Вавёрка-садоўніца
Азіза Ахмедава
Выдавец: Юнацтва
Памер: 143с.
Мінск 1987
— Паглядзіце на Фіялку: яшчэ крыху, і яна, глядзіш, закахаецца.
Фіялка пакрыўдзілася, часта-часта заміргала блакітнымі вочкамі.
Герань папракнула Кактуса:
— Ты сам калючы і словы твае калючыя. Хіба ты не бачыш, што яна ўпершыню цвіце?
— Ну дык і што? Колькі ж можна цвісці? Дарэмна ты яе хваліш!..
— He, шаноўны дзядуля Кактус,— адказала Фіялка,— гэта я сплачваю свой доўг.
— Чуеш, Герань, хто з нас больш калючы? «Дзядуля, дзядуля Кактус». Які я табе дзядуля? Я маладзейшы за цябе. Калі я ўпершыню расплюшчыў вочы, ты ўжо цвіла. Каму гэта, цікава, ты доўг аддаеш?
— Жменьцы зямлі, якая нарадзіла мяне. Я люблю маці-зямліцу, ёй і аддаю свае пялёсткі.
— Ты іх лепш на сабе трымай! — падкалоў Кактус.— Ведаеш, на каго ты робішся падобнай пасля таго, як асыпаюцца твае пялёсткі?
— На каго?
— На сямігаловую пачвару.
— На каго? — перапытала спалоханая Фіялка.
— Так, так, на пачвару! Сама паглядзі на
сваю сцяблінку, галава акурат як у пачвары, нават язык высунула, быццам праглынуць каго хочаш.
Усе кветкі, што былі на падаконніку, замерлі ад здзіўлення. Пялёсткі ў Фіялкі асыпаліся, і яе сцябло сапраўды нагадвала пачвару з некалькімі галовамі.
Фіялка замаркоцілася: «Праўду кажа Кактус. Трэба, калі пялёсткі мае ападаюць, хаваць сваё сцябло. На каго ж я падобна! Гэта ж такая ганьба!..»
Кактус, задаволены сваёй перамогай, фанабэрыста паглядаў навокал. А кветкі, быццам нехта лінуў на іх гарачай вадой, маўчалі. Нарэшце цішыню парушыла Герань.
— Так на прыгажосць не глядзяць, не шукаюць у ёй заганаў,— сказала яна.— He засмучайся, Фіялка, не вярэдзь сэрца! Мы ўсё роўна любім цябе!
Кактус зноў забурчаў нешта сваё.
— Фіялка,— звярнулася да яе Герань,— можа, табе лепш не скідаць сваіх пялёсткаў? Зрабі, як я. Калі мяне своечасова не сарвалі, лісточкі мае скурчваюцца, высыхаюць.
— Вы ж не ведаеце, чаму я скідаю свае пялёсткі. На гэта ёсць прычына! — усклікнула Фіялка.
— Якая прычына? — зацікавіліся ўсе.
— Раскажы, раскажы!
— Зараз яна зноў нешта выдумае,— здзекліва прамовіў Кактус,— напляце глупства...
— He, Фіялка праўду кажа,— сказала Герань.— Усё гэта здарылася на маіх вачах.
— А што, што здарылася?— загаманілі кветкі.— Раскажыце, каб і мы ведалі.
I Фіялка пачала свой расказ.
— Аднойчы, гэта адбылося даўно, мая ма-
ці пачала цвісці. Тады я была зусім маленечкім лістком, толькі-толькі на свет з’явілася.
— Ты была лістком?
— Так, мы нараджаемся лісткамі.
— He магу паверыць,— падаў голас Кактус.
— Верце, верце,— адказала Герань,— гэта здарылася на маіх вачах, усё сама бачыла.
— Фіялачка, расказвай далей,— папрасіла Ружа.
— А на чым гэта я спынілася? — сумелася Фіялка.
— Ты сказала, што толькі-толькі на свет нарадзілася.
— Ага, і вельмі добра, весела мне было жыць у абдымках маці. Госці, што прыходзілі ў наш дом, заўсёды лашчылі нас. I вось аднойчы...
Фіялка раптам змоўкла. Усе кветкі, акрамя Кактуса, занепакоіліся.
— Што з табой, Фіялка?
Фіялка глыбока ўздыхнула:
— Калі б не тое нявыхаванае дзіця...
— Хто? Хто?..
