Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•далякосьць-г«, ж.—даль. мгсл.
•далёка, нарсч.—далеко. Ар.; Нсл. 127; Шсл. Яшчэ далёка галёка, далёка. Послое. Ст. Каб ня еў, ды не стаяў, дык бы далёка стаў. Послов. Запярыньне Пух. (Шсл.). Ср. cm. далей, Ар., далёй. Вял. Далей а далей —дальше й дальше. Гсл., дале, област., Мсьц. Хатняя рада мае слухаць селавое, a селавая — валасное і так дале. Дзьве Душы, 154., далі. Растсл.; Дсл.; Варсл. Ты яму папусьціся, дык далі-болі ён цябе і з хаты выжане. Варсл. Сярэдні хлопец далёка заехаў, а меншы яшчэ далі. Юрсл. Зразу рука трошку забалела, а тады далі-болі, далі-болі — і не павярнуць. Тм. Кажы далі, што было. Нсл. 127. ГІрайдзі далі. Дсл. Вялей куды далі праед.зь. Тм.
дальшы, област. Туды ехаць на пяць вярстоў дальшы. Палуж Краснап.(Бяльсл.).
далячэй, нареч. Чым далячэй яна прае-дзе, дык даўжэйшы будзе лён. НК: Очеркн, Но. 318. Прее. cm. найдалей, найдале, найдалі, найдальшы, найдалячэй.
•далякавокасьць, -ці, ж.—дальнозор-КОСТЬ. Ар.
•далякавокі-кая-гае—дальнозоркнй. Ар. •даляскацца.—см. под ляскаць.
•даля-таць-цёць,— см. под ляцець.
•далявы-вая-вае—продольный. Ксл. Да-лявая піла запсавалася. Бешанковічы (Ксл.). •далячыня-нг-нг, ж. даль, мГсл. даль-ность, отдаленность. Жартьг. гэткая далячыня! Ст. Адляцела на няведамую далячыню. ЗСД.248.
•далібог!—ей Богу. Сл. Далібог жа, я яго там бачыла. Варсл. Рыпнулі дзьверы.... I вось на парог.... Панначка зірк!- Гэта ж ён, далібог! Гарун: Варажба. См. дальбо, дальбоё.
•далігойда—эпнтет вороны. Дсл. 157. Сіўка варона далігойда. Дсл.
•далікатна, нареч.—делйкатно, вежлйво. Ар.; Шсл. Далікатна як умее ён казаць. Ст.
далікатнасьць
300
далубаць
•далікатнасьць-^;, мн ч.. род. цяў, ср. 1. нежность, (МГсл.) нзяіцность работы. Нсл. 149. Далікатнасьці ў рабоце няма.
2. вежлнвость. Нсл. 149. Далікатнасьць у вабходжаньню. Нсл. Паказаў сваю далі-катнасьць. Нсл.
•далікатны-ная-нае, 1. делнкатный, вежлквый. (Нсл. 149); Ар.; Шсл. Вельма ўжо ты стаў далікатны. Ст. Далікатны чалавек. Нсл.
2. нежный(слабый, хрупкнй, Ар.). Нсл. 149.
3. тонко сделанный. Нсл. 149. Далікатны складанчык, ня нашаму брату ім рабіць. Нсл.
•далікацік-іка, предл.-ку, обш,.—неженка. Гсл.; Нсл. 149. Панічок, панёнка далікацік, нашага хлеба ня будзе есьці. Нсл.
• далікаціць-чу-ціш-це; повел.-ць-цьма, несоверш., перех.—делать делнкатно, не грубо, чніце, НК: Дудар, Но. 40. делать что тонко. Нсл. 149. He далікаць дужа тапара, здалікаціш, борзда вызубіцца. Нсл.
2. нежнть. Нсл. 149. Дужа ты далікаціш свае дзеці, сусім здалікаціў. Нсл.
здалікаціць, соверш. к далікаціць г вабодвых знач. Нсл. 149.
