Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•даўжэразны-ная-нае—весьма длннный. Шсл. Узяў даўжэразны кій ды як дасьць! Ст.
•даўжэць-эю-эеш-эе; повел.-эй-эйма, несо-верш. 1. становнться длйннее. Нсл. 136. Аборка даўжэе. Нсл.
2. становнться дольше. Ар. Дзень увясну даўжэе. Нсл. Соверш. падаўжэць, 1. стать длнннее. Нсл. 136; Ар. Аборка падаўжэла.
2. стать дольше. Нсл. 136; Ар. Ноч узімку падаўжэла. Ар.
•даўжбіт-гтй, предл.-ітў, зват.-іце; мн. ч-ты-тоў-том, мн. ч.. предл.-тох, м.—долж-НйК, дебйТОр. Смал. ліст каля 1240 г.(Шахматов; Курс, 69); Дз.
•даўжбітка-дакг-тііы, ж.—должннца.
•даўжыня-HZ-w, ж. 1. долгота. Гсл.; Ар.
2. ДЛННа. Ар.; ПНЗ; Шсл.
•даўжыць-лсў, доўжыш-жа, несоверш.. перех. 1. удлйнять, увелйЧйвать длнну чего. Нсл. 136. I не даўжы і не караці кажуха, а зрабі подле меркі. Нсл. Можна яе караціць і даўжыць. зсд. 120. См. доўжыць. Соверш. падаўжыць—удлнннть. Нсл. 136. Падоўжыш кажух, дык і ня стане аўчынаў. Нсл.
2. длнть. Нсл. 136. Даўжы Бог век твой. Нсл. Соверш. прадаўжыць—продлнть. Нсл. 136. Прадаўжы, Божа, табе яшчэ веку. Нсл.
даўжэньне-ня, предл.-ню, действйе no глаг. даўжыць 1, 2., даўжыцца. 1. удлйненйе. удлнненне.
2. продолженне. Нсл. 136. Адклалі толькі на даўжэньне часу. Нсл. За даўжэньням часу шмат страцілі. Нсл.
•раўжыцца-жўся, доўжышся—длйться. Нсл. 136. Няхай век твой доўжыцца да праўнукаў. Нсл. Соверш. прадаўжыцца —продлнться. Нсл. 522. Век твой прадоў-жыўся, і праўнукаў дажыў ты. Нсл. Соверш. здоўжыцца, каму—показаться долгнм. Ар. Здоўжылася нам гэта падарожжа. Ар.
•даўка, нареч.—терпко. Нсл.; Гсл. Даўка есьці нясьпелыя ігрушы. Нсл.
•даўкасьць-ір, ж.—терпкость, (Гсл.) вя-жуіцее веіцество чего-л. глотаемого. Нсл. 126. Даўкасьць яблыка. Нсл.
•даўкі-кая-кае, 1. терпкйй(на вкус). Гсл.; Нсл. 126. Даўкі яблык. Нсл. Дулькідаўкі. Гсл. 2. (о вонй). Хаваецца ў шэрых стаўпох даўкага (ад піпкі) дыму. Лынькоў: Воўчы лог.(Калосьсе, 1935 г„ Но. 2, стр. 96). Ён хапіў
паветра — яно было даўкае, настоенае смалою. Адамчык: Арж. колас. Казыча ў горле даўкі ПЫЛ. Лойка: Л. песьня.
3. (перен.)—о тягостном, мрачном настро-еннн; о тяжелом, непрйятном состоянйй, в котором находнтся кто-л. Асела на сэрцу нешта цяжкое, даўкае. ЗСД. 90. Гатова была парваць цяжкі пласт даўкага страху. Тм. 167.
