Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•дасйжна, нареч. достнжнмо. Брс. (Юхн.) Глядзі, сынку, каб было дасяжна. Брс. (Юхн.).
•дасяжнасьць-ш, ж.—достнжнмость. Гсл. •дасйжны-ндя-нае—достнжнмый. БГсл.; Гсл. Ср. дасягаць(под сягаць).
•дасі—дашь. Ар. См. даваць, даць. •даскочыць,—см. nod скакаць I.
•дасканала, (Варсл.; БНсл.; Бяльсл.), нареч.
—отлнчно, (МГсл.) прекрасно, превос-ходно. Ен дасканала ўсё нам зьясьніў — і як дайсьці да тога чалавека, і што ў яго прасіць. Краснаручча Расьн.(Бяльсл.).
•дасканалства-ва, ср.—совершенство. Духоўныі Бяседы Сьв. Айца нашага Макары. ...а дасканалстве хрысьцян праваслаўных. Назоў кнігі, выданай у Вільні 1627 г.(400-лецьце беларускага друку, стр. 655). Проза Жывіцы вызначаецца дасканалствам тэхнікі. Гарэцкі: Гіст. бел. літ.
•дасканалы, (С¥Ді.)-лая-лае—совершен-ный, (Шсл.; БНсл.) прекрасный, превос-ходный, образцовый. Ты надта даска-налы. Крамяні Пух. (Шсл.). Арцём — дзед дасканалы, ад усіх хвароб знае. Какотова Імсьц. (Бяльсл.).
•даскрабацца,—см. nod скрабацца, скрэб-сьціся.
•даекўзпрь-лю-ліш-ле, соверш.—досаднть. Дсл. Даскуліла дужа крываротная хэўра. Тананыкіна Росл. (Дсл.).
•да слова кажучы—кстатн говоря. Шсл. Да слова кажучы, і ты варты нечага. Ст. •даслацца,—сл. nod слаць II.
•дасмаж-аваць-ьгць,—cm. nod смажыць. •даспадобы, нареч.—по сердцу, по вкусу. Гсл.
•дастаёнства-ea; мн. ч.-вы-ваў, ср.—высо-кая должность в государстве, сан.
Уставуем, абы жыд і татарын і кажны бесурмянін на дастаенства ані на каторы ўрад праложан ня быў і хрысь-цян у няволі ня меў. Стт. 451. Прывілеям нашым яго пацьвердзім да жывата яго або да падеышэньня на іншы які большы ўрад або дастаенства. Стт. 344. •дасто-еваць-гдь,—<я. nod стаяць. •дасго-евацца-іцца,—см. nod стаяцца. •дастоіла, безлйч., cm. nod стаяць.
•дастамэнт-my, пребл. й зват.-це—заве-іцанне. Хто бы меў памерці без даста-мэнту.....такі чалавек, як сабака, здох-не. Кіт. 53а5. Няхай мой мілы сын прый-дзе...я яго абачу і дастамэнт учыню. Кіт. 94а14. За жывата дастамэнт чыні. Кіт. 5266.
чыніць дастамэнт—делать, пнсать завеіцанне. Есьлі бы ся прыгадзіла каму дастамэнт чыніці навайне... Стт.340. Пры кананьню-сьмерці сваей чыні даста-мэнт. кіт. 5668.
•дастатак-«7кт, .ч.—достаток, (МГсл.) зажнточность(матернальная обеспечен-ность, С.). Шсл. Жывець чалавек у дас-татку. Ст. 3 убоства і подле дастатку маеш даць. Кіт. 47а14.
•дастаткі-лаг, едйнств. ч. нет.—состоянне. МГсл.
•дастатнасьць-ід, ж. 1. достаточность. Гсл. 2. зажнточность. Гсл.; БНсл.
•дасзатны-ная-нае, 1. достаточный. 2. зажнточный. Гсл.; БНсл.
