Узнікненне кнігадрукавання ў Еўропе і Беларусі
Алесь Суша
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 152с.
Мінск 2017
——ФРАНЦНСК CKOPHHA й ЕГО НАСЛЕДНЕ —
ЙЯ^^:;»?®®^^
FRANCYSK SKARYNA AND HIS HERITAGE
бпблнотека прнобрела Кнкгу Прнтчей Соломона нз собранпя М.М. Бпрюкова, в 1919 г. получнла нацпоналнзнрованные государством пздання нз собранпя букнннстаантнквара П.П. Шнбанова, в 1920е гг. кннгн нз Московской духовной академнн, Оптнной пустынн. В советское время сохранялась также тенденцня централнзаціш ценностей в столііце. В Москву свознлпсь нанболее ценные кннгн нз регнональных храннлніц. Так, в 1932 г. в Росспйскую государственную бпблнотеку былн переданы два конволюта нз научной бпблнотекп Саратовского уннверснтета. В результате сегодня в этой московской бпблпотеке собрана самая большая коллекцня нзданпй белорусского первопечатннка.
Вторым по значнмостп московскпм собраннем нзданнй Скорнны является коллекцмя Государственного нсторпческого музея Росснйской Федераціш. Здесь средп прочего храннтся однн нз двух нзвестных экземпляров самой первой белорусской кннгн Псалтырм 1517 г.
Много поступленнй в фонды музея пронзошло после революцнй 1917 г., когда многне частные, церковные н монастырскне кнпжные собраніія былн нацноналнзіірованы іі переданы в государственные учреждення. Так, в 1917 г. отдел рукопнсей музея пополннлся пятью конволютамн, в которых переплетены 18 пражскнх пзданнй Ф. Скорнны, ранее прннадлежаіцпх московскому купцустароверу Н. Царскому. После смертп владельца в 1853 г. его коллекцню прнобрел граф А. Уваров. После революцнн бпблнотека Уваровых передана псторнческому музею.
Тогда же, в 1917 г., нз біібліютекп купцастаровера А. Хлудова в собранпя Государственного нсторнческого музея былн переданы несколько очень ценных нзданнй Ф. Скорішы конволют пражского Пятпкнпжмя, внленскнй «Апостол» н, что важно, самое первое белорусское нзданне Псалтырь 1517 г. Эту кннгу впервые обнаружнл А. Внкторов, который после знакомства с ней в 1867 г. опублнковал свою работу «Чудесное открытне в древнерусском кннжном мнре». А. Хлудов передал свое кннжное собранне Ннкольскому едпноверскому монастырю в Москве, откуда оно в 1917 г. перепіло в музей. Сегодня в Государственном нсторпческом музее хранятся 86 нзданпй Ф. Скорнны (третье по колпчеству экземпляров кннжное собранне в мнре), в том чнсле 38 пражскнх п 48 внленскнх.
Вместе с бнблнотекамн н музеямн нздання Ф. Скорнны хранятся в Росснйском государственном архнве древннх актов главном нсторпческом архнве страны. В этом нет ннчего уднвнтельного. Дело в том, что часто прн передаче в архнв Россші документальных руко
After the 1917 Revolution many books were brought to the library as a result of confiscations from private collectors or clerical institutions. In 1917, the library acquired the Book of Proverbs from the collection belonging to M.M. Biryukov. In 1919, it got the copies from the collection of P.P. Shybanov, a book dealer and antiquarian, that was nationalized by the State, and in 1920 the books from Moscow Ecclesiastical Academy and Optina Pustyn monastery. In the Soviet period the tendency was to keep the majority of valuable artefacts in the capital of the country. The books from regional collections were brought to Moscow. So, in 1932, the Russian State Library collection was replenished by two convolutes from Saratov University Research Library. As a result, today this Moscowbased library has the biggest collection of Francysk Skaryna’s books.
The second biggest collection of Skaryna’s books kept in Moscow is the one belonging to the Russian Federation State History Museum. Among other things this Museum’s collection has one out of two known copies of the very first Belarusian book the Psalter printed in 1517.
