Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
—демагог.
•дэмагогія-/7, ж.—демагогйя.
•дэмагогічны, -ная-нае—демагогйчес-КйЙ.
•дэмакрат-ятя, предл.-ату, зват.-аце, м.
—демократ.
•пэмакўатызаваць-зўю-зўеш-зуе, соверш. й несоверш., перех.—демокраТйЗйровать.
•дэмакратызаца-цы-^ы» *■—демокра-тнзацйя.
•дэмакратызма-злш-зьл/е, ж.—демо кра-ТЙЗМ.
•дэмакратычны, -ная-нае—демократй-ческнй.
•дэмакраца-^bz-^ö/, ж.—демократня.
•дэнацаналізаца-г^ь/-цм, ж.—денацйона-лнзацйя.
•дэфіцыт-ь/лту, у дэфіцыце, м.—дефйЦйт.
•дэфляца-і^ы-^ь/, ж.—дефлацйя.
•дэпрэся-cz'-cz, ж., урозных знач.—депрессйя. •дэпрэсны-няя-няе—депрессйвный.
•дэраш-ша, предл.-шу, .— пегая лошадь.
•ДЭС, дэсу, предл. й зват. дэсе, м.—узор На тканл. Ксл. На тваёй коўдры прыгожыя дэсы. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•дэсіт-нту, предл.-нце, м.—десант.
•дэспот—деспот.
•дэспотызма-лгы-ме, ж.—деспотазм. •дэспотычны-ндя-нде—деспотнческйй.
•дэцэнтралізаца-^ы-ды, ж.—децентра-лнзацйя.
•дэцыграм-л/д, предл.-ме, м.—децйграм. •дэцылітра-ры-ры, ж.—децйлнтр.
•дэцымэтра-ры-ры, ж.—децдметр.
•дбайлівы-вая-вае—заботлдвый, стара-тельный. У дбайлівай гаспадыні ў згор-неным у кучку прыску тліўся жар. Акула, 523. См. рупасьлівы, рупатлівы.
•дбайнасьць, (МГсл.)-гр', ж.—заботлй-вость. См. рупата, рупнасьць, рупасьць.
• дбала, (Нсл. 127), нареч.—заботлйво, (Бяльсл.) старательно. БНсл. Дбала робе, стараецца. Добры гаспадар дбала ста-віцца да статку: ёнупару накормлены й напоены. В. Хутары Краснап.(Бяльсл-).
•дбаласьць-ш, ж.—прйлежанне, неусып-ность, Нсл. 27. заботлнвость, старатель-ность. (БНсл.). Дбаласьці ў рабоце ня было. Нсл. См. рупнасьць, рупасьць.
•дбалы-лая-лае—попечнтельный, досу-жнй, Нсл. 127. заботлнвый, Бяльсл. стара-тельный. (БНсл.). Ён дбал, але нядуж. Нсл. Дбалы гаспадар не прапусьце часу. Тм. Рыгор — дзяцюк дбалы, у яго ўсё зроблена ўпару. Бабінічы Імсьць.(Бяльсл.). Ср. cm. дбальшы—заботлйвее( С.), стара-тельнее. Нсл. 127. Ён дбальшы за цябе. Нсл. Прев. cm. найдбальшы.
•дбаньне-ня, предл.~НЮ, отгл. ймя суіц. 1. (к дбаць 1)—забота, сосредоточенность мыслей на йсполненнй чего-л. С. Гсл.; БНсл. Гаспадару аб усім трэба мець дбаньне. Нсл. 127. См. рупата, рупасьць.
2. отгл. ймя суіц. к дбйЦЬ 2.
•дбаць, дбаю, дбаеш, дбае; повел.-ай-айма, несоверій. 1. забоТйТЬСЯ. МГсл.; Нсл. 127; Шсл.; Вост., Кур. (Даль); Варсл.; Бяльсл; Ст. 1529, сл. Як дбаеш, так і маеш. Послов. Дукора Сьміл. (Шсл.). Хто дбае, той і мае. Послов. Ст. Хто ўсяго шмат мае, той ні аб чым ня дбае. Послов. Навасёлкі Пух. (Шсл.). Хто мала мае, мала дбае. Смл. (Даль). Хто ня мае, тыйня дбае. Послов. Нсл. 127. Тый нічога ня мае, хто сабе ня дбае. Сохана імсьць.(Бяльсл.) 2. обраіцать внйманне, прйннмать во вннманйе. Стт. 1529, сл. А лісты гаспадар-скія запаведныя, есьлі бы хто а ніх ня дбаў. Стт. 1529, 1, 12.
