Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•даходны-ная-нае, 1. всюду успеваюіцйй, пронйкаюіцйй, находяіцнй себе доступ благодаря старательностй. Каранды Аш.: Ар. Хто гэтыя Вурняняты даходныя, усюдых дагоняцца із статкам. Каранды Аш.; Ар.
2. нмеюіднй особенный доступ, Нсл. 144. доходчйвый. Няхай нашы малітвы даходныя будуць Богу. Нсл.
•даходзіць-джг-с)згш-дзе, несоверш. 1. долскйваться, Шсл. отыскйвать(судом й т.под., С.). Нсл. І44.,отыскйвать;нметь(на что) прнтязанне, БНсл. отыскчвать своё посредством суда; прйходйть к кому с какнм-л. делом, с какнм-л. ходатайс-твом. Дсл. Ён свайго даходзе. БНсл.
Даходзь сваю собскасьць; кажны сваё даходзе. Нсл. Ён на судзе даходзе і сваё возьме. Дсл.
2. разузнавать. Варсл. Карнейчык г дзяцей даходзіў, куды нараніцы бацька езьдзіў. Варсл.
3. -— см. nod ІСЬЦІ.
дайсьці, дайду, дойдзеш, дойдзе, тверш. 1. (к даходзіць I). Нсл. 144; БНсл.; Шсл. Дайшоў украдзеную сярмягу. Нсл. Дайду свайго, ня думайце! Ст.
2. (к даходзіць 2). Прйч. дойдзены—отыс-канный, нсследованный. Нсл. 138. Усе, што накрадзена, дойдзена. Нсл. Гэта штука ўжо дойдзеная. Нсл. Дойдзены спосаб. Тм.
•рахорзіцца-джуся-дзішся, несоверш. ча-го, 1. дойскнваться. Шсл. Аж калі ён уздумаў даходзіцца сваіх грошы. Ст.
2. прйходйться относйтельно родства, Нсл. 144. доводнться. Ён імне даходзіцца браценьнікам. Нсл.
3. —cm. nod ісьціся.
•даходжаньне(дахаджэньне, Нсл.)—оты-скнванне(обыкновенно судом своей собственностн йлй того, что тебе должно прннадлежать, С.). Нсл. 144. Свайго без дахаджэньня ня можна пакінуць. Нсл. • дахадзячы-чая-чае—доходяіцйй. Нсл. 144. Малітвы ягоныя дахадзячыя Богу. Нсл.
•дахадзіць,—cw. под ісьці.
•дахаты, нареч., област.—ДОМОЙ. Ар. Пой-дзем дахаты. Ар.
•дахавацца, —см. под хавацца.
•дахліпаць,—< «. под хліпаць.
•дахтарыца, -ЦЫ, дат..пред.і.-ЦЫ-ЦЫ, ж. —женіцнна доктор, врач. Чым лячыць?! Мо’адкажа дахтарыца? Калачынскі: Лясная казка. Ня грўкай ты гэтак, сварыцца на яго неўкая дахтарыца. Кулакоўскі: Дабра-селцы.
•дадому, нареч.. об.іаст. ДОМОЙ. Гсл.; Шсл.
• рар-анызе-аваньне.—см. nod даваць.
•дадатак-ткт, nped.i. й зват.-тку, .ч.—до-полненйе. Гсл.; Нсл. 137. У дадатак таго скажу, што... Нсл. См. прыдатак.
•рарахкавы-вая-вае—прлбавочный, Нсл. 137. добавочный, МГсл. дополнйтельный. БНсл. С.ч. дабаўны.
•дадатны, -ная-нае—положйтсльный.
(БНсл).
дадатны лік—положйтельное чйсло. •дадатчына-ны-не, ж.—добавочная пош-лнна. Нсл. 137. Дадатчыны не аддаў. Нсл. •дад-аваць-д^ь,— cm. nod даваць.
•рарум-айца-ляцца.—см. nod думацца.