•раўмяв-ацца-аюся-аешся, несоверш.—до-думываться. Юрсл. Ужо не маленькі, пара самому да ўсёга даўмявацца. Юрсл. Соверш. даўмецца, (Варсл.), даўміцца,(Юрсл.; Дсл.; Гсл.)—догадаться, (Гсл.; Дсл.; Варсл.) ДОДу-маться, Юрсл. сообразнть. Нічога не даўмелася тады Ганутка. Марціновіч(Бела-рус, Но. 159). Мы даўміліся, што рабіць надабе. Дсл. Даўміўся такою сьцюжаю без паліта выпраўляцца. Юрсл. Я доўга ня мог даўмецца, чаго гэты чалавек ад мяне хоча. Варсл. Соверш. здаўмецца—сообра-знть. Шсл. Як жа гэта я раней не здаўмелася так зрабіць? Ст. Ягапа здаўмелася, што гэты негаваркі чалавек вельмі галодны, і што яму трэба даць есьці. Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377). Гледзячы на яе, Лявон не адразу здаў-меўся, што гэта варушыцца ягоная жонка. Дудзіцкі(”Бацьк.", Но. 1-2, 437-438).
•яаўм-ейря-іцца.—см. под даўмявацца.
•даўна, нареч.—давно. Вось толькі мы яшчэ маўчым, хоць даўна пабойні мулЯЮЦЬ. Танк (Калосьсе, Но. 3-20, стр. 133). Даўна, надта даўна...езьдзіў Ярыла. я г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 7. Збудзе ў душы абраз даўна пражытага часу. Дзьве Душы, юз. Ср. cm. даўней, Гсл., даўнёй, Шсл. Даўнёй — дурнёй. Послов. Ст. Прев. cm. найдаўней(-ёй). •даўнамінўлы, -лая-лае—давнопрошед-шнй. Гсл.
даўнамінулы час, грам.—давнопрошед-шее время.
•даўнасьць-цг, ж.—давность. Шсл.; Ар. На зямлю ўжо зайшла даўнасьць. Ст.
•раўнёншы-шая-шае—(давннй), давнн-шннй. Шсл.; Ар. Ён мае даўнейшыя грошы. Ст. Яшчэ даўнейшы хлеб ямо. Ст.
•раўнёцца-ёецца, несоверш.—продолжать-ся долгое время. Нсл. 126. Доўг твой даўнеецца, задаўнеўся. Нсл. Соверш. задаў-нёцца, задаўніцца—продолжйться. Нсл. 126.
• даўніна, (Гсл.; Нсл.), даўніна, (Нсл.; Ксл.; Ар.)—СТарйНа. Гсл.; Нсл. 126; Ар.; Ксл.; МГсл. У даўнінў ня так было. Нсл Даўніну ўспамянуў. Нсл.
•даўніць-НЮ-НІШ-Не, несоверш., перех.—за-тягйвать на долгое время(срок, Ксл.). Нсл. 126; Ксл.; Гсл. Ня добра даўніць доўг. Нсл. Што гэта ты даўніш із падачкамі? Ходцы Сян. (Ксл.). Соверш. зараўніць-ню-ніш-не—затянуть на долго. Нсл. 166. Прйч. задаўнены—затянутый, суіцествуюіцйй долгое время. Нсл. 166. Задаўнены доўг. Нсл. Многократ. зараўняйь-яю-яеш-яе:
даўніцца
314
дэізма
повел.-яй-яйма—затягнвать на долго. Нсл. 166. Няхай не задаўняе работы. Нсл.
•даўніцца-нг'цца, несоверш.—затягнваться на долгое время. Гсл. Соверш. задаўніцца —затянуться на долгое время. Нсл. 126. Доўг твой задаўніўся. Нсл. Многократ. задаўняцца, -яюся-яешся—затягнваться на долгое время. Нсл. 166. Другім аддаеш даўгі, а мой задаўняецца. Нсл. Даўгі, калі задаўняцца, то часта прападаюць. Нсл. •даўны-нйя-нае—давннй, давнншняй. У даўныя часы жыў хлопчык наймя Клёнік. Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 14.
•даўспадобы—нравнться, по вкусу. Гэты конь мне даўспадобы. Варсл. •дацопаць,—см. под цопаць.
•дайўр\п-іраць,—см. под церці.
•дац-ягаваць(дац-ягаць)-яггр',— см. под цягні.
•даЦЯМНЗ, нареч.—ДО тёмного. Шсл.; Ар. Жалі аж да цямна. Нсл.
