Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі
Алесь Суша
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 152с.
Мінск 2017
The title page of the Book of Esther from the funds of Transcarpathian Regional Local Lore Museum named after T. Legotskiy.
Старонкі Кнігі Выхад з фондаў Адэскай нацыянальнай навуковай бібліятэкі.
Странйцы Кнйгй Мсход йз фондов Одесской нацйональной научной бйблйотекй.
Pages of the Book of Exodus from the collections of the Odessa National Scientific Library.
МХШ!* йх
Нк^жквеі пдо лвглы п/уты шт/ір жст»х. йр а імспел^ «удутк шість выумйтн rcTKnqi глн
Mtn • Нтлмк/ужккн нп/ifToet йсхмлунс ect aj Jpun к«шн« шзлітА інстд » Вчнншг tsmi с« тялісцміх Нтстденшн сшсмстзйннці Хісм
ЛТк nfmwf cost • Зтярллі шкг оп/кові йп ItM PfAfTiA ОГ4/КСвІ Г4СНТН » ШЗЛ4Т4 WCT4 ^41$ >St •, Еса еігл свгтнлняк4 свеснмн прп^шмя in SipUT НМТН СТв фунтм ЗЛ4Т4 ЗНСТА • 31UMI шн пялж ндшіі пвсзо/Y &u*»w*y ftti югеН > vy» ГАЛбйкя^^
g\Fj.o йккг йммг сытн • Оопммх' Hoi
•'OAMpiUJfb Нбп^СТІМКІХ' Но34«С4р Хгдмевш»сннхжісео/ужзшнАі Ноімошх ire>
0Рл«жі та« лдезнжішн xLcctn опяп Зныеголму прсук«шж>г:т Нгюмкг ^ ніг»« Н j}44T4 тлгжнзге, Нілндку Sijeit т4го пцвдкрт кршмйг' бдшгвгь вм і ріліуілжг «мннвлнымг • .елготА оп>ш І^ млк[//^т доціаті йохкь лемт» • Ішнрті ^■W • Ёдтйювы міры А«Шт* есн Sv
родкамі развіцця культуры беларускага і ўкраінскага народаў. Ва Украіне, як і ў Беларусі пачатку XVI ст. пераважная большасць хрысціян належала да праваслаўнай канфесіі, якая карысталася пры правядзенні богаслужэнняў царкоўнаславянскай мовай. Таму выданні Ф. Скарыны з лёгкасцю былі прыняты для выкарыстання ў праваслаўным асяроддзі Кіеўскай мітраполіі, да якой належалі землі Беларусі і Украіны. Старабеларуская і стараўкраінская мовы ў канцы XV пачатку XVI ст. так мала адрозніваліся між сабой, што даследчыкі нярэдка лічаць іх адной мовай. Сёння выданні беларускага першадрукара можна знайсці ў розных гарадах Украіны.
Каштоўнай калекцыяй валодае найбуйнейшая бібліятэка краіны Нацыянальная бібліятэка Украіны імя У.І. Вярнадскага. У яе зборах захоўваюцца два канвалюты пражскіх выданняў Ф. Скарыны. Першы з іх уключае Пяцікніжжа Майсеева першыя пяць кніг Бібліі, выдадзеныя ў 1519 г. Першапачаткова гэты канвалют належаў царкоўнаму музею Кіеўскай духоўнай акадэміі, потым музею КіеваПячэрскай лаўры. У аддзеле рукапісаў Нацыянальнай бібліятэкі Украіны захоўваецца яшчэ адзін канвалют, у які разам з рукапіснай часткай канца XVI пачатку XVII ст. уплецены чатыры пражскія выданні Скарыны Кніга Ісуса Сірахава, Кніга Юдзіфі, Кніга Прамудрасці Божай, Кніга Прытчы Саламона.
Беларускія першадрукі захоўваюцца таксама ў Львоўскай нацыянальнай навуковай бібліятэцы Украіны імя В. Стэфаніка. У яе фондах апрача шматлікіх іншых каштоўных беларускіх выданняў і рукапісаў захоўваюцца моцна пашкоджаныя першыя тры Кнігі Царстваў якія паступілі з львоўскай бібліятэкі «Студыён».
