Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. (на каго-што)—полагаться. МГсл.; Ар.; Нсл. 204. Здаюся на мужнюю волю. Нсл. 293(лод мужні). Я здаюся на твой суд. Нсл. 62Цпод суд).
3. отдаваться, соглашаться. Нсл. 204. Hi на якую мову не здаецца, ня здаўся. Нсл.
4. казаться. Нсл. 204. Гэта табе здаваецца, здаецца, здалося, a то ня праўда. Нсл.
5. представляться во сне. Нсл. 204. Нябож-чыкі імне здаваюцца, здаюцца, а сяге-начы здаўся mama. Нсл.
здацца, здамся, здасіся, здасца, здамо-ся, здасьцёся, здадуцца; повел. здайся, здаймася, соверш. 1. (к здавацца 1}—сдать-ся. Горад здаўся. Места здалося.
2. (к здавацца 2) на каго-што—положнть-ся. Здайся на мяне. Ар. На яго можна здацца. Ар.
3. (к здавацца 3, 4).
4. повел. в. не употребляется; прошл. вр. здаўся, здалася, здалося, здаліся—понадобнть-ся, стать нужным, необходнмым.
падавацца
311
давёрлівы
5. безлйч здаецца—кажется. Нсл. 204. Мне здаецца, што ты мяне гукаў. Нсл.
Здаецца, я гэтага не казаў. Нсл. Соверш. здалося. Нсл. 204. Каму здалося, а мне збылося. Послов. Нсл.
падавацца, несоверш. 1. несколько подвн-гаться с места. Ар.; Нсл. 438. Шула троху падаёцца назад. Нсл. Hi туды, ні сюды не падаецца. Нсл.
2. делаться слабее, говоря о натягнваннн чего. Нсл. 438. Вяроўка падаецца, падала-ся, расслабла. Нсл.
3. подступать. Нсл. 438. He падавайся к імне, толькі падасіся, дык і трэсну. Нсл.
4. брать направленне, Гсл. отправляться куда-л., уезжать, уходнть.
5. поступать на службу нлн в учебное заведенне. Шсл.
падацца, падамся, падасіся, падасца, падамося, падасьцёся, пададуцца, соверш. к падавацца 1, 2, 3, 4, 5. Падайся з возам троха напёрад. Ст. Падаўся на Украіну. Гсл. Скончыў вучэньне ў Сьмілавічах ды падаўся вучыцца яшчэ да Менску. Ст.
6. безлнч. падасца, прош. вр. падалося —покажется, показалось. Загаварыў ты, а я ледзь не абамлела: думаю — падалося. Адамчык: Арж. колас. См. здасца, здалося.
паддавацца, несоверш. 1. уступать в борьбе; поддаваться, оказываться под воздействнем чего-л. Рабы дуж, а Лысы не паддавайся! Крычэлі пастушкі, як валы баліся. Ар. Лявона пачынаў марыць сон, але ён не паддаваўся. ДудзіцкіС’Бацьк ”. Но. 1-2, 437-438).
2. подчнняться, мгсл. уступать.
паддацца, -дамся-дасіся-дасца-дамося -дасьцёся-дадуцца, соверш. к паддавацца 1,2. He паддавайся ягонай хітрыні, паддасіся, зьгінеш. Нсл. 440.
выдавацца, несоверш. (к выдацца)—давать до последнего. Нсл. 80. Соверш. выдацца, выдамся-дасіся-дасца-дамася -дасьцёся -дадуцца—нзрасходоваться. Ня выдасі-ся, калі даеш убогім. Нсл. 80. Дары, гаспадару, слаўны мужу, гэтым ты дарам НЯ вь'ідасіся. 3 валачэбнае песьні, Нсл. •давёданьне-ня, пред.і.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. (да каго)—посеіценне(здорового, С.). МГсл.; Ар.; Ксл.; Нсл. 136. Якое там даведаньне — прабыла дзянёк. Пажарышча Беш. (Ксл.).
2, (каго)—посеіценне больного, заклю-ченного. Даведаньне хворага. Нсл. 136.
3. опыт. Нсл. 136. Даведаньня ня маючы, як пераносіць не пагадаеш па другім. Нсл. •давёданьнік-гка, предл.-іку, wam -іча, м. 1. (да каго-чаго. куды)—посетнтель(здоро-вых людей нлн местностн),
2. (каго)—посетнтель больных, заклю-ченных, пленных.
•давёданьніца-чы-цы, ж. да каго-чаго —посетнтельннца(здоровых нлн мест-ностн).
2. (да каго)—посетнтельннца (больных, заключенных).
•давёдацца-дюся-аешся, соверш. 1. (да каго)—посетнть(здорового). Ар.; Ксл.; Доры. Даведайцеся там к цётцы Настулі. Рыбчына Сір. (Ксл.). Чаму да нас ніколі даведацца ня прыдзеце? Доры. Выбраўся даведацца да Зосі. Шакун: Сьлед.