•дацякавіць(дацікавіць),— см. под цяка-віць.
•дацякавіцца(дацікавіцца),—см. под цяка-віцца.
•даць,—см. под даваць.
•дацыбаць,—под цыбаць.
•дача-чы-чы, ж. 1. ссуда деньгамн. Дсл. 159. Свой із сваім пераз дачу стаў нялюб. Дсл. 2. деньгн, которые женнх платнт невесте. Дсл. Дачу слаўную даў маладой малады; малады дужа багаты. Глыбокае Красьн. (Дсл.).
•дачак-аць-äi^a,— см. под чакаць. •дачасаваць,—под часаваць. •дачасна, нареч.—преждевременно. БНсл. •дачасны, -ная-нае—временный, (Гсл., БНсл.) на время определенный. Нсл. 144. Гэты сьвет — мешканызе дачаснае ест. Кіт. 93 стр. 14. Жыцьцё наша дачаснае. Нсл. Дачасны ўраднік. Нсл.
•да часу, нареч.—временно. Ар.; Нсл. 144. Ён тут да часу. Нсл.
•дачка-чкі-чцы, ж. 1. дача, выдаванне назначенного. Нсл. 127. Дачка грошы. Нсл. У першую дачку ня ўсё аддаў. Нсл. Ср. дачкі, падачкі.
2. надел, полоса луга. Бяльсл. Мне лўчыла дачка, што зь яе набраў воз сена. Лешчын-ка імсьць.(Бяльсл.). Нешта няўпраўка ў нашага Максіма-. усі пакасілі, а яго дачкі стаяць. Тм.
•дачка-кг, дат.. предл. дачцз, вйн. дачкў; мн. ч. дачкі-чок—дочь. Ар„ МГсл.; Шсл.; Пск. (йеропольскнй); Раст.: Смоленск. 150. Дачка НЯ бацькава карысьць, я ж яе гадавала й кукобіла. (Косіч. 233). Чысты Бог...ад сыноў, ад дачок, ад усёгачысты. Кіт. 37617. Шынкар любе п’яніцу, а дачкі за яго не аддасьць. Послов. Рапан. 127. Дачку аддаў сваю замуж. Нсл. 144. Пазнаюць нашу дачку і ў вандарачкў. Послов. Рапан. 265. Мелі адну дачку вельмі харошую. Н.(Афа-насьев, ІУ, 1914, 286). Злазь, мая дачка! Касьйюковіпкі р. Калінінскае акругі(Наш Край,
1928, Но.6-7, стр. 47). Зьмеевы дачкі размаў-ЛЯЮЦЬ прамеж сабою. Погар(Афанасьев: Нар. рус. сказкн, 1, 153). Луг, шаўковыя падушкі, яблына й крыніца — гэта ўсё былі дачкі зьмеевы. Тм. Ласкат. дачўхна-ны-не, ж. (Гсл.)—доченька. Смал. (Дсл. 184). Шамнулі вазочкі на дварэ, — паглядзі, мамачка, ці не па мяне? — Па цябе, дачухна, па цябе. Горц.(Кот. 208). Павёзла й дачухну сваю із сабою. Нсл. 144. Хочуць яго дачухну забраці. Нсл. 740. А чаму, дачухна, міла ня ўсьміхнешся? Гарун: Два каханьні. Ласкат. дачушка-шкі-шцы, (Гсл.)—дочка, дочень-ка. Ар.; Шсл.; Дсл. 184. Дачушка ў дварэ госьціцца. Дсл. Ідзі, дачушка. Горц.(Кот. 208). Была адна дачушка, але й тую Бог забраў. Ст. Галасіла маці над дачкой у хаце'.”Ах, мая дачушка!" Гарун: Два кахань-ні.
дачўшачка-чкі-чцы, уменьш. к дачушка. Ар. Расплакалася дачушачка, перад матухнай стоячы. Жукова Імгл.(Косіч, 35).
•дачкі, дачак(одна дачка)—податн. Любав-скнй: Очерк. Ср. дачка, падачкі.
