Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Прйч. абдараваны—осыпанный подар-камн, одаренный. Нсл. 345; Бяльсл. Маладая абдаравана. Нсл. Жывем хваліць Богаўсім дабром ад Бога абдараваныя. Нсл. Абда-раваны розумам. Нсл. Соверш. аддараваць, а) отдарнть подарком за подарок. Нсл.373. Просіш, каб я цябе дараваў канём, а ты чым мяне аддаруеш? Нсл. б) окончнть дарнть. Калі "аддаруюць” маладога, маладыя вылазяць із застольля. Касьцю-ковіцкі р. Калінінскае акр.(Наш Край, 1928, Но.6-7, 58). Прйч. аддараваны—отдаренный, воз-награжденный подарком за подарок. Нсл. Аддараваны малады. Нсл. Аддараваная маладая. Нсл. Соверш. надараваць—нада-рнть. Нсл. зоз. Надараваў нас усім. Нсл.
2. несоверш. й соверш. каму—проіцать, проСТНТЬ. Ар.; Гсл.; Нсл. 127; Шсл.; Ксл.; БНсл. Даводзіцца на гзты раз яму дараваць. Азярэцк Сян. (Ксл.). Я ж табе не дарую махлярства гэтага, гад ты смаляны! Ст. Па кон веку не дарую. Нсл. 458(noö пакон). I ці мне ня могуць дараваць, і сядні задуменныя бярэзы. Лойка: Л. Песьня. Ты, Божухна, мне даруй. ЧЧ: Песьні, 87. Да вас, да вас, Мікола, даруйце, што так спазьніліся ў дарозе. ДзьвеДушы, 112. Даруй мне ўсе мае віны. Псальма 51 перакладу Луцкевічавага. Даруйце, сябры, аднагодкі. Г. Новік. Даруй жа, маці, што ня змог я ў хаце у гэты дзень пабыць з аднэй табой. Лойка: л. песьня. Даруйце, дзяцюкі, што помніка вам не паставілі. Пархута; Размова з братамі. Дараваць табе нельга. Кулакоўскі: Дабраселцы. Пан даруе. ЧЧ.(Б. Сзудіс, ІІ-І, 1969, 72). Даруйце мне, спадарыні й спадары! Бацьк. Но.30-466. Старшыня! Даражэнькі! Даруй яму! Макаёнак: Каб людзі.... Няма чаго яму дараваць. Тм. Яму дараваць не маглі. Тм.
дараваны, 1. прйч. (к дараваць 1) подарен-ный. Нсл. 127; Ксл. Дараванаму каню ў зубы не глядзяць. Нсл.
2. (к дараваць 2)—проіценный. Ксл.; Ар. Дараваная крыўда доўга помніцца. Вяр-хоўе Беш. (Ксл.).
дараваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймясуіц. 1. (к дараваць I)—даренне. Гсл„ Нсл. 127.
2. (к дараваць 2)—проіценне. Гсл.; Ар.; падараваць-рую-рз'егл-руе, соверш. 1.
(каго чым)—подарнть. Гсл. Чым вы нашага князя маладога і княгіню мала-дую падаруеце? Косіч 244.
2. (каму што)—простнть. Гсл.; Ар. He падарую, пакуль не перавёруся, што гэта ня ён зрабіў. Нсл. 404(nodперакананы). А ўжо ж дастанёцца табе, а ўжо ж не падарую. Нсл. 9(под а ўжо ж). Першы раз дарую табе тваю правінку, а другіраз не падарую. Нсл. Я ж табе не падарую, гіцлю, болей ты ня будзеш заводзіцца зь дзецьмі. Ст. Свайго на грош не падарую. Гсл. Прйч. падараваны, 1. подаренный. Нсл. 438; БНсл. Падараванага каня не прадавай нікому. Нсл.
2. проіценный.
раздораваць-рую-руеш-руе, соверш. — дарнть много н разным лнцам, разда-рнвать. Нсл. 746. Раздоруючы так, самому часам не застанёцца чым веку дажываць, як раздаруеш усё. Нсл. Соверш. раздара-ва\»>-рую-руеш-руе. Нсл.
•дарэчны-ная-нае—подходяіцнй, умест-ный, (БНсл.) дельный. Дарэчная прычына. Нсл. 141. Дарэчнае слова. Тм.
•дарэчы, нареч.— кстатн. Нсл. 141; Шсл.; МГсл.; БНсл.; Бяльсл. Дарэчы прышлося. Нсл. Ня войтава дачка, а дарэчы гавора. Поств. Нсл. Дарэчы сказаць, ты добра ня ведаеш гэтага сам. Ст.
•дарбўн-уня, предл.-унё, зват.-ўне; мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ, м.—пруЖНННая борона. Бараўляны Куз. (Ксл.).
•даргаць-лю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. област.—дергать, Гсл. терзать, раздергнвать, — доргаць. Дсл. 158. Дар-гаюць ваўкі цела. Дсл.