Яшчэ адным багацейшым зборам у Львове, які валодае найбольшай калекцыяй выданпяў Скарыны ва ўсёй Украіне, з’яўляецца Нацыянальны музей імя А. Шаптыцкага. Ужо ў год свайго адкрыцця 1905 музей атрымаў ад А. Петрушэвіча экзэмпляр чатырох Кніг Царстваў. Сёння ў музеі зберагаюцца два пяпоўныя камплекты Кніг Царстваў асобна пераплеценая Кніга Іова, а таксама тры канвалюты. У першым з іх Пяцікніжжа Майсеева, у другім Кніга Прытчы Саламона, Кніга Эклезіяст, Кніга Песня Песняў Кніга Ісуса Сірахава, у трэцім Кніга Ісуса Навіна і Кніга суддзяў. Таксама нам вядома пра знаходжанне ў гэтым львоўскім музеі двух віленскіх выданняў «Апостала» і Псалтыра з «Малой падарожнай кніжкі». Такім чынам, агулам у музеі захоўваецца 21 экзэмпляр пражскіх выданпяў 15171519 гг., а таксама дзве кнігі віленскага друку.
Кнігі Скарыны можна знайсці і ў Адэскай нацыянальнай навуковай бібліятэцы. У аддзеле рэдкіх кніг
gR^a^O^^^8ssg^№a^§
FRANCYSK SKARYNA AND HIS HERITAGE——
ФРАНЦНСК CKOPHHA H ЕГО НАСЛЕДНЕ—
Есть нзданпя Ф. Скорнны н егце в одной регнональной уннверснтетской бнблнотеке Научной бпблнотеке нм. М.Н. Лобачевского Казанского федерального унпверсптета. Там хранятся четыре Кніігн Царств, которые некоторые нсследователн называют однпм нзданнем, а другне четырьмя отдельнымп.
Значнтельному распространенню нзданнй Ф. Скорпны на украпнскнх землях способствовало сразу несколько прнчпн. Украпна вместе с Беларусью во времена Скорнны входнла в состав еднной страны Велпкого Княжества Лнтовского. He было нпкакнх полмтнческнх н адмпнпстратнвных граннц, которые моглп бы помешать культурным п ннтеллектуальным контактам нашнх народов. Многне города н местечкм Беларусп н Укранны являлнсь в то время обіцей средой развптня культуры белорусского н украмнского народов. В Укранне, как п в Беларусн начала XVI в., преобладаюіцее большннство хрнстнан относнлось к православной конфесснн, которая пользовалась прп проведеннн служб церковнославянскпм языком. Поэтому нзданіія Ф. Скормны с легкостью былн прпняты для мспользовання в православной среде Кневской мнтрополнн, к которой н прннадлежаліі землн Беларусн н Укранны. Старобелорусскпй н староукраннскнй языкп в конце XV начале XVI в. так мало отлнчалнсь между собой, что нсследователн нередко счнтают нх одннм языком. Сегодня нздання белорусского первопечатннка можно найтн в разных городах Украмны.
Ценной коллекцпей владеет крупнейшая бнблнотека страны Нацнональная бнблнотека Укранны нм. В.Н. Вернадского. В ее собраннях хранятся два конволюта пражскнх нзданнй Ф. Скорнны. Первый нз ннх включает Пятмкнпжііе Монсеево первые пять кннг Бнблнн, нзданные в 1519 г. Первоначально этот конволют прннадлежал церковному музею Кневской духовной академнн, затем музею КневоПечерской лавры. В отделе рукоппсей Нацнональной бнбліютекн Укранны храннтся еіце однн конволют, в который вместе с рукопнсной частью конца XVI начала XVII в. вплетены четыре пражскпх нздання Скорнны Кннга Ннсуса Снрахова, Кнпга Юднфн, Кннга Премудростн Божней, Кннга Прнтчей Соломона.
Белорусскне первопечатные кннгн хранятся также во Львовской нацнональной научной бнблнотеке Укранны нм. В. Стефаннка. В ее фондах кроме многочнсленных нных ценных белорусскнх нзданнй н рукопнсей хранятся сйльно поврежденные первые трн Кннгм Царств, которые поступнлн нз львовской бнблнотекн «Студнон».