— Гэта была свавольная дзяўчынка. Аднаго разу яна схапіла маю маці за шыю і вырвала яе з карэннем. Мая бедная маці назаўсёды заплюшчыла свае вочы. Мы ўсе адразу скурчыліся, пажаўцелі. Mae брацікі і сястрычкі, як і я, задыхаліся без паветра і вады. Але нечыя клапатлівыя рукі ўзялі нас і пасадзілі ў зямлю, напаілі вадой. Яны, гэтыя рукі, штодзень даглядалі, песцілі нас. Але, на вялікі жаль, усе мае брацікі і сястрычкі завялі, як і мая маці. Засталася я адна-адзінюткая. Зямелька падаравала мне жыццё. Я ўспамінала сваю маці, сваіх брацікаў і сястрычак, сэрца
маё сціскалася, вочы напаўняліся слязьмі. Аднаго разу пачула я голас: «Не журыся, хутка ты сама станеш маці. А жыццё падарыў TaGe Чалавек». Гэта быў голас Зямлі.
Паступова я пачала абрастаць карэннем, яно ўсё глыбей ўваходзіла ў зямлю, я расла, рабілася дарослай. Нарэшце і я нарадзіла новыя лісткі, яны ператварыліся ў кветкі. Маё сэрца поўна ўдзячнасці Зямлі, Людзям. Таму я і цвіту, дару ўсім блакітныя кветкі.
ЦІ ТРЭБА РВАЦЬ КВЕТКІ?
Сустрэліся аднойчы Заяц з Дзятлам.
— Добры дзень, Даўгавухі! — павітаўся Дзяцел.— Чаму не ў гуморы? Што здарылася?
— Прывітанне, Барабаншчык! Вунь, паглядзі, усе, каму толькі хочацца, рвуць па ахапку кветак і нясуць немаведама куды! — Заяц незадаволена пакруціў галавою і апусціў свае доўгія вушы.
Дзяцел паціснуў плячамі.
— Ну і што, калі рвуць?
— Як гэта што? Калі кожны пачне рваць па цэлым ахапку, дык на нашай паляне зусім не застанецца кветак. Ведаеш, на каго будзе падобна Вясна? На абскубеную курыцу!..
У гэты момант паўз іх, сапучы, прайшоў Вожык, які начапіў на іголкі як панесці кветак.
— Ты толькі паглядзі на яго, на гэтага франта няшчаснага! — усклікнуў Заяц.— Кветкі яму патрэбны? Аднае хапіла б!..
Гэтыя словы абразілі Вожыка. Ён узняў голаў, пагардліва зірнуў на Зайца: «Што ты, маўляў, разумееш?»
— Нарцысы і фіялкі не для таго выраслі, каб аднаго дня завянуць і знікнуць. Яны рады, калі мы зрываем іх і ўпрыгожваем сябе, наколваем іх на грудзі альбо, зрабіўшы вянок, надзяваем на галаву!..
— «На галаву, на грудзі»! — перадражніў яго Заяц.— Глянь на сябе! Начапіў на свае іголкі кветкі і выхваляецца. Эх ты, пудзіла гарохавае!
— Ты проста зайздросціш мне, баязлівец ты гэтакі! Цікава, а куды ты прычэпіш кветкі, няўжо на свае доўгія вушы? Хі-хі-хі! — захіхікаў Вожык.
— Ды хай мае вушы ўкароцяцца, калі я зайздрошчу табе! Захачу і назбіраю кветак, упрыгожуся не горш за цябе!
— А я сам не хачу, разумееш, не хачу!
— Чаго ж ты чакаеш! Хто табе не дае?
— А чаму?
— Ды таму, што кветкі прыгожыя, калі растуць на палянах, на лузе, у полі. Сарвеш іх, і яны адразу ж вянуць і паміраюць. I застаюцца нашы лугі і палі без кветак.
— Паглядзі, колькі іх! Сто гадоў будзеш ірваць, усё роўна не скончацца!..
— Нічога ты не разумееш, калючка неразумная. Кветкі ж даюць насенне, яго падхоплівае вецер і разносіць ва ўсе бакі. Насенне падае на зямлю, і ў хуткім часе з’яўляюцца ўсё новыя і новыя прыгожыя кветкі.
Сэнс Зайцавых слоў нарэшце, відаць, дайшоў да Вожыка.
— Ты праўду кажаш?
— Вядома, праўду!
— Адкуль ты ведаеш?
— Вецер мне сказаў.
— Вецер?
— Ну, але!
— Ніколі ў жыцці я не размаўляў з Ветрам. Як жа гэта здарылася?
— Аднойчы я, як заўсёды, збіраў кветкі. Шмат я іх тады нарваў. Раптам наляцеў Вецер, пачаў тузаць, трэсці мяне, ледзь вушы не паадрываў. «Чаго ты злуешся, шаноўны Вецер? — пачаў прасіцца я.— Адпусці мае вушы, мне вельмі баліць!» — «Мала накруціць табе вушы,— пачуў я,— іх трэба адарваць!» — «У чым жа мая віна?» — спалохаўся я. I тады Вецер сказаў мне: «Ты рвеш прыгожыя кветкі, а потым кідаеш іх. He чапай кветак, не рві!» — «Яны мне падабаюцца»,— сказаў я. «Калі падабаюцца, дык нагніся, панюхай, прылашчы іх. He разлучай кветкі з Зямлёй. Толькі яна ахоўвае іх, надоўга робіць духмянымі і свежымі. Што ж атрымаецца, калі кожны будзе рваць кветкі? Усе нашы палі, раўніны, горы і цясніны стануць голыя і непрыгожыя. I не будзе каму спяваць песні Вясне».