•даржэнь-жня, предл.-жню; мн. ч.-жні-жнёў-жнём, мн. ч„ предл.-жнёх, м.—скот-ный двор. Ксл. Хай каровы на даржні пабудуць, пакуль падаю. Мядзелева Куз. (Ксл.).
•даржшк-шка, предл.-Ікў, зват.-іча, м.
—огороженное место, куда летом заго-няют скот. Аш. Пастухі загналі статак у даржнік, а самы пашлі абедаць. Варсл.
•дарка-ркі-рцы, ж.—мячнк, пойманный в нгре в "апуку” — лапту. Дсл. 158. Дарка злоўлена — наш гонар. Дсл.
•дармо, (Скар.Ц.), нареч. 1. даром.
2. без прнчнны. Дармо й скулка ня сядзе, а падзершы. Поговор.
•дарма, нареч. 1. даром, МГсл.; Дсл. 158 бесплатно. Шсл.; Ксл. Дарма грошы не бяры. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр.(Наш
дарма
305
дармаўшчына
Край, 1928 Но.6-7,55). Ён любе, каб яму’рабілі дарма. Халамер’е Аз. (Ксл.). Дарма ніхто ня будзе табе рабіць. Ст. А ты ж ня бурма, каб давалі табе дарма. Дсл. 45(лой бурма). Хоць я, хоць ён — ніхто дарма рабіць ня будзе.(Ра.сі.-. Северск. ізз). Ах, мая ты галубачка, дай мне гэтых капляў. Матулька, я дарма ня дам. Ельн. (Дсл.). Табе гэта дарма няпройдзе. Цэлеш: Ярылаў агонь.
2. напрасно(без надобностй, зря, С,). Нсл. 127; Гсл.; Ксл.; Дсл. He кланіся дарма. Jlgn. У пятніцу сегасьветную работу(рабіць) a дарма сядзець хэрам(забаронена, грэх, араб.) ест. Кіт. 33613. Ці ты маленькі,што на нас дарма зларэчыш? Гарун: Кан. Паўлю-чонка. Дарма ты даеш яму грошы. Нсл. 127. Дарма ты, Ягору, на яго брэшаш. Маза-лава Куз. (Ксл.). Духам падаў ён дарма. С. Музыка, 64. Ох, як пачне калі што руйнаваціся, што не рабі ты, а будзе дарма. Гарун: Жабрачка. Дарма ўглядаюсяў ЦЯМНОту. Машара(Калосьсе, кн. 1, 1935 г.,стр. 10). Колькі дзён дарма я прачакаў тады цябе. Лойка: л. песьня. Спрабаваў Леў высякаць іскры(з каменя), ды дарма, толькі кіпцюры ступіў, а агню няма. Танк: Конь 1 Леў. Дарма свае сілы зьбірае зіма, у друзгах няміла "Народаў турма". Жылка, 37. Я дарма яго прасіла, не паслухаў слоў маіх. Машара(Калосьсе, кн. 2, 1935, 81). Дарма схадзіў к пану. Дсл.
3. напрасно (тіцетно, бесполезно, С.) Гсл.; Нсл. 127; Ксл. Дарма яна табе адыйдзе ды ізноў будзе юрэць. Ст. (Шсл. 315, под юрэць). Буду спаганяць свой доўг. Дарма, не спагоніш, бо вэксаля ня маеш.
4. нйчего особенного, неважно, Нйчего, Шсл. все равно, пусть. Раст.: Северск. 133. Дарма, усё будзе добра. Ст. Дарма, будзеш жыў, жывенькі. Ст. (Шсл. 95).
Дарма, што малы, але шустры хлапец. Ст. (Шсл. 313). Так дарма хлапец вучыцца, але заданьняў нічога ня кеміць. Ст. (Шсл. 134). Браты дарма, але ятроўкі ўсё граюць дзяліцца. Ст.(Шсл. 317). Ён бы й дарма быў конік, але закіданы. Ст. Подле чужога й наша жыта дарма. Ст.(Шсл. 59, под вэдлуг). Ен яшчэ дарма, памяргоўны чалавекх зьмергавацца зь ім можна. Ст.(Шсл. под памяргоўны). Тату, тату, лезе чорт у хату! Дарма, сынку, абы не Маскаль. Послов. Дарма, я яму спаганю за гэта. Ст.(Шсл. nod спаганяць). Купіў сароску? Купіў, ды вузку. Дарма, што вузку, і за тую дзякуй. Косіч 42. Нябось, ляпей бывала пры самым князю? Ня здыхалі, садовыя дарожкі чысьціўшы? Ну, дарма. Ен пан. яго была й воля. Леск. 1, 29.
5. ндчего, сносно. Наша пярэдайка яшчэ дарма даець малака. Ст. (Шсл. под пярэ-дайка). На хібу яшчэ сала дарма. Ст. (Шсл. под ХІб).