Еіце одннм богатейшнм собраннем во Львове, которое владеет напбольшей коллекцней нзданнй Скорнны
1909 together with the University, and since then it has been gathering a large collection of old printed editions including incunabule and palaotypes. It also includes more than 200 Belarusian and Ukrainian old printed books of the 16th17th centuries.
In the 1920s early 1930s the library kept three convolutes that included 17 Prague editions by Skaryna. The Books of the Kings demonstrated a rare portrait of the Belarusian pioneer of printing. In 1932 these editions were transferred to the Russian State Library’s department of rare books. However, several Skaryna’s editions remained in the library and can be found there today: the Book of Joshua, the first Book of the Kings and the Song of Songs.
One more regional University library has Francysk Skaryna’s books. It is the Research Library named after M. Lobachevskiy of Kazan Federal University. It keeps four Books of the Kings that some researchers believe to be one edition, while others consider them separate ones.
The largescale circulation of Francysk Skaryna’s books in Ukrainian lands was possible due to several reasons. First, in Skaryna’s times Ukraine together with Belarus was a part of one common state the Grand Duchy of Lithuania. There were no political or administrative borders that could create obstacles for cultural and intellectual contacts between the two peoples. Second, many bigger and smaller towns of Belarus and Ukraine served as centres of cultural development. Third, in the 16th century in Ukraine, just like in Belarus, the majority of Christians belonged to the Orthodox Church that used Church Slavonic tongue for divine liturgy. That is why Skaryna’s editions were welcomed by the Orthodox Christians in Kyiv Archdiocese to which Belarusian and Ukrainian lands belonged. Fourth, in the late 15th early 16th century Old Belarusian and Old Ukrainian languages were similar to such an extent that some researchers consider them to be one.
Today Francysk Skaryna’s books can be found in different cities and towns of Ukraine.
A valuable collection belongs to the country’s largest library the National Library named after V. Vernadskiy. The library keeps two convolutes of Skaryna’s Prague editions. The first one includes the Pentateuch the first five books of the Bible, printed in 1519. Originally, this convolute belonged to the church museum of Kyiv Ecclesiastical Academy and then to the museum of KyivPecherska Lavra. The manuscripts department
—— УЗНІКЯЕКВЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ—
ФРАНЦЫСК СКАРЫНА I ЯГО СПАДЧЫНА
Кніга Юдзіфі з фондаў Дзяржаўнага гістарычнага музея Расійскай Федэрацыі.
Кнйга Юдйфй йз фондов Государственного йсторйческого музея Россййской Федерацйй.
The Book of Judith from the collections of the State Historical Museum of the Russian Federation.
Узалах Бібліятэкі Верхнялужыцкага навуковага таварыства ў Гёрліцы.
В залах Бйблйотекй Верхнелужйцкого научного обіцестеа в Гёрлйце. Upper Lusatian Library of Sciences in Gorlitz.
Гістарычная зала Нацыянальнай бібліятэкі Чэшскай Рэспублікі. Нсторйческйй зал Нацйональной бйблйотекй Чешской Республйкй. The historic hall of the National Library of the Czech Republic.
i рукапісаў гэтай бібдіятэкі зберагаецца сем пражскіх выданняў Ф. Скарыны: Кніга Прытчы Саламона, Кніга Эклезіяст, а таксама пераплеценыя разам пяць кніг Майсеевых. Першапачаткова гэтыя выданні захоўваліся ў зборах былога Новарасійскага ўніверсітэта, які працаваў у Адэсе.
Яшчэ ў 1814 г. I. Добраўскі згадаў пра канвалют пражскіх выданняў Скарыны, які належаў Епархіяльнай бібліятэцы ў Мукачаве. У гэтым канвалюце значыліся Кніга Іова, Кніга Руфі, Кніга Ісуса Навіна, Кніга суддзяў Кніга Юдзіфі і Кніга Эсфіры. Да нашага часу захавалася толькі частка таго канвалюта (без кнігі Іова). Сёння яна захоўваецца ў Закарпацкім абласным краязнаўчым музеі імя Т. Лягоцкага, які працуе ў горадзе Ужгарад.
КНІГІ ОНЛАЙН