Вожык спахмурнеў. Словы Зайца падзейнічалі на яго.
— Што ж мне цяпер рабіць з гэтымі кветкамі? Паслухай, збяры ты іх з маёй спіны...
— He, на гэты раз занясі кветкі дадому, усё роўна яны завянуць, ужо не будзе ад іх карысці лугам і палям.
— Добра, занясу іх дзеткам, яны вельмі ўзрадуюцца. Толькі мне здаецца, Даўгавухі, што сарваць па адной кветцы, відаць, можна...
— He, не, Вецер папярэдзіў, што няможна іх ірваць.
Раптам Заяц шмыгнуў носам:
— Чуеш, Ветрык павеяў? Удыхні... Які прыемны ў яго пах! Дзьме, відаць, з боку фіялак. I яшчэ пахне палявой травой. Значыць,
недзе побач арык, вада крынічная... Нешта піць захацелася, пайду да арыка...
— Добра, ідзі, толькі адкажы яшчэ на адно пытанне: перад тым як сустрэцца з Ветрам, ты шмат тады кветак сарваў?
— Уга, цэлы ахапак!
— Вось і я, дурань, зрабіў гэтак жа. Начапіў на кожную іголку!.. А калі рваць па адной кветцы — адзін нарцыс, адзін рамонак, адну фіялку,— тады ні Вецер, ні Зямля не пакрыўдзяцца.
Доўга думаў Заяц і, нарэшце, згадзіўся. Развітаўся з Вожыкам і пайшоў да арыка піць ваду. Дзяцел, які ўважліва слухаў іхнюю размову, задаволена паківаў галавою і паляцеў па сваіх неадкладных справах.
ВОСЕНЬ-МАСТАЧКА
Надышла Восень. Дрэвы паскідалі сваё лісце, і ўся зямля ў лесе пакрылася жоўта-барвовым дываном. Толькі адна Чынара з сумам пазірала, як ападае на зямлю яе лістота.
Яліна, што стаяла непадалёку, спытала: — Чаго ты смуткуеш, дарагая Чынара? — Яшчэ пытаешся, хіба сама не бачыш? — Бачу і разумею, але не варта журыцца.
Прыйдзе Вясна, і ты зноў апранешся ў сваю цудоўную сукенку.
— He трэба супакойваць мяне, мілая Яліна, табе майго гора не зразумець. Сама ты заўсёды, у любую пару года, стаіш зялёная, прыгожая! А мае лісты ападаюць і ападаюць. Што яны, цікава, робяць там, на зямлі.
— Расказваюць адзін аднаму асеннюю казку. Цішэй...— раптам папярэдзіла Яліпа.—
Бачыш, у лес прыйшлі д.зеці. Давай паслухаем, пра што яны будуць гаварыць.
I сапраўды, па лесе, не спяшаючыся, хадзілі дзеці. Яны збіралі ягады і грыбы, укладвалі іх у кошыкі і лубянкі.
Падышлі дзяўчынкі да Чынары. Адна з іх, Лала, агледзела дрэва зверху данізуісказала:
— Прыгожая!
— Ага, вельмі прыгожая,— падхапіла яе сяброўка.
Чынару разабраў смех. Япа паглядзела на Яліну, хацела ёй сказаць: чым, маўляў, я магла спадабацца гэтым дзецям? Але Яліна зрабіла ёй знак маўчаць.
Лала паставіла свой кошык пад дрэва.
— Ведаеце, каго мне нагадвае гэтая Чынара? Дзяўчыну, якая вельмі стамілася з дарогі і вось цяпер рыхтуецца да адпачынку.
— Я вельмі люблю лес у гэтую пару,— задумліва прамовіла сяброўка Лалы.— Зямлю, быццам барвовым золатам, абсыпала.
— I праўда, лісты, што ападаюць з дрэў, падобны на птушак.
Лала яшчэ раз уважліва паглядзела на Чынару.
— Яна і зімою будзе стройнай і прыгожай.
«Ды вы што, здзекуецеся з мяне?..» — ледзь не крыкнула Чынара, але Яліна зноў прымусіла яе памаўчаць.
— Зімой пойдзе снег,— гаварыла далей Лала,— ён ухутае галіны Чынары. Прыйдзем сюды, а яна будзе з намі гуляць, абсыпаць нас снегам.
Яліна падміргнула Чынары: «Ну вось, бачыш, я ж казала табе, не трэба маркоціцца. У кожнай пары года свая прыгажосць. Матухна Прырода ведае сваю справу».
КНІГІ ОНЛАЙН
