Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі
Алесь Суша
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 152с.
Мінск 2017
Второй согласно временп основання, но не менее значнтельной по свонм собранням является Россіійская нацнональная бнблпотека. Это едннственная бнблпотека в мнре, которая пмеет в свомх собраннях все нздання Ф. Скорпны. Прнчем большннство нз ннх храннтся в несколькнх экземплярах, нногда в трех нлн четырех. Обіцее колнчество нзданнй Скорнны в фондах
Apart from museums and libraries Francysk Skaryna’s books are kept in the Russian State Archive of Ancient Acts the country’s main historical archive. It is not surprising. The thing is that very often printed books were brought to Russia’s central archive together with the manuscript artefacts. The collection belonging to the historian Gerhard Friedrich Muller, the head of Moscow archive of the Ministry of Foreign Affairs, was delivered here the same way. This collection boasted of two volumes of Skaryna’s Bible. The first one was purchased in St. Petersburg and included books of Pentateuch under one cover. The second one was bought in Moscow and contained four Books of the Kings, the Book of Judith, the Book of Esther, the Book of Ruth, the Book of Job and the Book of Daniel. Apart from this, the collection of the Russian State Archive of Ancient Acts includes “The Psalter” and “The Horologion” from the “Small Travel Book of Psalms” printed in Vilnius and “The Apostle” as well as the second copy of the Book of the Kings that previously belonged to the Library of Moscow Printing House.
Major collections of Belarusian old printed books are also kept in the libraries of St. Petersburg that used to be the capital of the Russian Empire. During the Imperial period the most valuable cultural artefacts were brought to St. Petersburg. In the 18th century the city witnessed the establishment of two libraries that immediately became the country’s main books storage facilities. The first one was the Library of the Russian Academy of Sciences. Already in the 18th century the library had a convolute consisting of five first books of the Bible printed by Francysk Skaryna in 1519. With these books in 1776 Johann Bacmeister started the tradition of copybycopy description of the books printed by Francysk Skaryna.
In 1829 Pavel Stroev bought the convolute consisting of eight Prague editions that were later given to the library, but this convolute wasn’t preserved. In 1842, the library got a convolute from the collection of a Moscowbased bookseller Alexander Shyryayev that included the Book of Judges, the Book of Joshua and the Book of Ecclesiastes as well as a Vilnius edition of the Psalter from the “Small Travel Book of Psalms”. In 1902, a wellknown Russian linguist Ismail Sreznevskiy purchased for the library a convolute that included the Book of Joshua, the Book of Judges, the Book of Ruth and the Fourth Book of the Kings. Further replenishment of the collection continued during the USSR period. As
l^g^ffiS^WS*1^1**^ 1^411 I^^ES^S^S^S^^Wl^^
УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ 1 (841 ФРАНЦЫСК СКАРЫНА I ЯГО СПАДЧЫНА ———
ІВійЯі
Інтэр’ер Расійскай нацыянальнай бібліятэкі.
Ннтерьер Россййской нацйональной бйблйотекй. The interior of the Russian National Library.
Атйл^ сцлфшу C*AMU пгяк« Йшкуж oct w
■ННГН С6ЕТ0Г0 ПРОРОЫ бОЖНМ jU ННШ ПОЧШЁТівМ. ЗЗПОАЬНЕ 5Ш0ЖЕНЫ MPSGNWH ЫЗЫКЬ АОКГОРо франыркйб скорнноь
НЗЫШШГО ГР>Ш П0А0ЦЫМ»МІ1РЕЛЬ
БОГХКОЯТН.НАЬЛ* ПОСПОАНТы Ш5ЦЕІ }
I Кніга прарока
S з фондаў Расійскай H нацыянальнай бібліятэкі.
I Кнйга пророка Данййла
I йз фондов Россййской ■ нацйональной бйблйотекй.
I The Book of Daniel from ■ the collections of the Russian I National Library.
