Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•дажвякаць,—см. под жвякаць. •дажыгацца,—<«. под жыгацца. •дажыгнуць,—ім. под жыгаць.
•дажынкі-нак, едйнств. ч. нет. 1. оконченйе жатвы. Гсл.; Ар.; Нсл. 138; Дсл.; Шсл.
2. угоіценйе соседей й жней по случаю окончанйя жатвы. Нсл. 138; Ар.; Шсл.
Спраўлялі дажынкі. Дсл. На дажынках і іскрыпка была. Нсл. Як дажнем жыта, дык дажынкі спраўляць будзем. Бялсл.
•ДаЖЫВОТНа, нареч.—пожйзненно. Нсл. 138; БНсл. Двор запісаў дажывотна жонцы. Нсл.
•дажывотны, -ная-нае—пожнзненный. Нсл. 138. Дажывотны мае вольны хлеб. Нсл.
•дажывоцьце-ця, пред.і.-цю, ср. 1. время до конца жйзнй. Нсл. 138. Па дажывоцьце сваё будзе сыт. Нсл.
2. пожйзненное владенне, (Гсл.) пожйз-ненный надел, пожйзненная рента, по-жнзненный доход. БНсл.
•даі'ць, дак>, доіш, дое, неюверш.—дойть. Ар. Соверш. надаіць. Ар. Соверш. падаіць —подонть. Ар. Соверш. удаіць—надойть за одйн раз. Ар.
выдоеваць-оюю-оюеш-оюе, несоверш. к выдаіць. Ці добра ўсё прыгледзела Настуля,....асабліва Зорку — хаця б сена ўпару падкідала ёй, хаця б добра выдоевала, a то, ня дай Божа, малако перагарыць.... Марціновіч(Беларус, Но. 159). Соверш. выдаіць—ВЫДОЙТЬ. Ар. Прйч. выдаены. Малако із цыцок выдаена, ня можна ў цыцкі назад уліць. Кіт. 64613. •даі'цца, доіцца, страд. к даіць—дойться. Ар. Лыса доіцца. Ар.
•даймо-ліо, мн. ч. доймы-маў, ср.—впечат-ленне. Чалавек ня можа забыцца іў сваёй памяці зацерці першых жыцьцявых доймаў. Шакун: СьледЗ.
•даймаГлам, нар.. в выраженйях: даходзіць, дайсьці, даведацца даймаілам—прйста-вая, задавая неожйданные вопросы, прйменяя уловкй, стараться узнать что-л. Ён у дзяцей даймаілам даходзіў, хто ў нас быў, Варсл.
•дайманьням, г знач. прысл. — даймаілам. Ар.
•даймаць, даняць,—см. под імаць. •дайніца-^&/-^ы, ж„ област.—даёнка. Ар. •дайсьці, дайці,—<м под ісьці.
•дакор-орі’, предл. й зват.-ору, w.—упрёк, МГсл. укор. Бяльсл. Ня толькі тае выпіўкі было, КОЛЬКІ дакору. Гібалы Касьцюк. (Бяльсл.).
•дакорлівы-вая-вае—склонный к упре-кам. Mix.
•дакорна, нареч.—укорнзненно. мгсл. •дакоскі, мн. ч.-каў, едйнств. ч. нет., 1. окончанйе сенокоса.
2. празднество по случаю окончання сенокоса. Ар. Як будуць дакоскі — во будзе пацехі. ЗСД 140.
•дак-ошаваць-а<7і(ь,—<-.м. под касіць.
•даказ-ізу, предл.-зе; мн. ч.-зы-заў, м.—до-нос. мгсл.; БНсл. Ён даведаўся, што Канцавога а Сухавея арыштавалі з даказу за контра-рэволючную агітацу. Дзьве Душы, 145.
даказаваць
298
дакўчны
•даказаааць-зую-зуеш-зуе; повел. зуй-зуйма, несоверш., на каго, 1. слйшком много высказывать в ссоре, обвйнять. Шсл. Сталі сварыцца й чаго яны не даказавалі адзін на аднаго! Ст. Як стаў на яго даказаваць, дык адкуль ён што й бярэць. Ст. Каб ты чула, што на цябе даказавала Агата ля студні. Варсл.
