Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі
Алесь Суша
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 152с.
Мінск 2017
Агенда. Трнава: M. Тэлегдзі, 1583
Агенда. Трнава: M. Телегдй, 1583
Agendarius. Trnava: М. Telegdi, 1583
Агенда. Трнава: М. Тэлегдзі, 1583
Агенда. Трнава: М. Телегдн, 1583
Agendarius. Trnava: AI. Telegdi, 1583
—— УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ—
|68j ! ВЫТОКІ ЕЎРАПЕЙСКАГА КНІГАДРУКАВАННЯ ——
БАЛГАРЫЯ
Да сярэдзіны XIX ст. кнігадрукаванне на тэрыторыі Балгарыі было забаронена турэцкімі ўладамі. Кнігі на балгарскай мове выдаваліся паза межамі краіны.
У 1651 г. у Рыме Філіп Станіславаў надрукаваў першую кнігу на новабалгарскай мове «Абагар».
1806 г. лічыцца пачаткам гісторыі новай балгарскай літаратуры, калі епіскап Сафроній Врачанскі надрукаваў у Рымнікскай епіскапальнай друкарні (Румынія) «Кірыякадраміён, або Нядзельнік».
У 1828 г. на тэрыторыі Балгарыі ў г. Самоква Міколам Карастаянавым была заснавана першая друкарня. Спачатку тут друкаваліся гравюры на рэдігійную тэматыку, выданне кніг было дазволена толькі ў 1846 г.
У 1858 г. Хрыста Данаў заснаваў друкарню ў г. Плоўдзіў.
У 18061878 гг. усяго было выдадзена 1794 назвы кніг. Пасля атрымання незалежнасці краіны ў 1878 г. былі адкрыты друкарні ў Русе, Тырнаве, Варне і інш.
БОЛГАРЙЯ
До середпны XIX в. кннгопечатанне на террнторнн Болгарнн было запреіцено турецкіімн властямн. Кннгн на болгарском языке нздавалмсь за гранмцей.
В 1651 г. в Рнме Фнлнпп Станпславов напечатал первую кннгу на новоболгарском языке «Абагар».
1806 г. счнтается началом нсторнн новой болгарской лнтературы, когда епнскоп Сафроннй Врачанскнй напечатал в Рымннкской епнскопальной тнпографпп (Румыння) «Кнрнакодроммон, снреч Неделннк».
В 1828 г. на террпторнм Болгарші в г. Самоква Ннколаем Карастояновым была основана первая тнпографня. Сначала здесь печаталнсь гравюры на релнгнозную тему, нзданпе кнпг было разрешено только в 1846 г.
В 1858 г. Хрнсто Данов основал тнпографню в г. Пловднв.
Всего в 18061878 гг. было нздано 1794 названня кннг. После получення незавнснмостн страны в 1878 г. былп открыты тнпографнн в Русе, Тырнове, Варне н др.
ЙСТОКН ЕВРОПЕЙСКОГО КНЙГОПЕЧАТАННЯ.... 69 THE ORIGINS OF EUROPEAN BOOKPRINTING
BULGARIA
Bookpublishing on the territory of Bulgaria was forbidden by the Turk authorities fill the fist half of the 19th century. Books in Bulgarian were published abroad.
In 1651 Philip Stanislavov printed the first book in new Bulgarian “Abagar” at Rome.
In 1806 the history of the new Bulgarian literature began when the Bishop Sophronius of Vratsa published at Rymnik episcopy printing office (Romania) “The Sunday Book” (“Nedelnik”).
The first printingoffice on the territory of Bulgaria was founded by Nicolas Karastoyanov in 1828 at Samokov. Only religious engravings were printed there at first. Book publishing was alloved in 1848.
In 1858 Christo Danov founded the printing office at Plovdiv.
It published 1794 book titles during 18061878. After gaining independence in 1878 printing offices were opened at Ruse, Turnovo, Varna.
^ + ^
н|Ш
S KfPIAKO ДР0МІО
Ghj«4*: н e ^лд ^ позпеніб.