3. с отрйцанйем ”не”— нядбаць,—не обраіцать внймднйя, пренебрегать, (Нсл. 330) не заботйться. (Тм.) Нядбаю я на тваю грозьбу. Нсл. 127. Ён ні на што нядбае. Тм. Шайтан рэк'.”Я тых людзей не магу зьвесьці, каторыя нядбаюць а мае-масьць. ” Кіт. 61а 12.
занедбаваць-бўю-бўеш-буе, несоверш. (к занядбаць). Соверш. занядбаць—запус-тйть, забросйть, мгсл. пренебречь, оста-внть в пренебреженйй. (Гсл.). Глядзі, не занядбай таго, што я табе казаў. Нсл. 177. Занядбай а тым, што яна брахала на
занядбаны
316
дно
цябе. Тм. Ён занядбаў грамадзкўю працу. Варсл. Прйч. занядбаны, Нсл. 177. оставлен-ный в небреженнй. Отгл. ймя суіц. заняд-баньне-ня, предл.-ню—нераденне, халат-ность, Гсл. оставленне в небреженнн, Нсл. 177. нераденне, небреженйе. БНсл. Маё расказаньне ў занядбаньню мае. Нсл. Добрая рэч ляжыць у занядбаньню. Нсл.
прыдбаваць-баю(-бдв<ію), баёш( бава-еш), баёць( бавае), несоверш. (к прыдбаць) —прйобретать. Соверш. прыдбаць-<ію-аеш-ае—прнобрестн. Растсл.; ПНЗ; Раст: Северск. 149; Гсл. Калі ён што й мае, дык прыдбаў сваім мазалём. Варсл. Купіць зямлю, прыдбаць свой кут, каб з панскіх вьтутацца пут. Колас: н. Зямля. Ледзь прыдбаў тую крошку сена дамоў. Ст. I чаго я тут прыдбаю? С. Музыка 229. Паставіў вас за япіскапаў, пасьціць царкву Божую, каторую Ен прыдбаў собскай Крывёй Сваёй. Луцк.: Дзеі Апост. 20: 28. Ды ў лесе прыдбалі там ня мала. Лойка; л. песьня. На гэтай сьцежцы калісьці ён шмат чаго сустрэў, бачыўіпрыдбаў, але шмат чаго й страціў. Шакун: Сьлед 15. Неразумны гэтае ночы забёруць ад цябе душў тваю, каму ж застанёцца тое, што прыдбаў? Татарыновіч: Ванэлі 308. Прйч. прыдбаны—прнобретенный. Нялюдз-тва ўсё, прыдбанае спрадвеку, было чужым. Салавей: Сіла, 81. А ён ЛЯЖаў на ложку, прыдбаным сусім нядаўна. я. Васілёнак(”Полымя”, 1967 г., Но. 12, 191). Отгл. ймя суіц. прыдбаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, м.—прнобретенне.
•дхаць, дхаю, дхаеш, дхае, несоверш. 1. дышать. Нсл. 783. Гарэлкаю дхаеш. Нсл. Соверш. надхаць. Нсл. 783. Рэдзькаю надхаў, дхнуў. Нсл.
2. веять. Нсл. 783, дуть. Халодны вецер дхае. дхнуў. Нсл.
•д’ямантовы-вая-вае—алмазный. Ногі іх парловыя былі, іншых — д’ямантовыя. Кіт. 11466.
•д'ЯМЭНТ-HW, предл. й зват-нце. м.—алмаз. Сёмае неба із шчырага д’ямэнту. Кіт. 13262.
•длякацца-аюся-агшся; повел.-айся-айма-ся, несоверш., осуд.—быть где-л. дольше, чем нужно, задержнваться, мешкать. Ар.; Mix. Вы, дзяцюкі, ня длякайцеся там: бачыце сонца нізка, а копы ня зьнесены. Варсл. Дзе ён там длякаецца? Ар. Ён длякаецца абы дзень да вечара. Mix. Соверш. адлякацца, презр.—замешкаться, задержаться, промедлйть. Войш. Суха-леты любілі, што ў Вішневе не адля-каецца. Войш. Соверш. задлякацца, презр. замешкаться. Ар.; Mix. Задлякаўся з канём. Купала. Паійоў і задлякаўся. Ар. Ён пашоў, задлякаўся й спазьніўся на вячэру. Mix. ( Чорт) карыстае з прыпад-ку, калі Бог дзе-лень задлякаецца, і тады стараецца ўварваць у чалавека што-лень І на Сваю долю. Атраховіч: Блр. прыказкі
(Узвышша, Но. 6, 1927, стр. 142). Ср. бйвІЦЦй, забавіцца. Бавіцца можна й за работай, а длякацца без патрэбы.