•далікаціцца-чуся-цішся, несоверш.—прн-вередннчать, Шсл. представлять себя нежным. Нсл. 149. Няма чаго далікаціцца'. еж палюдзку. Cm. He далікацься, а еж, што Бог даў. Нсл. Соверш. здалікаціцца. Нсл. 149. Здалікаціўся, да малімонікаў прывык. Нсл. Соверш. раздалікаціцца-ачуся-ацішся—нзнежннчать. Ксл. Ты ўжо раздалікаціўся ад хваробы. Стаішча Чаш. (Ксл.)
•даліктўн-ун<7, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч.. дат.-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ, м.—разборчн-вый в пніце. Шсл. Іванька ў нас даліктун, абы чаго есьці ня будзе. Ст.
•даліна-гны; мн.ч.-іны-ін, ж.—долнна. Ар.; мгсл. Па гэткай даліне ня прыедуць борзда. Нсл. 127. Уменьш. далініца-цы-цы. Смол. г. (Дсл.).
даліня-ні-нг, ж.—дальность. •далініца,—под даліна. •дал-іваць-іць,— см. под ліць.
• даліць-лю-ліш-ле, несоверш., перех.—отда-лять. Нсл. 127. Соверш. аддаліць—отдалнть. Нсл. 127. Нашто ты даліш, аддаліў яго ад мяне? Нсл.
аддаляць-яю-яеш-яе, несоверш. — уда-лять, Нсл. 359, устранять. Нсл. 372. Мяне, беднага сіраціну, аддаляюць, аддалілі ад радні. Нсл. Ці чулі, Пятрок брата ад сябе аддаляе? Дсл. Соверш. аддаліць—удалнть, Нсл. 359. устраннть. Нсл. 372. Абы нас Бог не аддаліў ад царства свайго. Зізані: Талка-ваньне. Аканома пан аддаліў ад гаспа-даркі. Нсл. 372. Пытаў ясьмі (у сьветак): есьлі б яны былі пры том, калі Міска Мозьневіч духоўніцу пісаў, есьлі б вон аддаліў Паўлу ад пашні купленай? Аны адказалі: былі ясьмо пры том, калі Міска духоўніцу пісаў, пашню купленую сыну
свайму Ясюце адпісаў, а ад Паўлы, сына свайго старшага, аддаліў. Гордз. Ак. ХУП,7. Ад грахоў яго аддаліўшы, дасьць ім Пан Бог спасеньне. Кіт. 24614. Пан Бог такім, ад грахоў аддаліўшы, спасеньне дасьць. Кіт. 24615. Отгл. ймя суіц. аддалены—удален-ный, устраненный. Нсл. 372. Хто ўро-дзіцца чалавекам ліхім, ад ласкі Божай аддалены будзе. Кіт. Збаі. Старайся, штоб ня быў ад ласкі Божай аддален. Кіт. 476ІІ. Што адзін раз разказаньне Божае ня ўчыніў, я з ласкі Божай аддален. Кіт. 6265. Да....нэмазу (арабізма, малітвы) гатовы будзьце, такіх людзей грахі аддалены будуць. Кіт. 29аі4. Войт аддалены ад войтаўства. Нсл. 372. Ад сумы свае аддалены быці ня маець. Стг. 72. Цяпер усе перапоны й небясыгечнасьці быццам былі аддаленыя. Тат.: Кво вадыс, 276. Отгл. ймя суір. аддаленьне-ня, предл.-ню—устраненне.
здаляць-яю-яеш-яе, несоверш., каго-што,
1. удалять. Нсл. 204. He здаляй мяне, татка, ад свайго двара. Нсл.
2. отрешать от должностн. Нсл. 204. Аканома здаляюць. Нсл. Соверш. здаліць, 1. удалнть. Нсл. 204.
2. отрешнть от должностн. Нсл. 204. Аканома здалілі. Нсл. Прйч. здалены —удаленный, отрешённый от должнос-Тй. Отгл. ймя суіц. ЗДаленьне-НЯ, предл.-ню—удаленне, особенно от должностн. Нсл. 204. За здаленьням урадніка, другія пашлі парадкі. Нсл.