Ba Ы^Г» Н«д£лаг» bs Прласгллвпн Ц?квлу ПрочнгАімлА 6wU][« в* внво Ai™ сі Том&м».мі Н CHfASO&tHif » н НЛ Ёпі!. кні« ГпдКНП П^ДДННЦ^І 4 н нл craj Прцдн&мах» СмдлМ» д^швполцнаа . П^пнглннан © Оломгкаго н © Г;нкмгс Гл&очаншаго ад^лгягБолга^кін іуоггак А^ПКІ ® Омв^нплго Йртчлдгклго бпкпл ООФЮНІа». крцЯлгЬі/ін nfOToatf tuforis. Піцволміімі ДО0І66Й №т?опоЛ<п О^ггровллуінгклгоа ^ПоМОфІНЯН бпкпові» н ETroWTHtaxs XprUw напі„ Нддлдпл Bl ТчПОГ^ф'ІН «Ч Г«Л1«Н1(ГКСН бпклін .:
П/н бпкп^ НбКТЙРІН • ■ fii Аіто z?®s •
«#4*#H
^4*^H
«ц*н®«
Кірыякадраміён, або Нядзельнік. Рымнікі: С.Врачанскі, 1806 Кйрйакодромйон, сйреч Неделнйк. Рымнйкй: С. Врачанскйй, 1806 Nedelnik. Rymnik: Sophronius of Vratsa, 1806
____г_____.____«Bf##
Напнліглга 'НбПрво «ЛНМГА>_© Ді*ш^^
ІНі^нлш Попмн.й® Гпо,гіл ChienuTv:;». Д. ^ «{•
4*4*4*
Абагар. Рым: Ф. Станіславаў, 1651 Першая друкаваная кніга на новабалгарскаймове
Абагар. Рйм: Ф. Станйславов, 1651
Первая печатная кнйга на ноеоболгарскомязыке
Abagar. Rome: Ph. Stanislavov, 1651 The first printed book in the New Bulgarian language
►
Выява Тырнава ў выданні 1885 г. Мзображенйе Тырново в йздашш 1885 г.
Picture of Turnovo in the edition of 1885
f#|li
АБАГАР
на
Фнлнп Станнславов Рнм. 1651 a Прсдстааен от Божнлар Райкоа □ Фототнпно нзданне
Мздатслство „Нароцна просвста“ Софня . 1979
«eg^gg ^^^^ЙЙівШіНіЯ
I ЯГО СПАДЧЫНА
РАНЦЫСК СКАРЫНА
Францнск Скорнна н его наследне
Francysk Skaryna and his heritage
r*TV4l
■~“'~” УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ—
|74'
ФРАНЦЫСК СКАРЫНА I ЯГО СПАДЧЫНА
Будынак Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі з помнікам Францыску Скарыну.
Зданйе Нацйональной бйблйотекй Беларусй с памятнйком Францйску Скорйне.
The ouilding of the National Library of Belarus with the monument to Francysk Skaryna.
Кніга Іова з фондаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.
Кнйга Noea йз фондов Нацйональной бйблйотекй Беларусй.
The Book of Job from the collections of the National Library of Belarus.
Выданні Францыска Скарыны ў Музеі кнігі Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі.
Нзданйя Францйска Скорйны в Музее кнйгй Нацйональной бйблйотекй Беларусй.
Editions of Francysk Skaryna in the Book Museum of the National Library of Belarus.
СПАДЧЫНА
ВЯЛІКАГА ACBETHIKA
Францыск Скарына выдатны дзеяч культуры Беларусі эпохі Адраджэння. Менавіта ён першым ва Усходняй Еўропе здолеў выпусціць у 1517 г. друкаваную кнігу. Тым самым ён першы зрабіў кніжнае слова, а праз яго і ўсе веды чалавецтва даступнымі для шырокіх слаёў насельніцтва. Ф. Скарына быў піянерам беларускай навукі, дасягнуў вышэйшых навуковых адзнак доктара медыцыны і доктара вольных навук (філасофіі). Адным з першых сярод суайчыннікаў ён перанёс сваю дзейнасць на міжнародную арэну, пры гэтым заставаўся патрыётам і накіроўваў свае намеры і справы на асвету роднага народа.
Вялікі асветнік шмат зрабіў для збліжэння царкоўнаславянскай і жывой беларускай моў, што спрыяла станаўленню сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Акрамя таго, Ф. Скарына вядомы свету як філосаф, багаслоў, перакладчык, педагог, медык, дыпламат, прадпрымальнік, заснавальнік аднаго з першых у Еўропе батанічных садоў. Ён зрабіў неацэнны ўклад у многія сферы творчасці ад пераўтварэння моўналітаратурных традыцый кніжнай пісьменнасці і афарміцельскага мастацтва да ўдасканалення айчыннай філасофскай, тэалагічнай, эстэтычнай і прававой думкі. Але найбольшая яго спадчына, найважнейшы запавет засталіся ў выдадзеных ім кнігах. Менавіта гэта спадчына і ўспрымаецца сёння нашчадкамі як неацэнны скарб вялікага асветніка.