The Museum’s collection was substantially replenished after the 1917 Revolution when many private, church and monastery libraries were nationalized and given to State institutions. In 1917, the Manuscript department of the Museum received 5 convolutes with 18 Prague editions by Francysk Skaryna that previously belonged to Ivan Tsarskiy, an Old Believer merchant from Moscow. After the owner’s death in 1853 his collection was purchased by count Alexey Uvarov. After the revolution the Uvarovs’ library was given to the History Museum.
At the same time, in 1917, the State History Museum collection was replenished by books from the library of Alexey Khludov, an Old Believer merchant. Among them there were several valuable books printed by Skaryna a convolute of the Prague Pentateuch, “The Apostle” printed in Vilnius and, which is the most important, the very first Belarusian printed book the Psalter of 1517. This book was first found by Alexey Viktorov who conducted a research and published an article titled “A Miraculous Discovery in the Old Russian Book World”. Alexey Khludov gave his book collection as a gift to the Edinoverie monastery of St. Nicolas in Moscow from which in 1917 the books were brought to the Museum. Today the State History Museum keeps 86 Skaryna’s books (the world’s third biggest collection) including 38 Prague and 48 Vilnius editions.
В^І! !WS,XAS'sa^^^«T^'s?4^
82 ФРАНЦЫСК СКАРЫНА I ЯГО СГІАДЧЫНА ———
УЗНІКНЕННЕ КНІГАДРУКАВАННЯ Ў ЕЎРОПЕ I БЕЛАРУСІ —
Кніга Ісуса Сірахава з фондаў Расійскай нацыянальнай бібліятэкі.
Кнйга Нйсуса Сйрахова йз фондов Россййской нацйональной бйблйотекй.
The Book of Sirachfrom the collections of the Russian National Library.
Кніга Суддзяў Ізраілевых з фондаў Расійскай нацыянальнай оібліятэкі.
Кнйга Судей Мзрайлевых йз фондов Россййской нацйональной бйблйотекй.
The Book of Judges from the collections of the Russian National Library.
чатыры Кнігі Царстваў Кнігу Юдзіфі, Кнігу Эсфіры, Кнігу Руфі, Кнігу Іова і Кнігу прарока Данііда. Апрача таго, у сховішчах Расійскага дзяржаўнага архіва старажытных актаў зберагаюцца віленскія Псалтыр і «Часасловец» з «Малой падарожнай кніжкі» і «Апостал», а таксама другі экзэмпляр Кніг Царстваў які раней належаў бібліятэцы Маскоўскага Друкарскага двара.
Велізарнымі зборамі беларускіх старадрукаваных выданняў валодаюць таксама бібліятэкі СанктПецярбурга колішняй сталіцы Расійскай імперыі. Яшчэ ў царскія часы сюды звозіліся найбольш значныя культурныя каштоўнасці. У XVIII ст. менавіта ў Пецярбургу былі створаны дзве бібліятэкі, якія адразу ж занялі месца галоўных кнігазбораў краіны. Першая з іх Бібліятэка Расійскай акадэміі навук. Яшчэ ў XVIII ст. яна мела канвалют з пяці першых кніг Бібліі, выдадзеныхФ. Скарынаму1519г. Зіхапісанняў 1776 г.Л. Бакмейстэрам пачынаецца гісторыя паэкзэмплярнага даследавання выданняў Скарыны.
У 1829 г. П. Строеў набыў канвалют з васьмю пражскімі выданнямі Скарыны, які быў перададзены бібліятэцы, аднак да нашага часу не захаваўся. У 1842 г. бібліятэка атрымала канвалют з калекцыі маскоўскага кнігагандляра А. Шыраева, у якім змяшчаліся Кніга суддзяў Кніга Ісуса Навіна і Кніга Эклезіяст, а таксама віленскі Псалтыр з «Малой падарожнай кніжкі». У 1902 г. вядомы расійскі лінгвіст I. Сразнеўскі набыў для бібліятэкі канвалют, у які ўваходзілі Кніга Ісуса Навіна, Кніга суддзяў Кніга Руфі і Чацвёртая Кніга Царстваў. Паступленні працягваліся і ў савецкі час. У выніку сёння ў Бібліятэцы Расійскай акадэміі навук захоўваюцца 22 выданні Ф. Скарыны, прычым 21 з іх пражскія выданні.