2. (на каго)—доносйть. Соверш. даказаць, дакажу-жаш-жа, 1. донестй на кого-л., Дсл. 174. сделать донос. Гсл.; БНсл. Кухарка даказала на лякая, што ён дыкжэ ўкраў жуковіну. Дсл. Ён на яе даказаў. Дсл.
2. сравннться с чем-л. Дсл. 174. Мой лён не дакажа супроці твайго. Дсл. Леташні лён супроці сёлетняга не дакажа. Дсл. 3.—см. под казаць.
•даказка-зкі-зцы, ж.—оговор(клевета, С.). Гсл.
•даказьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—тот который "даказуе”, доносчлк.
•даказьніца-чы-г^ы, ж.—доносчйца. •дакалўп-аваць-г’чь,—cm. под калупаць. •даканацца-аюся-аешся, соверш.—убе-дйться. Шсл.; Гсл.; БНсл. Трэба даканацца, чыя праўда. Ст.
•дакандыбаць,—см. под кандыбаць.
•дака^аць-аю-аеш-ае: повел-ай-айма, несо-верш., каму—упрекать, (Шсл.) укорять. Mix.; Бяльсл. Бацька дакараў, што я рана зьвярнуўся з работы. Mix. He дакарай мне больш. Ст. He дакарай яму болей, і так ужо шмат дакарыў. Нсл. 138. Соверш. дакарыць.
•дакаухацца,—< «. под каўхацца.
•дакАдацьАдаць-Інуць,—см. под кідаць.
•даківацца, < м. под ківацца.
•даклад-ädp, предл. u зват.-адзе, м. 1. дополненне, Нсл. 138; БНсл. добавленйе. Тут ніякага дакладу ня трэба, усе ёсьць. Нсл. Дзе недагляд, там і зь кішані даклад. Послов. Рапан. 219.
2. дополнйтельные веіцй прй шйтье одежды, как подкладка, пуговвцы й проч. Ксл.; Вят. (Даль 469). Да гэтай адзежы даклад будзе дарагі. Высачаны (Ксл.)
3. прнправа кушанья. Ксл. Каб даклад добры — было б смачна. Бяскатава Гар. (Ксл.).
•даклад-аньне-аны-даць, дакласьці, —см. под класьці.
•дакладна, нареч. l.-обстоятельно, осно-вательно. Нсл. 138; мгсл. Дакладна гавора. Нсл. Ня знойдзеш слоў, каб іх(думкі) выказаць дакладна. с. Музыка95.
2. точно. БНсл. Колькі ўсіх было там, дык дакладна й ня ўспомніш. Дуб.(Калосьсе, Но.3-20, стр. 159).
•дакладнасьць-гр, ж.—точность. БНсл.
• дакладны-ная-нае, 1. обстоятельный, основательный.
2. ТОЧНЫЙ. БНсл.
•дакляматар-дра, предл. й зват.-ару, м.-—декламатор.
•дакляматарыца-і(ы-і(ы, ж.—деклама-торша.
•даклямаваць-.йўю-лпе^ повел.-мўй-мўйма, несоверш., перех.—декламлровать.
• даклямаца-цы- цы, ж.—де к ламацйя. •даклі'кацца,—под клікаць.
•даклыгаць,—под клыгаць. •дакранўцца, -с«. под кратацца. •дакўка-кі, ж.—надоедлйвость, (Гсл.) 1. беспокойство, Шсл. беспокойство co стороны посетйтелей йлй просйтелей. Нсл. 139. Слухаць цябе — адна дакука. Юрсл. Чыстая дакука з гэтым дзіцям. Ст. Ну, якая з вас дакука, мілы чалавеча! Макарова Віц. (Ксл.). Кажан дзень цярплю дакуку ад яго. Нсл. Во яшчэ дакука, прычапілася й не адчэпішся. Бяльсл. Уменьш. дакўчка-чкі-чцы, ж. Нсл. 139.