•дач-увацца-ўцца,—™. под чуцца. •даччінка-нкі-нцы, ж.—дочь брата, племянннца. Ськідзель Гордз.
•дачынёньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—дело до другого лнца, Шсл. касатель-ство, отношенне. Гсл.; БНсл. Няма абмылы ў маім сьцьвярджэньню! Праз спадак жа культуры буржуазнай даволі сказана і зразумела. Але якое маюць дачыненьне да спадку гэтага твае ўсе казкі — ня ведаю і, больш таго, не разумею. Дуб. (Калосьсе, Но. 3-20, стр. 152). Да гэтае справы ня маю дачыненьня. Гсл. Зьвярніся: ё к табе дачыненьне. Ст. Ня было ніякага дачыненьня. Менск. Да яго ніякага дачы-неньня ня маю. Варсл.
•дашчў^ка-ркі-рцы, ж.. област.—доіцечка. Шсл. Няма ніякае дашчуркі, на чым пакрышыць сала. Ст.
•дэбаць, дыбаць. Бяльсл. Ён дэбае, дык за вярсту чутна. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.). •дэдукца-^ы-і{ы, ж.—дедукцня.
•дэдўкчны-ная-нае—дедуктнвный. •дэзорганізатар-ярд, предл. й зват.-ару, м.—дезорганнзатор.
•дэзорганізатарскі, -кая-кае—дезорга-ннзаторскнй.
•дэзорганізаваць-зўю-зўеій-зўр, соверш. й несоверш.—дезорганнзнровать.
•дэзорганізаца-і(ы-йы, ж.—дезорганнза-цня.
•дэзынфэктар-ара, предл. й зват.-apy, м. —дезннфектор.
•дэзынфэкца-і(ы, ж.—дефіінфекцня. •дэзынфэкчны, -ная-нае—дезннфекцн-онный.
•дэзынфікаваць-кў/о-кўеі«-кўе, несоверш. й соверш.—дезннфнцнровать.
•дэізма-мы-ме, ж.—дензм.
дэкаграм
315
дбаць
•дэкаграм-лн?, у дэкаграме, м.—деко-грамм.
•дэкадэнт-нтя, предл.-нту, зват.-нце, м.
—декадент.
•дэкадэнтызма-злш-зь.ме, ж.—декадент-ство.
•дэкуш праўда!—в самом деле, действй-тельно правда. Вк.
•дэлегат-ялня, предл.-ämy, зват.-аце, м.
—делегат.
•дэлeгäткa-m^ьmц6z> ж.—делегатка.
•дэлегаца-^ы-цы, ж.—делегацйя.
• дэ легацкі-кая- кае—де легатс кйй .
•дэлегачн ы-ная-нае—де ле гацйонн ый.
•дэмобілізаваньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—демобнлнзацня(действне).
•дэмобілізаваць-з^ю-з>>ей/-з>’е, соверш.
—демобйлйзовать.
дэмобілізаваны—демобйЛйзованный.
•дэмобілізаца-^ь/-ць/, ж.—демобйлйза-ЦЙЯ.
асобавая дэмобілізаца—демобйлйза-цйя лйчного состава.
•дэмобілізачны, -ная-нае—демобйлйза-ЦйОННЫЙ.
•дэмографа-ўбы-ўбе, ж.—демографйя.
•дэмонстрат-ятя, предл.-ату, зват.-аце, м.—демонстрант.
•дэмонстратка-гакьтчь/, ж.—демонс-трантка.
•дэмонстраваць-р^/о-р^ей/-р_])е, соверш. й несоверш.—демонстрйровать.
•дэмонстраца-цы-і^ь/, ж.—демонстрацйя. •дэморалізаваць-з^ю-з^еш-зуе, соверш. й несоверш., перех.—демораЛЙЗйровать. Прйч. дэморалізаваны—деморалйзованный.
•дэморалізаца-і^ь/-цы, ж.—деморалйза-ЦЙЯ.
•дэмагбг-ога, предл.-огу, зват.-ожа, м.
КНІГІ ОНЛАЙН