Другой паводле часу заснавання, але не менш значнай паводле сваіх збораў з’яўляецца Расійская нацыянальная бібліятэка. Гэта адзіная бібліятэка ў свеце, якая мае ў сваіх зборах усе выданні Ф. Скарыны. Прычым большасць з іх захоўваецца ў некалькіх экзэмплярах, часам у трох ці чатырох. Агульная колькасць выданняў Скарыны ў фондах Расійскай нацыянальнай бібліятэкі 90 экзэмпляраў у тым ліку 51 пражскае і 39 віленскіх выданняў.
Гэта вялікая калекцыя пачала фарміравацца яшчэ да афіцыйнага адкрыцця бібліятэкі. У 1804 г. вядомы бібліяфіл П. Дуброўскі прадаў сваю калекцыю каштоўных друкаваных і рукапісных кніг імператару Аляксандру I. У склад гэтай калекцыі ўваходзілі Скарынавы Кніга Іова, Кніга Эклезіяст, Кніга Прамудрасці Божай, Кніга Ісуса Сірахава, Кніга Прытчаў Саламона і Кні
ФРАНЦНСК СКОРННА Н ЕГО НАСЛЕДНЕ —
— FRANCYSK SKARVNA AND HIS HERITAGE —
пнсных памятннков вместе с ннмн нередко попадалн также печатные кннгн. Такнм путем сюда в собрання архнва попала коллекціія нсторнка Г.Ф. Мнллера, который руководнл Московскіім архпвом Мнннстерства пностранных дел. В этой коллекцнн хранііліісь два тома Бнблнн Скорнны. Первый был пріюбретен в СанктПетербурге н включал переплетенные вместе кннгн Пятіікнпжпя Монсея. Второй был куплен в Москве п содержал четыре кннгн Царств, Кннгу Юднфн, Кннгу Эсфнрн, Кнпгу Руфн, Кннгу Нова п Кннгу пророка Даннііла. Кроме того, в храннлінцах Росснйского государственного архнва древннх актов хранятся внленскне Псалтырь н Часословец нз «Малой подорожной кннжкм» іі «Апостол», а также второй экземпляр кннг Царств, который раньше прннадлежал бнблпотеке Московского печатного двора.
Крупнейшнмн собраннямм белорусскнх старопечатных нзданнй владеют также бпблнотекіі СанктПетербурга бывшей столнцы Росснйской пмперіш. Еіце в царское время сюда свозіілпсь нанболее значнтельные культурные ценностм. В XVIII в. нменно в СанктПетербурге былм созданы две бнбліютекіі, которые сразу же занялн место главных кннжных собраннй страны. Первая нз нііх Бнбліютека Росснйской академіш наук. Еіце в XVIII в. пмела конволют пз пятн первых кннг Бнблші, нзданных Ф. Скорнной в 1519 г. С нх опнсаніія в 1776 г. Л. Бакмейстером начннается нсторня поэкземплярного нсследованіія нзданнй Скорііны.
В 1829 г. П. Строев прнобрел конволют нз восьмн пражскнх нзданнй Скорнны, который был передан бнблнотеке, однако до нашего временн он не сохраннлся. В 1842 г. бнблнотека получнла конволют нз коллекцпп московского кннготорговца А. Шнряева, в котором содержалнсь Кнпга Судей, Кннга Ннсуса Навпна н Кннга Екклеснаст, а также внленская Псалтырь нз «Малой подорожной кнііжкн». В 1902 г. нзвестный росснйскнй лннгвнст Н. Срезневскнй прнобрел для бнблнотекіі конволют, в который входіілн Кннга ІІпсуса Навнна, Кннга Судей, Кннга Руфп н Четвертая Кннга Царств. Поступлення продолжалнсь п в советское время. В результате сегодня в Бнбліютеке Росснйской академнн наук хранятся 22 нздання Ф. Скорнны, прнчем 21 нз ннх пражскпе.
КНІГІ ОНЛАЙН