2. (каго)—навестнть(больного, заклю-ченного). Ар.; Доры; Сакуны 46; Ксл. Даве-дацца хворага. Доры. Даведаешся цёткі другім разам. Ант. 77. Домна, даваецца цябе(хворую) прышлі. Тм. Парадзіхі даведацца трэба. Нсл. 474(лод парадзіха). (Арыштаваны)Мікола быў нязвычайна рады, што Ігнат даведаўся яго. Дзьве Душы, 180. Трэба даведацца хворае суседкі. Сохана імсьц.(Бяльсл.). Брахніку майго прашу даведацца мяне. Нсл. 33. Накажыце там, дзядзька, нашай Ганначцы, што татулька хварэе, каб прышла даведацца. Гсл. Барысе! Даведайся свае кумы, бо яна сягодні памрэць. Сакуны 46.
3. (да чога)—посетнть что. Там Дняпро робе вялікую луку, траха на вярсту разганяецца ў бок, быццам забыўся, што трэба даведацца да сяла. зсд 62. Дай, Божа, табе даведацца да тога месца, куды ты мяне пасылаеш. Дсл.
давядацца-яюся-оегдся; повел.-айся-ай-мася, несоверш. да каго-чаго, куды, 1. посеіцать(здоровых нлн местность, С.). Ксл.; Ар. Давядайцеся да нас, калі ласка. Ар.
2. (каго)—навеіцать(больного, заклю-ченого). Хворых надабе давядацца. Ар. •дав-ёдавацца-ёддцца,—под ведаць.
•рлкёцк&-дкі-дцы; мн. ч., род.-дак(-дкаў), ж.—справка. Акін. 191. С. Баркоўскі: Пра зялезную прамысловасьць на Беларусі(гістарычная даведка). Савецкая краіна, 1931 г., Но. 12, стр. 59. •давёдкІ-ддкХ-ЭкаД’), едйнств. ч. нет.—ПО-сеіценне, внзнт. Як пашліўчора ў даведкі, і сядні няма. Юрсл.
•давёднік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —справочннк. Аканамічна-статысты-чны даведнік(назоў кнігі, выданае ў Менску 1930 г.).
•давёку, нареч.—навек, до конца жнзнн. Гсл.
*р,авер-ру, предл. й зват.-ру, м.—доверне. Варсл. Гэты чалавек мае давер у нашых селакоў. Варсл.
•давёрліва, нареч.—доверчнво. Варсл. 3 куста зьвярок даверліва зірнёць. Крушына: Творы. 41. Ён даверліва ставіцца да майго бацькі. Варсл.
•давёрлівасьць-ір, ж.—доверчнвость. Гэты пагляд раптам абудзіў у Л. цёплую даверлівасьць. ЗСД. 301.
•давёрлівы-вдя-вде—доверчнвый. Варсл. Даверлівага чалавека часта ашўкуюць. Варсл. Даведлівая надзея. ЗСД. 167.
давяданьне
312
доўга
•давяданьне-ня, предл.-ню: мн. ч.-ні-няў, да каго, 1. посеіценне много раз ялн многнх лнц,
2. (каго)—посеіценне много раз нлн многнх больных, заключённых.
•давяданьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. многократный посетнтель здоровых.
2. (да чаго)—многократный посетнтель больных, закліоченых, пленных.
•давяданьніца-цы-цы, ж. к давяданьнік 1,2,3.
•давядацца,—под даведацца.
•давядзёцца, давялося, безлйч.. см. под весьціся.
•давяроны-ная-нае, 1. доверенный(поль-зуюіцнйся, облеченный чьнм-л. дове-рнем). іг. Давяроны чалавек. Іг.
2. проверенный, нспытанный. іг. Давя-роная праўда. іг. Медзьвядзя бачыць(у сьне) — хвароба, гэта давяроная (”вер-ная”, ’’нспытанная”) рэч; ён сядзе табе на ПЛвЧЫ. Ляцкі(Этнограф. обозренне 1898 г„ Ho. 1, стр. 148).
давяроная праўда—достоверная прав-да. Гэта давяроная проўда, што неў-забаве вайна будзе. Варсл.
•давячэраць,—< « под вячэраць.
•давідацца—увндеть что-л. наконец. Дсл. Я яму адказую-. ”Дай Божа табе гэтага месца давідацца, куды ты зычыш нам". Смал. (Дсл.).
•давіДЗвЦЬ, обычнос отрйцанйе.ч”не”
—располагать чувством зрення. Дсл.
Дзеўка ўсё адмаўлялася рабіць пад прыклепам, што яна не давідзе — благое ў яе відзеньне. Смал. (Дсл.).
давіджу—увнжу, досмотрю. Ц. С. Зьвера-вічы Красьн. (Дсл. 172).
•давіцца, даўлюся, давішся, несоверш., чым й без доп. 1. задыхаться от чего-л.
застрявшего в горле, давнться. Нсл. Со-верш. удавіцца—подавнться. Ар.
2. снльно крнчать, орать. Шсл. Ціха, чаго ты там давішся! Ст.
3. слншком много работать. Шсл. Аж давяцца людзі за работаю! Ст.
•даўбаць, -аю-аеш-ае, несоверш., перех. —долбнть. МГсл.; Гсл.; Ар.
