не адмываецца. Так што лепш прыкрыць яе, каб не было лішніх трындзеньняў на гэтую тэму.
- Нядрэнна б неяк пасьнедаць, кажаш ты на ўсякі выпадак.
- I я пра тое самае, падхоплівае Юлій Цэзар. Мы ўчора дамаўляліся пра Фанвізіна?
- Учора мы маглі дамовіцца пра што заўгодна. Нават пра дзяржаўны пераварот.
Ты намагаесься неяк гэтаму супрацьстаяць, маўляў, у цябе столькі справаў, маўляў, гэты заплыў у Піўное мора дабром ня скончыцца, маўляў, гэта будзе чарговая параза твайго духу ў барацьбе са спакусамі й бэстыямі, гарпіямі й фурыямі, аднак, як заўсёды, бесхрыбетны, ты ўжо ведаеш, што нікуды не падзенесься.
- Да таго ж, у мяне мокрая галава.
- Я пазычу табе кіпу, кажа Ройтман, і яны ўсе сьмяюцца.
- Я пазычу табе капялюш, парасон, міліцэйскую фуражку, танкавы шалом, прапаноўвае Галіцын.
- Слухай, фон Ф., трубы гараць, хадзем! пад’юджвае Верабей.
- Трубы клічуць, дадае Ройтман.
- Дык запхнеце іх сабе ў... ня надта абразьлівым тонам выслаўляеш ты пажаданьне.
- Разумееш, для нас не галоўнае, пойдзеш ты альбо не, разважліва пераконвае Верабей, хочаш ты піва альбо не. Галоўнае толькі тое, каб зьберагчы цябе ад кепскага таварыства й дрэнных уплываў.
- Мы хварэем за цябе душою, кажа Ройтман.
- Мы любім цябе, як наймалодшага брата, уздыхае Галіцын. Дарэчы, як ты знаходзіш у гэтым бардаку цнатлівых дзяўчат? ківае ён на тваю пасьцель.
Пабачыў-такі! Вокам старога турэмнага выхавальніка. Цікава, чаму добраму мог навучыць
гарапашных зэкаў гэты шляхетны з выгляду монстар?
Ты насьвістваеш замест адказу нейкую тужлівую баркаролу.
- Толькі ня трэба нам расказваць, што гэтая кроў выцекла з твайго носа, бярэ на понт Галіцын.
- Ну, хрэн зь ім. Хадзем, кажаш ты, каб зьмяніць тэму.
- У цябе ж мокрая галава, выскаляецца Ройтман.
- Усё адно на вуліцы дождж, адбіваесься ты.
А на вуліцы й напраўду дождж. Тыя хмары, што цяжкою поўсьцю навіслі над горадам, урэшце прарваліся. I дождж абступіў вас з усіх бакоў. Халодны, хаця й травеньскі. Травень, а так, понімаете, холодно, як сказаў паэт.
Апошнім часам на піва варта хадзіць з уласным слоікам. Гэта нагадвае рызыкоўныя для жыцьця выправы па ваду абаронцаў абложанага сярэднявечнага замка. Неяк так сталася, што ў імпэрыі раптам зьніклі куфлі. Можа, усе куфлі завезьлі ў Крэмль на выпадак грамадзянскай вайны? I калі паўсталыя масы пойдуць на штурм крамлёўскіх муроў, члены палітбюро будуць шпурляць у іх куфлямі, поўнымі нечыстотаў ды ўсякага гаўна. Можа, менавіта ў гэтых куфлях, а дакладней, у тым, што іх няма, і выяўляецца поўная нежыцьцяздольнасьць маці-імпэрыі.
Так ці інакш, але вы брыдзяце пад халодным травеньскім дажджом, аблепленыя пустымі слоікамі, а паўз вас праплываюць у лужынах аўтамабілі й тралейбусы, здатныя ня столькі кагосьці вазіць, колькі апырскваць рэдкіх дажджавых міна-
коў бруднымі струмянямі з-пад колаў. Гэта ня травень, гэта нейкая вечная восень. Настаў той горкі час, калі ўсё наўкола ламаецца й нічога да нічога не пасуе. Адно гарбаватыя постаці некалькіх хранічных алькаголікаў пад намёртва зачыненым зь невядомай прычыны саракавым гастраномам сымбалізуюць нейкую тэарэтычную магчымасьць адраджэньня й лепшай будучыні.
Ты меркаваў, Ота фон Ф., паплёўшыся ў хвасьце за старымі галіцкімі ўяўленьнямі, што піўбар гэта абавязкова ўтульная й сухая пячора на старадаўняй брукаванай вулачцы, дзе на шыльдзе сымпатычны д’яблік з акруглым ад злоўжываньняў пузікам, дзе цьмянае сьвятло, нягучная музыка, а кельнэр ужывае загадкавае словазлучэньне “прошу пана”? Ты спадзяваўся, што твае сябрукі завядуць цябе ў такі сабе прасяклы бурштынам парадыз, куды не дасягае дождж, гром, бум, мор, жах, путч, глад? Замест усяго гэтага піўбар на Фанвізіна, нейкая незразумелая канструкцыя, зборна-разборная піраміда, нешта накшалт ангару сярод вялікай азіяцкай пусткі, зарослай першай травеньскай лебядою. Ангар для піткоў. Адсюль яны вылятаюць на баявую вахту. I памясьціцца іх тут можа некалькі тысяч. Цэлая пітоцкая дывізія з сваімі генэраламі, палкоўнікамі, лейтэнантамі ды, як ты, салабонамі.
