Вавёрка-садоўніца
Азіза Ахмедава
Выдавец: Юнацтва
Памер: 143с.
Мінск 1987
— Чык-чык, Хазры прывалокся.
— Чык-чык, як холадна.
— Чык-чык, адубець можна.
— Чык-чык, давайце паляцім у свае гнёзды.
Калі вераб’і разляцеліся, Хазры сказаў сам сабе:
— Дзіўна, што з імі здарылася? Эх, баязліўцы! Я хацеў з імі лятаць навыперадкі. Лайдакі!..
Хазры апусціўся на зялёнае поле. Яно адразу захвалявалася, і па ім, быццам па моры, пабеглі хвалі. Птушкі, якія пахаваліся ў зялёнай ніве, паразляталіся хто куды. Поле сказала:
— Дарагі Хазры, якое халоднае тваё дыханне!
Хазры здзівіўся:
— Як ты мяне пазнала, мяне ж ніхто не бачыць?
— Па халодным дыханні, пазнала па капрызных учынках тваіх. Прашу цябе, ідзі адсюль, бачыш, як хвалююцца каласы і кветкі?!
— Добра,— памякчэў Хазры.— Я пайду. Калі засумуеш, пакліч мяне.
— Добра, паклічу!
Хазры падаўся ў горы. Маленькае сяло прытулілася да падножжа вялікай гары. Хазры доўга назіраў за гэтым сялом, а потым сказаў сам сабе: «Не варта сюды апускацца, у такіх горных сёлах нам, вятрам, ніколі не стае сапраўднай прасторы».
Хазры памчаўся далей. На шырокай раўніне ён павырываў кусты перакаці-поля і пагнаў іх паперадзе сябе. Закруціліся яны ваўчком, пачалі наракаць:
— Адкуль з’явіўся гэты злосны Хазры?..
— Куды ён гоніць нас?..
Пакрыўдзіўся Хазры, ён жа сам не ведаў, што вытварае.
«Што ж гэта робіцца? — журботна думаў ён.— Да каго я ні падыду, нікому гэта не падабаецца. Я ж такі, як і маленькія дзеці, мне гуляць хочацца!..»
Сонца ўзнялося высока-высока. Ад дзённай спякоты смылела высахлая зямля, не было чым дыхаць. Людзі скардзіліся адзін аднаму: «Што за гарачыня, а тут яшчэ гэтыя камары таўкуцца! Нам тут, на беразе Каспія, яшчэ няблага. А як тым, што ў горадзе засталіся?..»
Нехта з дзяцей залез на фігавае дрэва і пачаў клікаць Хазры. Калі Хазры пачуў сваё імя, ён спярша не паверыў сваім вушам, а потым угледзеў хлопчыка і, узрадаваны, кінуўся да яго. Хлопчык ад нечаканага парыву ветру ледзь з дрэва не зваліўся.
— Вай, вай! — закрычаў хлопчык.
Але Хазры яго не пачуў. Сваім халодным дыханнем Хазры астудзіў распаленую зямлю.
Людзі сказалі:
— Як добра, што ёсць Хазры. Вось толькі шкада, што шмат ад яго пылу.
I пачалі хутка зачыняць дзверы і вокны.
Хазры ўжо не мог спыніцца: накінуўся на кусты, пачаў абрываць лісце з дрэў, шкуматаў кветкі... I ўвесь час ён незадаволена бурчаў:
— Нічога не магу зразумець. Толькі што самі клікалі мяне, а не паспеў з’явіцца, адразу зачынілі перада мной вокны і дзверы.
ДЗІВОСНЫ мяшок
Нарадзіла маці Кенгурыха дзіцятка, маленькае-маленечкае, не большае за напарстак. Асцярожна пагладзіла і сказала:
— Якое ты малюпасенькае! Як жа мне гадаваць цябе? Мусіць, не трэба нікому паказваць, яшчэ сурочаць, смяяцца будуць: «Паглядзіце, каго яна нарадзіла, зусім не відаць!..»
Маці Кенгурыха агледзелася па баках — наўкол нікога. Трохі супакоілася, пачала думаць, куды лепш схаваць сваё дзіцянятка. Спярша хацела схаваць яго пад пахай, але спахапілася, сцяміла, што малое можа і задыхнуцца там. Уважліва агледзела сябе. Позірк спыніўся на валасяным мяшку на жываце. Сунула туды лапу — там было цёпла і мякка. Яна і раней ведала пра свой валасяны мяшок, убачыла яго адзін раз, калі ў ваду глядзелася. Яшчэ падумала тады: «Навошта мне гэты мяшок? Трэба адрэзаць і выкінуць». А потым разважыла: «Не, няхай застаецца. Калі матухна Прырода дала яго мне, значыць, дзеля чаго-небудзь ён абавязкова спатрэбіц-
ца». Цяпер, успомніўшы, зарадавалася: «Ай, як добра, што захавала я свой мяшок. Пакладу ў яго сваё дзіцятка, яму там будзе ўтульна. Выкармлю малаком, і ў хуткім часе маё кенгуранятка вырасце і стане вялікім, добрым і дужым кенгуру!»