2. тот, который "дакучае”. Юрсл.,—да-кучнік.
•дакўль, нареч.—докуда. Ар.; Нсл. 139. Дакуль ты ўзараў? Ар.
•дакулы аць,- см. под кульгаць. •дакупіцца,под купіць.
•дакучазуь-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. каму. Нсл. 139.—надоедать, беспо-конть. Шсл. Ніхто тут ня будзе дакучаць табе. Ст. Кажны дзень дакучае аб сваёй патрэбе. Нсл. А не дакучай ты імне! Дсл. Дакучаць прышоў вашай міласьці. Тм. Ну, куме, слухай: не адмоў ты маёй просьбе, аб чым я табе дакучаць буду! Смал. (Дсл.). Отгл. ймя суіц. дакучаньне, — обеспокой-ванне просьбамй, Нсл. 139. надоеданйе. Ар. Дадзеў мне сваім дакучаньням. Нсл. Соверш. дакўчыць-чу-чыш-ча каму. Нсл. 139.,—надоесть. Ар. Дакучыў мне як гаркі яблык. Нсл. Соверш. надакўчыць-чр-чыш-ча—надоесть. Растсл.; Ар.; Гсл.
• дакўчка-чкі-чцы, ж. 1. безотвязный, Нсл. 139. надоедлйвый. Адкасьніся ты, дакуч-ка дурная! Нсл.
2.—см. под дакука.
• дакўчлівы-вдя-вае—надоедлйвый, на-вязчйвый. Гэта Альжбета дакўчлівая баба-. кажны дзень то таго то сяго прыходзе пазычаць. Варсл.
•дакўчна, нарей. (к дакучныу Ксл.—назой-лйво. мгсл. Зь ім вельмі дакучна быць. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•дакўчнік-ікя, предл.-іку, зват.-іча, м.—не-отвязчнвый человек; назойлнвый хлопо-тун, просйтель. Нсл. 139. Я твой дакучнік. Нсл. Супакою няма ад дакучнікаў. Тм. Уменьш. дакучнічак-чка—малолетнйй, неотступно просяіцнй чего. Нсл. 139. Дай гэтаму дакучнічку, няхай пагуляе. Нсл. •дакўчніца-цы-цы, ж. к”дакўчнік”. Нсл. 139. •дакўчны-ная-нае, — беспокойный, на-доедлнвый, (БНсл.); Ксл. надоедаюіцйй, скучный. Дсл. 175. Адыйдзі, дакучны чорт! Макарова Віц. (Ксл.). Дакучны чалавек, дакучныя госьці, дакучная байка. Нсл.
дакўчыць 299 далікатна
•дакўчыць,—<«. под дакучаць.
•дало, безлш..—см. под даваць. См. собіла. •далонь-нг, ж.—ладонь. Шсл.; мгсл. Штоў цябе на далоні? Ст. См. даланя.
•далоў, нареч. 1. ВНЙЗ. Ксл.; Гсл.; Дз.; Вал.; Вял.; Імс.; Брс.; Раст.: Северск. 142. ХлОПЧЫК Зваліўся з лавы далоў. Рудня Меж. (Ксл.). Ліс ня ўдзержыўся на плячох у жорава, дый паляцеў далоў. і.г. Лемантар 63. Тады пшонку далоў ды ізноў жыта туды. Вел., Куз. 200. Дзядзька, ссадзі мяне далоў з лаўкі. Гсл. Валі яго далоў з каня! Нсл.42(«од валіць). Скрануўся гаршчок і палез далоў. Дзьве Душы, 66. Лезьце вы, коткі, зь елак далоў. НК: Нгры, Но. 26. Здыймі далоў із столу ўсе. Нсл. 139. Пастаў далоў кадуш-ку. Тм. Ну! Крыкнуў Калістрат — і пацягнуў яго далоў за хвост шынэлі. Дзьве душы, 56. Ідзець старчык, нясець стаўчык: і кіпіць, і варыцца, і далоў ня валіцца(піпка). Рапан. Зялёны ліст дуброў Сам асыпаўся далоў. Танк: Як вясна прышла. Жыцьцё зрынута далоў. Крушына: Творы, 159. Уменьш.. ласкат. далоўкі—ВНЙЗ. Ксл.; НК: Пособ., Но. 29; Дсл. 176. Хочам зьлезьці далоўкі. Храпавічы Куз. (Ксл.). Хадзі, дзеткі, ссаджу цябе далоўкі. Ст. Уменый. далоўку-—внйз. Дзяцё далоўку лезе. Нсл. 139.