Піўбар на Фанвізіна гэта аграмадзіна з вакзал велічынёю, але вакзал Кіеўскі, а не Савёлаўскі, такі сабе калясальны адстойнік перад брамаю пекла. Але гэта яшчэ ня ўсё. Існуе яшчэ ня меншы плошчаю кавалак раўніны, абмежаваны мэталічнымі слупамі, на якіх трымаецца плястыкавы дах. Сьценаў няма. Адно калючы дрот, падлучаны да агульнай электрасеткі.
I для таго, каб трапіць сюды, траба заплаціць
рубель. Мыта для Вэльзэвула, інтарэсы якога пры ўваходзе прадстаўляе крымінагенны маладзён у некалі белай апранасе. Прычым кожны забраны Вэльзэвулам рубель ня ёсьць чымсьці незваротна страчаным. Яго табе вяртаюць, яго табе аплачваюць у выглядзе рыбы, бязрадаснай шэрай мёртвай рыбы, якой бы ты ніколі не еў, калі б меў права атрымаць сваё піва безь яе. Але права такога ў цябе няма. Рыба гэта пропуск да піўнога прычасьця, сакральны й сьмярдзючы сымбаль, захаваны, магчыма, яшчэ з часоў раньняга хрысьціянства. Захаваны й спаскуджаны, бо тут адбываецца адна зь блюзьнерскіх мэсаў, апакаліптычная забава для глотак і мачавых пузыроў.
Так. Рыба злавілася, аднак гэта яшчэ нічога не гарантуе. Шва! Дзеля яго трэба выстаяць даўжэзную, але, на шчасьце, вельмі дынамічную, з лаянкамі й бойкамі, незабывальную чаргу. Чаргу, што заканчваецца каля вузенечкага акенца. I там, у ім, жывое піва? Можа, там сядзіць нейкі піўны архібіскуп і па чайнай лыжачцы прычашчае ўсіх прагных? He, фон Ф., піва жыве ня там. Яно шуміць у аўтаматах, разьмешчаных уздоўж супрацьлежнай сьцяны гэтага тэрарыюму. А там, у акенцы, адбываецца нешта іншае: абмен папяровага сьмецьця, вядомага пад назовам “рублі”, на свабодна канвэртаваныя дваццацікапейкавыя манэты.
“Вось дык так!” хочацца табе крыкнуць, насьледуючы пэрсанажаў нашай савецкай прозы.
Твар Галіцына суворы й станоўкі. I вельмі засяроджаны. Так выглядаюць майстры сваёй справы пры выкананьні нялёгкіх службовых абавязкаў. Хірургі над апэрацыйным сталом. Сапёры падчас разьмінаваньня. Парашутысты ў паветры ў тую хвілю, калі раскрываецца парашут і ад ды-
намічнага ўдару стропы балюча б’юць іх зьнізу па яйцах. Галіцын падае кароткія, рыхтык узмах сыгнальным сьцягам, адрывістыя каманды: варон не страляць, зь мясцовымі не дыскутаваць, па трольніку прыгатаваць, сачыць за звальненьнем столікаў, а я, хлопцы, пайду на аўтаматы.
Бо ля аўтаматаў і сапраўды трэба ўжываць сілу. Кожная манэта, укінутая ў аўтаматную шчыліну, выклікае да жыцьця адно караценькі невыразны плявок, у якім болей шумавіньня, чым усіх іншых жаданых складнікаў. Для таго, каб набраць хоць паўлітра, трэба такіх манэтаў кінуць тэарэтычна пяць, а на практыцы сем-восем. Бураковага колеру мутанты гадзінамі труцца пры аўтаматах з сваімі засьліненымі слоікамі ў руках і дабіваюцца справядлівасьці ў гэтым найнесправядлівейшым са сьветаў. Ім здаецца, што аўтаматы не даліваюць. Што ў піве зашмат вады. Што яно ня піва. Што людзі вакол маюць занадта гнюсныя рылы. Што нядрэнна б нейкага зь іх...
Тым часам вы рухаецеся да запаветнага акенца. Трохрублёвыя паперкі спатнелі ў вашых далонях у чаканьні разьвязкі. Дзе ты, пячора скарбаў, манэтны гроце? Як далёка яшчэ да цябе! Колькі яшчэ разоў давядзецца пагрозьліва ашчэрыцца ў адказ на чыесьці цынічныя намаганьні ўлезьці сьпераду вас, сьпераду ўсіх? Тут не жартуюць. Надта ўжо шмат пастаўлена на кон.
Цяпер уважліва пагледзім, хто тут ёсьць. Апроч вас, чатырох.
Ды тут ёсьць таварыства. Як ныюць іхныя грудзі, як гараць глоткі, як сьлязяцца вочы! Якія галасы, адбіваючыся ад плястыкавага скляпеньня, перапаўняюць прастору няспынным аднастайным граем! Быццам грыгарыянскі харал для прапашчых душаў. Араторыя суднага дня.
КНІГІ ОНЛАЙН