•дастатчыцца, (йз даастачыцца, С.учуся, несоверш.—употреблять до остатка, нз-держнваться до последнего. Нсл. 143. Досіць табе дастатчыцца; мы хвала Богу сыты. Нсл. Соверш. здастатчыцца. Нсл. 143. Перазь вясельле здастачыўся сусім. Нсл.
•дастава-вы-ве, ж.—поставка, доставка. Гсл.
•даставаць, дастаю-аёш-аёць, несоверш. (к дастаць). Соверш. дастаць-стану-станеш-стане, каго-што, 1. достать что-л. Ар. Дастань камень ізвады. Ар. Паступісяна ўслончык і дастань кнігу з паліцы. Ар. 2. достать до чего н что(коснуться, дотронуться до чего-л. находяіцегося на расстояннн). Час па зямлі хадзіў, час па небе ляціць, ні гор, ні каменьня, ні даліны не глядзіць: даліна прыйдзе - - дастатнь
дастаўнік
307
датўль
ногі. Кіт. 112a. Купаючыся, дастаў дно ракі нагамі.
3. перех. (і чаго)—раздобыть, достать. Трэба дзе дастаць бульбы на садзьбу. Войстама Вял.
•дастаўнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.
—ПОСТавІЦНК. Гсл.; БНсл.
•дастаўніца-г^ы-і(ы> ж.—поставіцнна. Гсл. •дастаць,—см. под даставаць.
•дастўкацца,—<■«. под стукацца.
• даспірыць-ру-рыш-ра, соверш.. пагуднае —добыть где-л. до конца. Ты мусе на ігрышчу дастырыла да канца, бо позна прышла. Варсл.
•дасўжлівы-вая-вае—досужнй. Нсл. 143. Дасужлівы час. Нсл. Дасужлівы гаспадар. Тм. Ср. cm. дасўжліўшы,
•дасужы-жая-жае—проворный, (Шсл.) скорый, заботлнвый. Нсл. 143. Ён дасужна ўсё. Нсл. Дасуж там, ідзе ня трэба. Нсл. Дасужы гаспадар. Тм. Дружкава жана дасужа была: сем год кросны ткала, сем тыдняў запон шыла, да абеда знасіла, на парозе згубіла. Нз свад. песнн, Нсл. Ня сунь свой дасужы нос куды ня надабе. Юрсл. I чаго табе быць гэткім дасужым? Юрсл. Ён надта на ўсё дасужы. Ст. Ср. cm. дасужшы—проворнее, заботлнвее. Нсл. 143. Дасужшага няма за яго. Нсл.
•дасьляд-оваваць-двадб,— см. под сьля-дзіць.
•дасьпёх-л'р, предл. дасьпесе, м.—успех. Смл.; ’’Беларус”, Но. 63, стр. 2, 3. Дасьпеху НЯМа ў рабоце. Нсл. 143.
•дасьпел-еваць-fyb,—см. под сьпеліць.
•дасыіёшнасьць-цг, ж.—постоянная го-товность.
•дасьпёшны, (Нсл.) дасьпяшны, (Дсл.)-ная-нае(ная-ное), 1. успешный. Смаленшч.
2. пронырлнвый, Дсл. такой, которому сопутствует успех в чем-л. Ён у нас р вусім.дасьпешан, усюдых пасьпее. Нсл. 143. Дасьпяшон ён усюдых. Дсл. 182.
•дасьпёць I,—см. под сьпець II.
•дасьп-ёць П-яваць,— см. под сьпець III.
•дасьвёткам, нареч.—рано утром, до света от полуночн. Шсл. Устаў неяк дасьвет-кам. Ст.
•дасьвётны-ная-нае—бываемый перед восходом солнца, Нсл. 142. предрассвет-ный. БНсл. Дасьветная работа.
•дасьв-етчаны-ётчыць-ятчаць,— см. под сьветчыць.
•дасьв-ётчыцца-ятчацца,— см. под сьвет-чыцца.