ДаЛІЦЦа-ЛЮСЯ-ЛІШСЯ, нееоверш.. возвр.—от-даляться. Нсл. 127. Ня далься ад мяне, хадзі блізка. Нсл. Соверш. аддаліцца, — отдалнться. Нсл. 127. Ён ужо далёка аддаліўся, як мы схапіліся. Амілянова Лёз. (Ксл.). Аддалішся, шукаць будзеш. Нсл. Іван Геідонавіч аддаліўся ад гэтых коні. Валатоўы Казьлянскае вол. Гардц, (Ром., УІ, 163).
аддаляцца-яюся-яешся, несоверш.—уда-ляться, устраняться. Соверш. аддаліцца, 1. удалнться, устраннться.
2. cmpaö. к аддаліць. Суннэт (pod права, арабізма, С.) хто ня чыніць, прароцкая прычына не аддаліцца. Кіт. 68, 6. Ня чынячы мусджаб(род права, арабізма, С.) прароцкая прычына не аддаліцца. Кіт. 68. 8.
здаляцца, несоверш.. возвр.—удаляться. Нсл. 204. Здаляйся ад тых, што на зло вядуць. Нсл. Соверш. здаліцца—удалнться. Нсл. 204. Здаліўся ў другое сяло. Нсл. Отгл. ймя сут. здалепьне-ня-ню—удаленне, особенно от должностн. Нсл. 204. За здаленьням урадніка, іншыя пашлі парадкі. Нсл. •даліч-аць-ьіць,—см. под лічыць.
9даліч-айда-ьіцца, —с.ч. под лічыцца. •далўб-ба, предл. й зват.-бе, м.—углубленне для скреплення, напр. досок, бревен. Крывіч, 1926, 106.
•далубаць-аю-аег«, ае, несоверш.—выдал-блнвать, напр. долотом, углубленне в чем-лнбо. Крывіч 1926, 107. Далубай барж-
дальбо!,
301
дамяніць
джэй, дагэтуль нічога не надалубаў мёду. Нсл. 139. Соверш. надалубаць. Нсл. 139. •дальбо!, междомет. Богу. Гсл.; Ар.; Шсл. Дзіўны чалавек! Дальбо, дзіўны чалавек. Дзьве Душы, 94. Дальбо я нічога ня ведаю! Ст. Дальбо ж гэта ён узяў тваю шапку. Ст.
дальбог — дальбо. Дальбог праўда! Дукоршчына Сьміл. (Шсл.).
•дальшаць-йе, несоверш.—отдаляться. Юр-сл. Чым болей еду датога маяка, тым ён, здаецца, дальшае. Юрсл. См. далець.
•дальшы, ср. cm. к далёкі:
• дальшыць-шу-шыш-ша, несоверш.—от-далять. Юрсл. Другі раз ня далыйы жардзіну, прыкапай на тым самым месцу. Юрсл.
•дамок, дамочак,—см. под дом.
•дамова-вы-ве; мн. ч„ род.-оў(-оваў), ж. —семья, дом(йлй квартйра) н хозяйство вместе взятыя. Габруся у войскаўзялі, ад дамовы адарвалі. Гарун. Благая тая дамова, дзе вала бадзець карова. Послов. (Рапан. 73); Ст. Рудня Вял.; Нсл.
студэнцкая, работніцкая, вучыцельская й інш. дамова—студенческйй, рабочйй, учйтельскйй й проч. дом.
нацанальная дамова—роднна, отечес-тво. Уменый. дамоўка-ўкі-ўцы. Ня ў гроб багатыр жадае, а ў дамоўку. Дсл. 177. •дам-овачкі-оўкг-оўку,— см. под дамоў. •дам-овіць-аўляць,—см. под мовіць. •дам-овіцца-аўдяодй,— см. под мовіцца.