Так яна і зрабіла — паклала кенгуранятка ў свой валасяны мяшок. Дзіцяня ўладкавалася там, высунула галоўку, шырока расплюіпчыла свае вачаняты, натапырыла свае маленечкія вушкі.
— Бачыш, якое цудоўпае месцейка я табе падрыхтавала,— сказала маці Кенгуру,— тут табе будзе мякка, цёпла і надзейна, ніхто цябе не кране.
Міналі дні. Маленькае кенгуранятка расло не па днях, а па гадзінах, рабілася вельмі падобнае на сваю маці. Яго пачалі прыкмячаць звяры і птушкі.
Неяк Лясны Певень, што сядзеў высока на дрэве, звярнуўся да маці Кенгурыхі:
— Гэй, суседка, ці не тваё гэта такое прыгожае дзіця?
— Вядома, маё,— адказала Кенгурыха, ласкава гледзячы на сваё дзіцятка: — Душа мая! Сэрца маё!
— Ведаеш, суседка, раней я думаў, што самае прыгожае дзіця ў мяне. Такое япо цікаўнае, увесь дзень пытанні задае, за ўсім назірае, усім цікавіцца. Зусім галаву мне затлуміла, няма часу, каб пра ежу падумаць. А яно, як прагаладаецца, такі вэрхал узнімае!..
На суседнім дрэве сядзела Малпа і крадком паглядала на іх. Яна ўжо даўно зайздросціла Кенгурысе: «Хіба ж можа такое быць? Купіла сабе недзе гэты мяшок, прывязала да жывата і гуляе сабе. Быццам яе дзіцятка з не-
ба звалілася, а маё з пацуковай нары выскачыла. Дзе ж яна прыдбала мяшок?»
— Суседка, а суседка!
— Хто гэта?
— Я, Малпа.
— Што добрае скажаш?
— Даўно хачу ў цябе запытацца, вось толькі саромеюся.
— Нешта я не разумею, чаго саромеешся?
— Усё хачу спытацца, дзе ты прыдбала гэты мяшок?
— Які мяшок?
— Ну, гэты, што прывязаны ў цябе да жывата. I я хачу купіць гэткі ж. Бачу, ён дужа аблегчыў твае клопаты. Бачыш, дзіця маё з мяпе не злазіць, проста рукі мне звязала. Скажы, калі ласка, дзе мне купіць такі мяшок. Мы ж суседзі, не ўтойвай ад мяне.
Кенгурыха засмяялася, потым сказала:
— Гэты мяшок, суседка Малпа, не прадаецца. Разумееш, мы, кенгуру, нараджаемся разам з ім. Вы, малпы, нараджаецеся з доўгімі рукамі. Вось ты, скажам, адной рукой прыціскаеш дзіця да сябе, а другой хапаешся за галіны і скачаш з аднаго дрэва на другое. I ў дзіцяці твайго рукі ўжо вунь якія доўгія. Сядзіць на спіне і моцпа за цябе трымаецца. А маё дзіцятка, паглядзі, якое маленькае і слабенькае. Калі б пе мяшок, яно і не жыло б на гэтым свеце. А табе яшчэ і хвост памагае. Учэпішся ім за галіну і можаш вісець уніз галавой. Мой жа хвост ні на што не здатпы.
— Чаму ж не здатны? Вунь сядзіш на ім, як у добрым крэсле.
Кенгурыха засмяялася:
— Тут, суседка Малпа, твая праўда. Добра па ім сядзець-адпачываць.
— Ну, дык дзе ж ты ўсё-такі купіла мяшок?
— Я ж кажу: ён нарадзіўся разам са мной.
Моцна пакрыўдзілася Малпа. Падумала: «Зайздросціць мне, таму і не прызнаецца. Ну, калі так, дык ноччу ўкраду я гэты мяшок. Будзе ведаць, як хлусіць высакародным звярам!..»
Чакае Малпа ночы. А Кенгурыха, як на тое ліха, класціся спаць не хоча.
«I чаму яна спаць не кладзецца? — злуецца Малпа.— Хіба яна свой хвост вартаваць збіраецца?»
Малпа ведала, што красці — нядобра. Але яна ўбіла сабе ў галаву, што без таго мяшка жыцця ёй ужо не будзе.
Нарэшце Кенгурыха заснула. Малпа імпэтна саскочыла з дрэва і падкралася да яе.