•дасьвёцьце-гія. предл.-цю, ср.—предрас-светное время, началом которого счн-тается такая нлн нная деятельность проснувшегося человека. НК: Очеркн, Но. 316. Смотря по временн просыплення, "дасьвецьце” бывает "ладнае” (продол-жнтельное), "трошачнае" (короткое) н, ”туды й сюды’’ (средней продолжнтель-ностн). НК: Очеркн, Но. 316.,—время пред рассветом, Гсл.; Дсл.; БНсл. время от пення
первых петухов до света(рассвета, С.). Нсл. 142., время до рассвета. Касьцюкі Куз. (Ксл.). Целае дасьвецьце рабілі. Нсл. Целае дасьвецьце пракруціўся й нічога не зрабіў. Ст. За дасьвецьце спрала кудзелю. Гсл. К дасьвецьцю ў Хаславічы здыбаем. Дсл.
•дасьвкт-авашіа-сДн/о, —<м. под сьвістаць. •дасьцер-агаць-агчы. — см. под сьцерагчы. •дасьцпі-цу, предл. й зват.-пе, м.—остроу-мне. Ср. дасьціпны, недаўсьціп.
• дасьціпна, нареч.—остроумно. Аддаў зброю! Вам ня трэба было б шукаць яе, каб яна была ў мяне. Вы хочаце сказаць, што яна асьветчыла б сама празь сябе? Па тое ж яна зброя. Гм-м... дасьціпна. Сяднёў: Корзюк.
•дасьціпны-«дя-ное—остроумный. Шсл.; Дз.; Івянец Вал.; Добры Вал.; БНсл. Ён вельмі дасьціпны. Копцевічы Чаш. (Ксл.). Пяро ў паэты войстрае, дасьціпное. 1. Клімаў(Г. Радзімы Но. 5-1012). Быў, як заўсёды, памальны, ляны, дасьціпны й ськептыч-ны. Тат.: Кво вадыс, 266. Ого, наш хлапец вельма дасьціпны. Ст. Цяпінскі ў перад-мове да выданае ім Евангелі меніць народ беларускі "зацны, слаўны, войстры, дасьціпны народ. ” Карскі, пі-2, 36.
•дасьціпўлка-лкг-лцы, ж. —указка, упо-требляемая прн обученнн грамоте. Ар.
•дасюль, нареч. 1. доселе, до снх пор. Дсл.; Нсл. 143; Ар.
2. досюда, до этого места. Гсл.; Ар.; Дсл. Адсюль шый ды дасюль. Нсл.
•дашўк-авацца-лвда,—под шукаць.
•дашчан-ня, .м.— кадка. Ксл. Нанасі поўны дашчан вады. Застарыньне Беш. (Ксл.).
•дашчанка-нкг-нчы. ж.—мера 1/2 "асьмі-ны" нлн 24 кг. ржн, Шсл. мера, содержа-іцая в себе нзвестное колнчество гарнцев. Нсл. 144. Намералі дзевяць дашчанак жыта. ДукоркаСьміл. (Шсл.). Дзядзька купіў дашчанку. Сянно(Ксл.). Адмераў тры дашчанкі. Нсл.
•дашчаны-ная-нае—доіцатый. Гсл.; БНсл. •дашчўпацца,—см. под шчупаць.
•дата, даты, ж.—дата.
•даткаць, с.ч. под ткаць I.
•дат-кнўцца, датыкацца,— см. подткацца II.
•дахпы-ная-нае—іцедрый, любяіцнй давать подаркн. Нсл. 732. Наш пан — датны пан-. заўсёды дасьць гасьцінца, хто яму паслужа. Нсл.
•датрёвіла, безлйч..— см. под травіць.
•датўды, нареч. — датуль 2. Нсл. 144. Датўды яшчэ не абедалі. Нсл.
• датўля, нареч. — датуль 2. Нсл. 144. Датуля ня еўшы. Нсл.
•датўль, нареч. 1. до того места, дотуда. Гсл.; Ар.; Дсл.; Шсл. Датуль я прапушчаў яго. Дсл.