•дадушы, .межЬояет.—клятва, равно-Сйльная ”ей Богу”. НК: Дудар Но. 30; МГсл.; Ксл.; Бяльсл. Дадушы ж няма f мяне нічога^ Татаркі Сір. (Ксл.). Дадушы ня буду. Нсл. 137. Я цябе люблю, дадушы люблю. ЗСД 160; Я дадушы рада, што вас суст-рэла. ЗСД 210. Да душы — Марыля свайму Янку кажа: Хіба сьмерць бяз часу нас з табой разьвяжа. Гарун: Два каханьні.
Дадушы ж, дадушы праўда. Нсл. He пайду, да душы не пайду. Дсл. 156.
•дадыбаць,—ем. nod дыбаць. •дадыхаць,—nod дыхаць. •дае'хаць,—< м. под ехаць.
•даедкі-кдг, едйнств. ч. нет.—остаткн от кушанья, обьедкй. Гсл.
•даёньне-мя, nped.i.-ню, ср.—дойка. Ар. •ра-есыр-ядаць,— cm. nod есьці.
•даёха, даёхі, даёсе, ж.—дойная корова. Ксл. Даёха ела сена, як яе даілі. Пясочак Куз. (Ксл.).
•даёміста, нареч. (к даёмісты) 1. пронлмая до жйвого. Нсл. 732. Даёміста пахадзіў бізун па сьп'іне. Нсл.
2. снльно. Даёміста цапамі калоцяць пшаніцу. Нсл. 732.
•даёмісты-тая-тае—даюіцйй себя чув-ствовать. Нсл. 138. Даёмісты бізун. Нсл. Даёмістая лазіна. Нсл.
даёнка
296
дазваляць
•даёнка-нкг-нды, ж.—подойнн к(дойнн к, С.). Растсл.; Луні; Ходцы Сян. (Ксл.); Шсл.; Нсл. 138; НК: Очеркн, 87; Гсл.; БНсл. Карова дала поўную даёнку малака. Нсл. Малачко смачна, белае, аж блішчыцца f даёнцы. чч.(Б. Студіс п-1, 1969, 71). Вада бурбоніла г падстаўленую маткаю даёнку. Гарэцкі: Песьні, 82.
•даёрзацца,—<м. под ёрзацца.
•даяжджапь, < ч. под езьдзіць.
•даял-яць-гць,—<м. под яліць.
•дадзёйкацца, < м. под дзейкацца. •дадзёрж-аваць-ыдь,— см. под дзяржаць. •дадзёць, дадзёну-ёнеш-ёне; пове.і.-ёнь-ёньма, соверш.. каму чым—досаднть. БНсл. Халіму гэта, відаць, троху дадзела. зсд. 384. Несоверш. дадзяваць, дадзяю-дзяёш-дзяёць-дзяём-дзяіцё, каму чым—досаж-дать. Ар.; мгсл.; БНсл. Да жывога дадзяеш, дадзеў яму. Нсл. 137.
• дадзённа, нареч.—ежедневно. Пакінула яна дзеці, каторыя гадавала, тыя, што дадзённа лупцавала. Гарун: Белр. марш.
•дадзяваньне-ня, пред.і.-ню, чн. ч.-ні-няў, м.—досажденне. БНсл.
•дазор-рг, пред.і. й зват.-ру—ДОСМОТр, надзор. (БНсл.); Нсл. 138. Блага без свайго дазору. Нсл.
•дазорац-рда, nped.i.-рцу, зват.-рча, м. —надзнратель, смотрнтель. Нсл. 138; БНсл. Няхай дазорац нас рассудзе. Нсл.
• дазорнік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, н.
—надзнратель. БНсл.
•дазорніца-ды-і/ы, ж.—надзнрательннца. Нсл. 138. Дазорніцу жаноцкае гаспадаркі маю добрую. Нсл.
•дазорны, -ная-нае—предназначенный для надзора, сторожевой.
•дазорца-г/ы-дг, пред.і.-цу, зват. дазорча, м.—надзнратель. БНсл.; Варсл. Тодар Насевіч быў даўгі час дазорцам. Варсл. •дазорчыха-ыхг-ысе, ж.—надзнратель-ша. Нсл. 138.