Псалтыр з фондаў Расійскай нацыянальнай бібліятэкі. Псалтырь ыз фондов Россййской нацйональной бйблйотекй. The Psalter from the collections of the Russian National Library.
га Песня Песняў. Ha аснове калекцыі Дуброўскага ў Імператарскай публічнай бібліятэцы было створана «Дэпо манускрыптаў». У 1817 г. у бібліятэку паступіла калекцыя кніг генерала П. Фралова, якая ўключала 16 акафістаў і канонаў з «Малой падарожнай кніжкі».
Вельмі каштоўным набыццём для Расійскай нацыянальнай бібліятэкі стала калекцыя графа Ф. Талстога, атрыманая ў 1830 г. Яна ўключала 22 пражскія выданні ў сямі пераплётах,« Апостал», канвалют з дзесяццю віленскімі акафістамі і канонамі. Шэраг выданняў Скарыны трапіў у бібліятэку разам з кнігазборамі гісторыка М. Пагодзіна (1852) і бібліёграфа I. Каратаева (1861).У1904 г. у бібліятэку трапіў адзін з двух вядомых у свеце Псалтыроў 1517 г. першая беларуская друкаваная кніга.
Сёння ў зборах бібліятэкі захоўваецца 90 выданняў Ф. Скарыны, у тым ліку 51 экзэмпляр з надрукаваных у Празе і 39 у Вільні. Таксама ў Расійскай нацыянальнай бібліятэцы, як і ў некаторых іншых, захоўваюцца рукапісныя копіі выданняў беларускага першадрукара.
У фондах УладзіміраСуздальскага музеязапаведніка захоўваецца Пяцікніжжа Майсеева першыя пяць кніг Бібліі. Гэтыя кнігі раней захоўваліся ў бібліятэцы Суздальскага СпасаЕўфім’ева манастыра, а ў канцы XIX ст. перададзены ў мясцовае Царкоўнагістарычнае сховішча пры брацтве Аляксандра Неўскага. За савецкім часам выданне трапіла ў зборы Ул.адзіміраСуздальскага музеязапаведніка, але не было там заўважана. 3за добрага стану захавання супрацоўнікі палічылі яго факсімільным узнаўленнем кніг Скарыны, хаця яны на той час яшчэ не выдаваліся. У 1970х гг. выданні выявіў і апісаў расійскі бібліёграф Я. Неміроўскі. Уладзімірскі канвалют апраўлены ў пераплёт з дошак, пакрытых цёмнавішнёвым аксамітам.
Яшчэ адзін падобны канвалют з Пяці кніг Майсеевых захоўваецца сёння ў Музейным комплексе Цюменскай вобласці (Цюменскім абласным краязнаўчым музеі). Сваю гісторыю музей адлічвае ад 1879 г., калі мясцовы вучоны і краязнавец I. Слаўцоў заснаваў экспазіцыю па гісторыі краю ў Цюменскім Аляксандраўскім рэальным вучылішчы. Нанова музей быў адкрыты пасля Вялікай Айчыннай вайны. Тут захоўваюцца рэдкія кнігі канца XVXVI стст., у тым ліку і выданні беларускага першадрукара. У фонды музея гэтыя кнігі трапілі з калекцыі цюменскага і маскоўскага купца пачатку XX ст. М. Чукмалдзіна.
Некаторыя расійскія ўніверсітэты таксама валодаюць багатымі кнігазборамі, у якіх захоўваюцца беларускія першадрукі. Галоўнай расійскай вышэйшай навучальнай установай лічыцца Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М.В. Ламаносава. Яго бібліятэка ў сваю
^в^^^^Я^таадОШ®^
FRANCVSK SKARVNA AND HIS HERITAGE —————
||||^iS^|^*B^^^^3^^ !W®
ФРАНЦНСК CKOPHHA H ЕГО НАСЛЕДНЕ ' 85
Росснйской нацнональной бпблпотекн 90 экземпляров, в том чнсле 51 пражское н 39 внленскнх нзданнй.