2. ДО тех пор. Гсл.; ПНЗ;Нсл. 144; Дсл. Датуль я яго й бачыў. Дсл.
3. до той степенн. Гсл.
датўркацца
308
аддаваць
•датўркацца,—nod туркацца.
•датурыць,— см. под турыць.
•датурыцца,—см. под турыцца.
•датўта, нареч. 1. до этого места. Нсл. 144.
2. до этнх пор. Нсл. 144. См. дагэтуль.
•датыканьнік-гка, м.—прнспособленне для оканчнвання тканн на ткацком станке, чтобы ннткн оставалісь меншне. Бяльсл. Надабе паправіць датыканьнік, каб ніткі былі каротшыя. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.).
•дат-ыкаць-ыхнў^ь,—под ткаць II.
•даводца-г^ы, обіц.—доводчнк-чнца, Нсл. 136. доносчнк-чнца. Пакажы даводцу гэтае справы. Нсл. 136.
•даводчы-чага, даводчая-ае—доносчнк-нца. Нсл. 136. Вазьміцеся за даводчага, даводчую. Нсл.
•даводзячы-чая-чае, 1. доказываюіцнй что-л. Стт. 1529.
2. йст.—нстец. Стг. 1529. ... a mom даво-дзячы, другімі сьветкамі не асматрэў. Стт. 1529, УІІІ, 15.
старана даводзячая—нстец. Стт. 1529, сл. •дав-одзіць-«ы{/,—< ч. под весьці.
•дав-одзіцца-ёсырся,— см. под весьціся.
•давОЛЯЙ, нареч., област. — давОЛІ. Шсл. •даволі, нареч.—достаточно. Гсл.; Ар.;
Дукора Сьміл. (Шсл.); Варсл.; Бяльсл. ДавОЛІ будзе аднаго твайго слова, а выедзем адгэтуль далёка. Кво Вадыс, 263.
•давольле-ля, предл.-лю, ср.—об нзобнлнн чего-л. Дсл. 172. Паляцім, галубка, з імною: у мяне давольле. Круцілаў ка Ельн. (Дсл.).
•да-вораваць-ара^ь,—см. под араць. •даваж-аваць-ыць,—ем. под важыць.
•даважка-жкі-жцы, ж.—довесок. Нсл. 136; БНсл. Пяньку прынялі без даважкі. Нсл.
•давал-акаць-ачьг, —см. под валачы. •давал-акацца-ачьгся, —см. под валачыся. •давальны, грам.—дательный (падеж).
•давацель-ля, предл. й зват.-лю, м.—даю-ІЦНЙ. Бельскі п. (Дсл. 171).
•даваць, даю, даёш, даёць, даём, даіцё; повел.-давай-айма, несоверш.. перех. 1. давать. Кажан раз давае ўбогаму. Нсл. 126.
Давайма гуляць! Ст.
2. давать корм скоту. Ар. Пайду даваць каровам. Ар.
3. несоверш. к ”даць” 3,5.
даваць карысьць—прлноснть пользу. Ар. Сад даець карысьць. Отгл. ймя сут. даваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў. Ар.
4. с отрйцанйем: не даваць—лшнать(остав-лять кого-л. без чего-л., С.). мгсл. Даваць волю рукам. Языком што хочаш мялі, a рукам волі не давай. Ар. He даваць(ня даць) спуску, —см. под спуск.
даваць у зубы—посовывать развязан-ные снопы прн молотьбе в барабан молотнлкн. Шсл. Мікіта будзе даваць у зубы, а ты падаваць на стол(падаваць чму снапы на стол малатарні). Ст.
даць, дам, дасі, дасьць, дамо, дасьцё, дадуць; повел.-дай, дайма; прош. вр.-даў, дала, дало, далі ( с отрйцанйем: ня даў, не дала, не дало, не далі). соверш. 1. дать. Ар.; Войш.; Раст.: Северск. 138. Дасі рукамі a бёрыш нагамі. Послов. НК: Пособ. 128.
КНІГІ ОНЛАЙН