•дазаляць-яю, ж.—надоедать. ПНЗ; БНсл. •дазёрыць,—™. под зерыць.
•дазяла, нареч. 1. очень чрезвычайно, Нсл. 138. в дым. Дазяла п'ян. Нсл. 138. Зьнішчыў дазяла. Тм.
•даз-іраць-рэць,—< м. под зерыць.
•дазнаньне-ня, пред.і.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср. 1. убежденне опытом, опыт,(совокуп-ность знаннй, навыков, умення, вынесен-ных нз жнзнн, практнческой деятель-ностн н т.п., С.). Нсл. 138. Дазнаньням наўчышся. Нсл. А што да прадбачаньня долі чалавека, дык тут я маю такое дазнаньне, што хоця-няхоця паверыш. Бацьк. Но. 15(499). Пачаў Паўла дзяліцца сваім нязвычайным дазнанызям. Тм.
Практычнае жыцьцявое дазнаньне пад-казавала яму, што чым раней, тым ляпей. Няміга(Бацьк. Но. 16/500). Але nav-вядра вады я магу прынёсьці да хаты, a брат і гэтага ня зрушыць зь месца. Я
маю дазнаньне, не аднойчы выклікаў яго на гэтую работу. Юхневіч: Цётка.
2. нспытанне(тяжелое, тягостное пере-жнванне; жнзненные трудностн, невз-годы, С.). Ср. даведаньне.
•дазнаваць, дазнаю-аёш-аёць-аём-аіцё, несоверш.. што, 1. нспытывать, узнавать, нзведывать, на собственном опыте какое-л. чувство, оіцуіценне.
2. нспытывать, претерпевать что-л., подвергаться чему-л. Аш.; Вал. Ср. знаць 4.
3. юрйд.—улнчать.
дазнаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, со-верш. 1. (к дазнаваць I). Хто бы меў веру мусульманськую, дазнаўшы, прыняць сабе за вучня, трэба грахом сваім чынюшчым каяціся. Кіт. 137аІІ.
2. (к дазнаваць 2). Аш.; Вал. Дазналі мы шмат гора. Вал.
3, (к дазнаваць 3)—улнчять.
дазнаны, прйч. к дазнаць 1, 2, 3, 1. нспытанный, нзведанный. Вал.; Нсл. 138. Дазнаная праўда. Нсл. Дазнанае дзела. Нсл. Раскажу вам тое сёе з дазнанага й прадуманага. Свадкоўскі(Асьвета, Но. 1, 1927, стр. 128).
2. прйч. к дазнаць 2.
3. улнченный. Залатары, каторыя зола-та хвалыйуюць, а ў том былі бы дазнаны, тады самы на горле агнём маюць быць караны. Стт. 84. Хто бы бяз прычыны ад суду падкаморага адзоў учыніў, тот павінен за высланьням камісароў дазнаны, заплаціці вінй пад-камораму іцэсьць рублей грошай. Стт. 352. •дазнарцн-аюся-аешся, соверш.—разуз-нать, убеднться путем следствня, рас-просов. Дсл. 174. Ну, надабе дазнацца аб гэтым дзеле добранька. Дсл. Дазнаўся пан, ідзе яго ўкрадзеная кабыла. Тм. Дазнаўся пан, што нехта к яму у гарох ходзе. Тм.
•дазвол-лг, пред.і. й зват.-ле, м.—разреше-нне, Ксл. позволенне, Шсл.; Бяльсл.; Варсл. разрешенне, позволенне. Гсл.; мгсл.; Дсл.; БНсл. Батрак пашоў без дазволу г госьці. Ельн. (Дсл.). Калі ё дазвол, дык пойдзем. Навікі Віц. (Ксл.). He далі дазволу на лес. Ст. Без майго дазволу не сячыце лесу. Нсл. 138. Як ты сьмеў жаніцца без майго дазволу? Ельн. (Дсл. т/д oÖlUUUf.