•даўбёжка-жкі-жцы, ж. 1. зубрёжка. Дсл. 175. Вучыўся лекцы ў даубежку. Духоўш. (Дсл.).
2 .—СМ. под даўбня.
•даўбёжны-ная-нае—сделанный долб-леньем-”даўбаньням”. Пад назовам "даўбежныя" ведамны pad дзярвяных вырабаў-. лодкі, карыты, ражкі, вульлі, місы, карцы й ложкі (лыжкі). У цясьней-шым сэнсе за "даўбежныя" вырабы даводзіцца маць тыя вырабы, што выдаўбаны долатам і нажом. НК: Очеркн, 61. "Паёк" бывае "клёпчаты” й "даўбеж-ны”. НК: Очеркн, 86.
•даўбенка-нкі-нцы, ж.—боченок нлн нная посуда, выдолбленная нз целых кусков дерева. Ксл. Няхай ён зробе даўбенку. Нямойта Сян. (Ксл.).
•даўбёнь-бёня, предл. й зват.-беню, .ч.
—непонятлнвый. Нсл. 136. Даўбеню як не зьясьняй, не ўдаўбеш у галаву свайго розуму. Нсл. См. даўбня.
•даўбёнка-нкі-нцы, ж. — даўбенка. Ксл. Даўбёнка стаіць із мукой. Алексінічы Сян. (Ксл.).
•даўбяла — доўбяла.
•даўбня(доўбня, \р}-ні-ні, ж. 1. деревян-ный молот. Ар. Глыбака ўгнаў каляк даўбнёю ў ЗЯМЛЮ. Гарэцкі: Песьні 40. ДровЫ б’юць даўбнёю. Пустынкі Сян. (Ксл.). Запякаў кабана даўбнёю. Нсл. 543(под пякаць). Хацеў забіць яе даўбнёю. Ельн. (Дсл.) / даўбнёю ня ўверыш. Тм. Уменьш. даўбёжка-ЖКІ-ЖЦЫ—колотушка. Ар.; МГсл.; Дсл. 175; Шсл.; Бешан ковічы (Ксл.). Загані клін даўбеж-каю. Ст. Ідзе мая даўбежка? Дсл.
2 . тупой человек. На сьмех малца падымаюць: Вось дарубала, даўбня. с. Музыка, 10.
•даўбсьці'-бў-бёш-ёць, несоверш. каму —постоянно говорнть, напомннать, повторяя ОДНО Н тоже. Ар.
•даўговачка-чкг-чцы, ж.—отданная за долг. Дсл. 176. Каму вы сваю даўговачку кідаеце? Смал. (Дсл.).
•даўгалыгі-гая-гае—длннноногнй. Шсл.; Ар.; Варсл.; Бялсл. Гэны ж даўгалыгі прыходзіў калёс пазычаць. Варсл. Вось гэты Сьцяпан даўгалыгі! Ст. Ты, як бусел, даўгалыгі. Высокі Бор Краснап.(Бяльсл.).
•даўгавёчар—поздннй вечер. Дсл. 176. Сядзеў я даўгавечар адзін. Дсл.
•даўгавёчны, (Скар. й,.)-ная-нае—долго-вечный. Шсл. Дуб — даўгавечнае дзерва. Ст.
• даўгавіды-дая-дае—с продолговатым ЛНЦОМ. Ар.
•даўгач-ача, предл.-ачў, зват.-ачу, м.—бал-ка в холодных строеннях, ндуіцая под самой крышей. Шсл. У таку зламаўся даўгач. Турэц Сьміл. (Шсл.).
•даўг\-гая-гое, 1. длннный. МГсл.; НК: Очеркн, 227; Дз; ЗСД.223, 376; Ксл. Даўгое бярвІНО. НК: Очеркн, 227.
2. долгнй, длнтельный. Даўгі кашаль быў чуваць. Гарун: Сьвята. Даўгі час Іра быццам ня мела ані тэй вясны, ані тога кахань-ня. Дзьве Душы, 127. Пакуты дзень так довег І НЯ міл! Гарун(ст. ”Поэту”). Ср. cm. доўжшы. Прев. ст. найдоўжшы. Нареч. доўга, 1. длннно. Гсл.; Ар.
2. долго. Гсл.; Ар. Ср.ст.даўжэй, 1.длнннее. Ар.; Шсл.; Нсл. 732. Пусьці аборку даўжэй. Нсл.
2. долее, дольше. Ар. Даўжэй цярпець ня буду: досіць цярпеў. Нсл. 732.
даўзрослы
313
даўніць
•даўзрослы-лая-лое>—не совсем возраст-ный, не достйгшйй полного возраста. Нсл. 136. Даўзрослы ўсё яшчэ ня дуж. Нсл.
•даўжо, даўжо ж.—ну да. Шсл. Даўжо ж, хіба, і ты паедзеш з імною. Ст.
•даўжэнны-ная-wae, 1. очень длйнный. Даўжэнны пусьціла канец. Нсл. 136.
2. очень долгнй. Нсл. 136. Які цяпер даўжэнны дзень! Нсл.
•даўжэр-ры-ры, ж. — даўжыня. Шсл. Ого гэтакую даўжэр прайці! Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