6. не ймеет значення в данном случае. Хоць і матка я яму, ды дарма. Раст: Северск. 133.
7. дарма сабе—ннчего себе. Мікіта дарма сабе шэўчык: шые добра боты й танна. Ст. (Шсл. 315).
8. дарма што, в зн. союза—несмотря на то, ЧТО. Растсл.; Гсл.; Нсл. 127. Дарма што хваляць, а ты ня вер. Дсл. Работы ніяк ня мог знайсьці, дарма што ўсяляк стараў-ся. Шакун: Сьлед, 7. Дарма што восень, a было цёпла, як улетку. Іг. Разумны non быў, дарма што піў. Ант. 32. Дарма што non, але абсудзіў чалавек яго. Ст. (Шсл. 6). Дарма што сьлеп, ды ня кеп. Нсл. Дарма што малое, але ўсюдых яно табе далезе. Ст. (Шсл. 77). Удалосянажыцьцявой дарозе пералезьці яшцэ адзін парог, дарма што адчыненыя дзьверы вялі ў цемру. Акула, 487. Дарма што значны раны, яе аблічча сьветла. Жылка, 32.
•дармаёд-дд, предл.-ду, зват.-дзе, м.—туне-ядец. Гсл.; МГсл.; Нсл. 127; Ар.; Шсл. Дзякуй за абед, што паядаў дармаед. Поговор. Нсл. Дармаедаў шмат, а рабіць няма каму. Нсл.
•дармаедны-ная-нас—тунеядный. Нсл. 127. Дармаеднага хлеба захацеў, пусьціў-ся красьці. Нсл.
•дармае'дзтва-ва, ср. 1. тунеядство. Нсл. 127. Прыняў я цябе не на дармаедзтва, а на работу. Нсл.
2. еобйр.—обіцество лентяев й праздно-любнвых. Нсл. 127. Зьберлася дармаедз-тва(часта кажуць на сьмех і праз гасьцей). Нсл.
•дармавое-ога, s зн. суіц.—прнбыль, получаемая без трудов йлй заслуг. Нсл. 127. Дармавога нічога на сьвеце няма. Нсл. •дармаваты-/яая-/нае—довольно хоро-шйй, Шсл. ннчего себе. Ён хлапец дарма-ваты. Ст. Дармаватая дзяўчына. Ст.
•ДЯрмавГк-/кД предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—TOT, KTO бесплатно работает. Ар.
•дармавіка: дармавіка рабіць—работать даром, бесплатно. Віленш. Дармавіка табе буду рабіць?!
•дармавы-вая-вое, 1. даровой, бесплат-НЫЙДКсл.; БНсл.) безвозмездный, МГсл.; Ар. достаюіцййся даром. Дсл. 159. Дармавому каню ў зубы не глядзяць. Ар. Дармавы хлеб лёгка есца. Сукрмна Сян. (Ксл.). Мы табе не батракі дармавыя. Дсл. Сьвятар жджэць сьвята, каб ехаць да места на дармавы палудзень. Ельн.
2. йзлншнйй, праздный, напрасный. Дсл. Дармавая кляцьба гаспадара знойдзе. Дсл.
•дармаўшчына-Höz-HC, ж.—полученное даром, бесплатно, нк: Очеркн, 433. доста-юіцееся без труда, посредством подарка. Дсл. 159. Гэта ў цябе дармаўшчына. Дсл. Уменьш. дармаўшчынка-нкі-нцы. Ладзе ўсё на дармаўшчынку. Дсл.
дарніца
306
даставаць
•дарніца-ды-цы, ж.—дранка. Бяльсл. Воз дарніц. Нсл. 141. На гэту страху надабе дзьве тысячы дарніц. Бяльсл.
•даршчны-ная-нае—драночный. Дра-нічная павець, страха. Нсл. 141.
•дар-вацда-ывацца,—см. nod ірвацца.
•дарўбала-лы, обйц.—тупой, непонятлн-вый? На сьмех хлопца падымаюць'- Вось дарубала, даўбня. С. Музыка, 10.
•дарўмзацца,«. nod румзацца.
•дарўпіцца,—см. nod рупіцца.
•дарырелка-лкі-лцы, ж. к "дарыцель”.
•дарыш-uzä, предл.-шў, зват. дарышу; мн. ч. дарышь'і-шоў-шом, мн. ч.. предл.-шох, м. —прнобретаемо в дар, дарственное. Дсл. 158. Дарыш паехаў у Парыж, а застаўся адзін Купіш. Дсл.
•дарыцель-ля, npedл. й зват.-ЛЮ, м.—TOT, кто дарнт. За пятніцу Божую, Караля Дарыцеля, ласкавага над усімі. Кіт. 5а10. •дас-охці-ыха^ь,— см. nod сохці.
•дасал-яць-гць, —см. nod саліць.
•дасачыць,—см. nod сачыць. •дасачыцца,—
КНІГІ ОНЛАЙН