Эта большая коллекцня начала формнроваться еіце до офнцнального открытня бнблнотекн. В 1804 г. нзвестный бнблпофнл П. Дубровскмй продал свою коллекцню ценных печатных н рукоппсных кннг нмператору Александру I. В состав этой коллекцнн входнлн Кннга Нова, Кнпга Екклеснаст, Кннга Премудростн Божпей, Кннга Ннсуса Снрахова, Кннга Прнтчей Соломона н кннга Песнь Песней Ф. Скорнны. На основе коллекцші Дубровского в Нмператорской публнчной бнблнотеке было создано «Депо манускрнптов». В 1817 г. в бнблнотеку поступпла коллекцня кннг генерала П. Фролова, которая включала 16 акафнстов н канонов нз Малой подорожной кннжкн.
Очень ценным прнобретеннем для Росснйской нацнональной бнблнотекн стала коллекцпя графа Ф. Толстого, полученная в 1830 г. Она включала 22 пражскнх нздання в семн переплетах, «Апостол», конволют с 10 внленскнмй акафнстамн н канонамн. Ряд нзданнй Скорнны попал в бнблнотеку вместе с кннжнымн собраннямн нсторнка М. Погоднна (1852) н бнблнографа Н. Коротаева (1861). В 1904 г. в бнблнотеку попала одна нз двух нзвестных в мнре Псалтырей 1517 г. первая белорусская печатная кннга.
Сегодня в собранііях бнблнотекн хранятся 90 нзданіій Ф. Скорнны, в том чпсле 51 экземпляр нз напечатанных в Праге н 39 в Внльне. Также в Росснйской нацнональной бнблнотеке, как н в некоторых другнх, хранятся рукопнсные копнн нзданнй белорусского первопечатннка.
В фондах ВладнмпроСуздальского музеязаповедннка храннтся Пятнкннжне Монсеево первые пять кннг Бнблнн. Этн кннгн раньше хранйлнсь в бпблнотеке Суздальского СпасоЕвфпмьевского монастыря, a в конце XIX в. переданы в местное Церковнонсторнческое храннлшце прн братстве Александра Невского. В советское время нзданне попало в собрання ВладнмнроСуздальского музеязаповедннка, но не было там замечено. Нзза хорошего состоянпя хранення сотрудннкн посчнталн его факснмнльным воспронзведеннем кннг Скорнны, хоть онн в то время еіце не нздавалнсь. В 1970е гг. нздання обнаружмл н опнсал росснйскнй бнблнограф Е. Немнровскнй. Владнмнрскнй конволют оправлен в переплет нз досок, покрытых темновншневым бархатом.
Еіце однн похожнй конволют нз пятп кннг Монсеевых храннтся сегодня в Музейном комплексе Тюменской областн (Тюменском областном краеведческом музее). Свою нсторню музей отсчнтывает от 1879 г.,
a result, today the Library of the Russian Academy of Sciences keeps 22 Francysk Skaryna’s books with 21 of them being Prague editions.
The Russian National Library is the second in terms of establishment but not less important in terms of its collection. This is the only library in the world that has copies of all the books published by Francysk Skaryna. The majority of these editions is kept in several copies, often in three or even four. The total quantity of Skaryna’s books in the Russian National Library makes up 90 copies including 51 Prague editions and 39 Vilnius editions.
The founders started to gather this large collection even before the library was officially opened. In 1804, a wellknown book lover Pyotr Dubrovskiy sold his collection of valuable printed books and manuscripts to Emperor Alexander I. This collection included Skaryna’s Book of Job, the Book of Ecclesiastes, the Book of Wisdom, the Book of Jesus, Son of Sirach, the Book of Proverbs and the Song of Songs. Dubrovskiy’s collection served as a basis for creation of a “Manuscript Depot” in the Imperial Public Library. In 1817, the library got the collection of books of General Pyotr Frolov that included 16 acathistoses and canons from the “Small Travel Book of Psalms”.
КНІГІ ОНЛАЙН