Пераклады біблейскіх кніг, выкананыя і выдадзеныя Ф. Скарынам, унікальная з’ява беларускай і ўсёй усходнеславянскай культуры. У цяперашні час выяўлена каля 520 друкаваных экзэмпляраў і 45 рукапісных спісаў кніг Ф. Скарыны, якія захоўваюцца ў дзяржаўных і прыватных зборах Беларусі, Вялікабрытаніі, Германіі, Даніі, ЗША, Літвы, Польшчы, Расіі, Славеніі, Украіны, Чэхіі. Большасць выданняў першадрукара сёння зберагаецца ў тых краінах, для жыхароў якіх Ф. Скарына і выпускаў іх, у Беларусі, Расіі і Украіне. Дзякуючы працы супрацоўнікаў бібліятэк, музеяў, архіваў, навуковых і навучальных устаноў да нашага часу ўдалося зберагчы значную частку спадчыны асветніка.
Да нядаўняга часу ў Беларусі захоўвалася толькі дзесяць кніг Ф. Скарыны. Яны былі набыты ў першай палавіне 1920х гг. для збораў Дзяржаўнай і ўніверсітэцкай бібліятэкі БССР (сёння Нацыянальная бібліятэка Беларусі). Раней гэтыя кнігі належалі ленінградскаму
^^feswl^^^^a^ssll^^a^e
—————— ФРАНЦНСК СКОРЙНА й ЕГО НАСЛЕДЙЕ
^®я f liggsiSfeW'wsffiaspR^
* 7Г М ’ * Зкжм
(0 — FRANCYSK SKARYNA AND HIS HERITAGE—————
НАСЛЕДЙЕ
ВЕЛНКОГО ПРОСВЕТНТЕЛЯ
Францнск Скорнна знаменнтый деятель культуры Беларусн эпохн Возрожденіія. Пменно он первым в Восточной Европе смог выпустнть в 1517 г. печатную кннгу. Тем самым он первый сделал кннжное слово, a через него н все знання человечества доступнымп для шпрокнх слоев населенпя. Ф. Скорнна был пнонером белорусской наукп, достнг высшнх научных отлнчнй доктора медпцнны н доктора свободных наук (фплософіш). Одннм нз первых средм соотечественннков он перенес свою деятельность на международную арену, прн этом оставался патрнотом н направлял свон намеренпя н дела на просвеіценііе родного народа.
Веліікнй просветнтель много сделал для сблііження церковнославянского н жнвого белорусского языков, что содействовало становленню современного белорусского лптературного языка. Кроме того, Ф. Скорнна нзвестен мпру как фнлософ, богослов, переводчнк, педагог, меднк, днпломат, предпріінпматель, основатель одного пз первых в Европе ботаннческнх садов. Он сделал неоценнмый вклад во многпе сферы творчества от преобразовання языковолнтературных траднцнй кннжной пнсьменностн п оформнтельского пскусства до совершенствовання отечественной фплософской, теологнческой, эстетнческой н правовой мыслп. Но нанбольшее его наследпе, нанважнейшнй завет осталнсь в пзданных пм кннгах. Нменно это наследне н воспрнннмается сегодня потомкамн как неоценпмое богатство велмкого просветмтеля.
Переводы бпблейскпх кнпг, выполненные н нзданные Ф. Скорнной, уннкальное явленне белорусской н всей восточнославянской культуры. В настояіцее время выявлено около 520 печатных экземпляров п 45 рукопнсных спнсков кннг Ф. Скорпны, которые хранятся в государственных н частных собранііях Беларусн, Велнкобрнтаннн, Германіш, Даніш, Лптвы, Польшн, Россіш, Словенші, США, Укранны, Чехнн. Большннство пзданнй первопечатннка сегодня сберегается в тех странах, для жнтелей которых Ф. Скорнна н выпускал пх, в Беларусн, Россші н Укранне. Благодаря работе сотруднпков бнбліютек, музеев, архнвов, научных н учебных учрежденнй до нашего временн удалось сохраннть значнтельную часть наследня просветнтеля.
До недавнего временн в Беларусн сохранялнсь только 10 кнпг Ф. Скорпны. Онп былн прпобретены в первой половнне 1920хгг. для собраннй Государственной
THE HERITAGE
OF THE GREAT ENLIGHTENER
Francysk Skaryna is a prominent cultural figure of Belarusian Renaissance. In 1517, he became the first in Eastern Europe was able to release a printed book. He was the first one to make books, and through them knowledge, available to a wider population. Francysk Skaryna was the pioneer of Belarusian science who was honoured with the highest academic titles Doctor of Medicine and Doctor of Liberal Arts (philosophy). He was the first among his compatriots to enter the international arena in his professional field. Still, as he was a patriot, all his ideas and deeds were meant to serve the cause of education of people back in his homeland.
КНІГІ ОНЛАЙН