Узышоў месяц. Усё стала добра відаць. Малпа пачала ўважліва аглядаць мяшок, шукаць тое месца, дзе ён прывязваецца. А ён, і праўда, быццам прыляпіўся да жывата Кенгурыхі. Хацела Малпа адарваць мяшок, ды толькі дакранулася да яго, як Кенгурыха адразу ж прачнулася, санліва прамармытала:
— Хто гэта казыча мяне? Хто не дае мне спакойна спаць?..
Ніхто не адказаў. Кенгурыха паднялася, села на свой хвост, паглядзела наўкол. Нідзе нікога.
Малпа ледзь паспела ўцячы і схавацца ў кустах, што раслі паблізу.
Кенгурыха яшчэ трохі пасядзела, упэўнілася, што дзіця яе соладка спіць у мяшку, зноў легла і спакойна заснула.
ЧЛРНАВОКІ
Хмары зацягнулі неба, і адразу пацямнела. Вось-вось пойдзе дождж. Звяры і птушкі, жучкі і казяўкі пахаваліся хто дзе. На лес апусцілася нейкая дзіўная цішыня. Усё жывое з хваляваннем чакала нечага незвычайнага.
Мураш-наезнік, ростам з прасяное зерне, узняўшы маленькую галоўку, клікаў мурашоў у іхні падземны гарадок: «Гэй! Хутчэй бяжыце і хавайцеся!»
I толькі адзін гарэзлівы чарнавокі мурашзабіяка не звярнуў увагі на гэты кліч і, зручна ўладкаваўшыся пад дрэвам, сказаў сам сабе: «Усе ўцякаюць... Баязліўцы!.. Я не стану хавацца ў мурашніку пад зямлёй. Застануся тут і на свае вочы пабачу страшнае. А потым прыйду ў наш падземны гарадок і ўсім раскажу пра ўсё, што ўбачыў. Няхай ведаюць пра маю адвагу».
— Паслухай, Чарнавокі, чаму ты не схаваўся?
Мураш паглядзеў угару. Да яго звяртаўся Дубовы Лісток.
— Я хачу пабачыць страшнае на свае вочы,— адказаў мураш і ўзлез на сухую сцяблінку.
— Малайчына,— пахваліў Лісток.— Толькі будзь асцярожны!..
У гэты момант пачуўся моцны грукат. Чарнавокі хацеў заткнуць вушы. Але ножкі ў яго былі занадта кароткія і не дацягнуліся да вушэй.
Яшчэ раз ляснуў пярун. Лес асвяціўся, у небе бліснула маланка. Сэрца ў мураша застукала: тук-тук, тук-тук, ножкі задрыжалі:
дрыг-дрыг, дрыг-дрыг. Але Чарнавокі стрымаў сябе: «Не бойся! Ты ж адважны мураш!..»
Пачаўся праліўны дождж. Буйныя кроплі лапаталі па лісці, быццам паўсюль білі ў вялізны бубен.
— Які цудоўны бубен, але мне зусім не хочацца танцаваць,— прамармытаў мураш.
Раптам буйная кропля скацілася з лістка і звалілася яму проста на галаву.
— Вай, вай, дапамажыце! — закрычаў Чарнавокі, апынуўшыся на зямлі. Яму здалося, што ён трапіў у мора — столькі вады было навокал.
— Дапамажыце! Таплюся, ратуйце!..
Учапіўшыся за саломінку, мураш круціў галавой ва ўсе бакі, але нідзе нікога не было.
— Ай, які ж я дурань, трэба было хавацца разам з усімі!
Потым сцішыўся, падумаў: «Раптам хто пачуе. Тады ніхто не паверыць у маю адвагу».
А дождж усё ліў і ліў, і канца яму, здавалася, не было. Бліскучыя кроплі, нібы дзівосныя завушніцы, упрыгожылі галіны дуба, яго зялёнае лісце. Вакол магутнага дрэва пад дажджом купалася маладая трава. А кветкі, напоўніўшы вадой свае піялы, з асалодай пілі гаючую вільгаць.
Зноў у небе пачуліся грымоты. Чарнавокі хацеў схавацца ў дупле дуба, але ногі ўжо не слухаліся яго.
— Ой, што са мною будзе? He магу больш змагацца з гэтым дажджом. Мама, мамачка!..
Пашкадаваў дубовы лісток маленькага мураша, і калі вецер нахіліў галіну, лісток пяшчотна абгарнуў малога, і яны разам з галінкай падняліся высока ўгору.
— Паглядзі, Чарнавокі, як прыгожа наў-
кол! — сказаў Лісток.— Вось і сонейка паказалася з-за хмар. Дождж канчаецца.
— Дзякуй, вялікі дзякуй табе, добры Лісток. Апусці мяне на зямлю, я да мамы хачу!
КНІГІ ОНЛАЙН