•дамовы-вая-вае—домашннй. Гсл.; МГсл.; Нсл. 140. А дамовы вецер вее — любу ўспомне, абамлее. Гарун: Габруська.
дамовы гаспадар—хозяйн дома, домо-хозянн. 3 рэчмі дамовага гаспадара пагарэлі. Стт. 336.
•дамовы-ваў, едйнств. ч. нет.—намекн, КОЛКОСТЙ. Гсл.
•дамоў, нареч.—ДОМОЙ. Вал.; Мл.; Радз. летапіс 27, 32. (Ганцоў); Далыкі Аз.; Храповічы Куз. (Ксл.); Гсл.; Бел.-Куз. 190; Нсл. 140; Шсл.; Раст.: Смоленск. 141; Дсл. 180. Пойдзем дамоў. Красновічы Сураск.(Сержп.; Отчет, 10). Пара, ЖОНКІ, дамоў ісьці, згубіла зара ключы, каля постаці йдучы, а месіка гукаючы, із сонікам гуляючы. Жніўная песьня, Нсл. Пара ўжо дамоў. Ст. Уменый., ласкат. дамоўкі. Лалыкі Аз.; Храпавічы Куз. (Ксл.); Шсл.; НК: Очеркн, Но. 417; НК: Пособ. Но. 29; Бел.-Куз. 190. Намётачку не вазьму, і дамоўкі непайду. Старадуб(Жнв. старнна, 1910, 1, 105). ХадзІ дамоўкі. Ст. Паедзем дамоўкі.
дамоўка І-ўкі-ўры, ж.—легкнй упрёк. Нсл. 139. Ня люблю дамовак. Нсл.
дамоўка ІІ-ўкі-ўцы, ж. 1. побывка дома. Нсл. Адпусьцілі на дамоўку, па дамоўках. Нсл. 139.
2. —см. под дамова.
дамовачкі, уменый. к дамоўкі. Я й дамовачкі пайду. Старад.(Жнвая старнна, 1910, 1, 105).
дамоўку, уменьш.. детск.—ДОМОЙ. Нсл. 140. Паедзем дзіцятка дамоўку. Нсл.
•дамоўны-ная-нае—смелый в речах, ймеюіцнй способность высказать все. Нсл. 140. О! Ен дамоўны, не замаўчыць. Нсл. •дамагацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш. 1, домогаться. Гсл.
2. требовать. Гсл. Кажны чалавек дама-гаецца, каб яму было ляпей. Ст. Отгл. ймя суіц. дамаганьне, 1. требованйе. Гсл.
2. настойчйвое преследованйе постав-ленной целй. Гсл. Соверш. дамагчыся-гўся, даможашся-ацца—добнться. Ар.
•дамаха-ахі-асе, ж.—жена домового. Дсл. 157.
•дамалоткі-ткаў, едйнств. ч. нет.—окон-ченне молотьбы. Гсл.; Шсл.; БНсл.
•дамал-очаваць-агдг^ь,—под малаціць. •дамароб-оба, предл.-обу, зват.-обе, м. —кустар. Ср. дамароблены.
• дамароблен ы—домашнего, кустар ного пронзводства. Цана рэчам дамаробле-ным, адзежы належачымі іншым. Стт.472. •даматўр-JTJö, предллі зват.-уру; мн. ч., род.-раў, м.—домосед. Ар.; Гсл.; Нсл. 139; БНсл. Дзед — даматур....пільнуе двору, дзяцей і пшчол. Гарэцкі: Песьні, 12. Даматура гэтага нійдзе ня відаць, нікўды ня выганіш. Нсл.
•даматўрка-/7/«'-р^ы, ж.—домоседка. Ар.; БНсл.
*дамаваць-мўю-мўеш-мўе; повел.-мўй-мўйма, несоверш.—распоряжаться домом, хозяйнйчать, Нсл. 139. распоряжаться "дамоваю "(См.). Благаж ты дамаваў безь мяне. Нсл. А пашоў сам Даніла на вайну ваяваць, а пакінуў Кацярыну ў сваім дому дамаваць. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