•дязволіць-лю-ліш-ле; пове.і. дазволь-льма—ПОЗВОЛНТЬ, Гсл.; Асташова Чаш. (Ксл.); Шсл.; Дсл.; Бяльсл. разрешнть(дать разре-шенне, позволенне, С.). Ксл.; Дз.; мгсл.; Дсл. Біла чалом. жэбых ей дазволіў тот пояс заставіці. Я ясьмі ей дазволіў г тых жа пенязях заставіці. Гордз. Ак. ХУП. Хто табе дазволіў чужое браць? Ст. Ён нам дазволіў адкасіць воз сена. Асташова Чаш. (Ксл.). Ехалі яны толькі ўдвух, г купэ першае клясы, куды й яму дазволілі сесЬЦІ, ЯК Хвораму. Дзьве Душы, 7. Прйч. дазволены—позволенный, БНсл. разре-шённый. Несоверш. дазйаляць-.чю-яеш-яе;
дазволіцца
297
даказ
пове.і.-яй-яйма, несоверш.—ПОЗВОЛЯТЬ, Гсл.; Асташова Чаш. (Ксл.); Шсл.; Бяльсл. разрешать (давать разрешенне, позволенне С.). Ксл.; Дз. He дазваляйце дзяцём дурэць. Ст. Шляхціча, хто бы сам корчмы пакут-ныя....меў, альбо людзём сваім меці дазваляў, пазваці да суду....вольна. Стт. 504. • дазволіцца, соверш.—получмть позво-ленне, Гсл.; Ксл.; Вост. (Даль); БНсл. СПроСйТЬ О позволеннй. БНсл. Ты гуляла, як самавол-ка, а я ж дазволіўся ў таты. Гсл. Трэба аб гэтым у яго дазволіцца. Бікава Сян. (Ксл.). Нетверш. дазваляцца-яюся-яешся—про-сйть позволенйя(разрешенйя, С.). Дсл., йспрашйвать, получать по просьбе разрешенне. Ксл.; Вост. (Даль). Кажны раз надабе дазваляцца дамоў ехаць. Красьн. (Дсл.). Я стала дазваляцца памагчы памясіць. Тм.
•дазвольны, -ная-нае—позволйтельный. БНсл.
•дазвольны злуч, грам.—уступнтельный союз.
•дазваленьне-ня, предл.-НЮ, отгл ймя суіц\к дазваляць)—разрешенве, позволенйе. Бяльсл. Жане можна бяз мужняга дазва-леньня ў школу пайпці навукі вучыціся. Кіт. 40610.
•дазваляць,—<лі. под дазволіць. •дазваляцца,—см. под дазволіцца.
•дазваньня, даўзваньня, нареч.—совер-шенно, (БНсл.) дочнста. Шсл.; Варсл. Даз-ваньня высахла дзяўчына. Ст. Дазваньня град пабіў дабро. Ст. У яго згарэла ўсе дазваньня. Варсл.
•даЗубІЦЬ,—<’.м. под зубіць.
•даЖОН-ОНГ, предл. й Зват.-оне, .ч.—окон-чанве жатвы. Гсл. А г нас сядні дажон, дажон, — прыганятаму ражон, ражон. Гсл. См. дажынкі.
•дажонызіца-цы-цы, ж.—женіцнна со-вершаюіцая ”дажон’\ йначе "дажынкі”. НК: Очеркц 451.
•даж-аць-ынаць, —см. под жаць.
•дажданьнё-ня, пред.і.-ню, ср.—дождда-нче, терпелнвое ожнданне. Нсл. 138.
Дажданьня ня стала г вас яшчэ троху пачакаць. Нсл.
•даждаць,—под ждаць.
•дажджавік-іка, предл.-ікў, заат.-іча; мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—НСПрОМО-каемый плаіц- Яцкава Вал.; Ар.
•ражржавы-вая-вое—дождевой. Ар. Да-жджавая вада. Ар.
• дажджлівы-вая-вае—дождлнвый. •дажджывы-вая-вае—дождлнвый. Шсл. Дажджывы сяголета год. Ст. См. даж-джавы.
КНІГІ ОНЛАЙН