2. долой, прочь. Гсл. Далоў з майго двара! Нсл. 139. Гара з плеч далоў. ЛНЧ. 23. Касі каса, пакуль paca: раса далоў — каса дамоў. Рапан.: Прым. 96. 3 капыльля далоў—пьян, что не удержнтся на месте. НК: Очеркн, 190.
•далоўкі, далоўку,—<м под далоў I. •далоўе-ўя, предл.-ўю, мн. ч.-ўі-ўяў, ср.—нйз (земля, пол), ДНО. Брс.; Вял.; Дз.
•далоўках,—под далавах. •далагодзіць,—™. под лагодзіць.
•да ладу, нареч.—как следует, толком, (Варсл.) кстатн. Гсл. Гэта ён сказаў да ладу. Варсл. Кажы да ладу, бо кіну слухаць. Гсл. •далазіць,—под лезьці.
•далакоп-ла, предл.-ny, зват.-ne, м.—мо-гнлыцнк(рабочнй, заннмаюіцййся ры-тьем могнл, С.). Гсл. Гэй, капайце, далакопы, яміну-магілу! Купала. Даўна рыдлёўкі войстрыць далакоп. Кавылы Душы,35. Ср. дол.
•даланя-нг-ні; мн. ч. далоні, (Ар.; шззуняў, ж.—ладонь. Ар. Сумысьля далоні свае прабіў. Дуб. Далоні ў другое мейсца ўдарыць. Кіт. 73615.
•далатаваць, -тўю-тўеш-тўе, перех. —долбнть долотом. Луні. Альфон пачаў далатаваць начоўку. Луні.
•далавах, нареч.—вннзу(на земле, на полу, на дне воды); Дз.; Брс.; Войстама Вял.; Кацельня Пц. Пакуль, далёка далавах, бунтуе рошча....ляжы ў сьцішы душа. Бацьк. 34.(470). Імкненьні завісьлі на воль-хах, імкненьні ляглі далавах. Дуб. А зоры над хатаю, а зоры ляглі далавах. Дуб. Наля, 32. Грукат у далінах і далавах. Тм. 26. Уменьш. далоўках—вннзу, на земле, на
полу, Гсл. вннзу. Нсл.; Ксл. Дзеткі, гуляйце далоўках. Гсл. Далоўках ляжам. Нсл. Пасачы далоўках, мо’ дзеці закінулі. Шпакова Гар. (Ксл.).
•далагодзіць,—см. под лагодзіць.
•дале-боле, нареч.—дальше-больше. Гсл.
•далекі, (Сц.), далёкі, (Ар.)-кая-кае—далё-кнй. Ар. Ср. cm. дальшы—далее. Шсл. Наша сенажаць дальшая, a ваша бліжэй. Ст. Прев. cm. найдальшы.
•далець-ею-ееш-ее, несоверш.—становнть-ся далее, Нсл. 127. отдаляться. Ксл. Як борзда мы далеем ад Мяжы. Мяжа (Ксл.). Чым большы(болей) едзем, тым далеем ад двара. Нсл.
•далёцьце-ця, предл.-цю, ср.—весна; пред-шествуюгцне лету днн. Нсл. 139. Пачакай да далецьця. Нсл.
•далеч-чы, мн. ч.-чаў, ж.—даль. Гсл.; БНсл. •далякосьці-цяў, едйнств. ч. нет.—отда-леннейшне места. Гсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