•дманьне-ня—ню, отгл. ймя суіц.к дмаць, дмацца—вздуванйе. Нсл. 134. Дманьне агню. Нсл.
•дмаць, дмаю, дмаеш, дмае-аем-аеце-аюць; повел. дмай(дзьмі), несоверш.. перех. —дуть, вздувать. Нсл. 134; Гсл.; Дсл. 169;БНсл. Сталі дмаць лучыну. Дсл. Дзьмі агонь. Дсл. Дмай, дзьмі агонь. Нсл. Я ня ўмею дмаць, дзьмі сам. Тм. См. дзьмуць. Соверш. узадмаць—вздуть, говоря аб огне. Нсл. 53. Узадзьмі агню. Нсл.
надмаць, соверш. 1. надуть, наполннв воздухом нлн другнм газом, сделать упругдм. См. надзьмуць(под дзьмуць).
2. надуть свойм духом, настройть. Нсл. 305. Надмаў яго пасвойму. Нсл. Соверш. надымяць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, 1. надувать. Нсл. 306. Надымаць кавальскі мех. Нсл. См. надзімаць Дпод дзьмуць).
2. (обндевшйсь, делать недовольное лйцо, С.), надувать губы. Нсл.
•дмацца, дмаюся, дмаешся, несоверш. 1. дуться(раздуваться; наполняться возду-хом, С.). Дсл.
2. (перен.}—надмеваться, Нсл. 134; БНсл. важннчать, горднться. Дмайся, дзьміся, колькі хочаш, а мы цябе даўна знаем. Нсл.
3. на каго, й без допо.іненйя,—дуться, обнжаться, сердйться (Нсл. 134). Дмайся, дзьміся, як хочаш, а на тваім ня будзець. Нсл. Соверш. абяуіглайяя-мўся-мёшся-мёцца-мёмся-міцёся-муцца, 1. раздуться, умереть от йзлйшества, околеть. Будзі ты яго, бо ён абадзьмецца спаўшы. Дсл.
2. обоспаться, Дсл. околеть от йзлдшес-тва. Люты сьвёкар абадзьмецца. Дсл. Люты сьвёкар паўночнай вады нап ’ецца, к сьвету абадзьмецца. Тм.
надмацца, надзьмўся, надзьмёшся, со-еерш. к дмацца, надымацца. Нсл. 134, 1. вздуться, увелйчлться в обьёме. См. надзьмуцца(под дзьмуцца).
2. надуть губы, рассердйться. Надмаў-шыся й за стол не пашоў. Нсл. 306. См. надзмуцца 2(под дзьмуцца). Неюверш. надымацца-люся-аешся; повел.-айся-ай-мася, 1. надуваться. Нсл. 306; Гсл. Пузыр не надымаецца, знаць, дзірка ёсьць. Нсл. См. надзімацца(под дзьмуцца).
2. надмеваться, напышаться, Нсл. 306. чванйться, быть спесйвым. Гсл. Надыма-ецца, надзьмулася, як бы што добрае. Нсл. Чаму багатыру не надымацца супроці нашага брата небаракі? Нсл.
3. сердйться, пыхтеть от гнева. Нсл. 306. He надымайся, а еж, што даюць. Нсл.
надыманьне-ня, предл.-ню—стремленне к напышенностй, напышенность. Гсл. отгл. ймя суіц. к надымацца 1, 2, 3.
•дмўхаць,—под дзьмуць.
•д но, дна, на днё. 1. дно, почва под водой моря, рекй, озера й т.п.
днець
317
дровы
2. (мн. дны)—дно, дннгце. Ар.; Шсл. 3 цэбра выскачыла дно. Ст. У вусім судзьдзю трэба новыя дны. Ст. См. дона 1.
3. крышка для деревянной посуды(бочкн н проч.). Юрсл. Накрыла гуркі дном і прыклала зьверху каменям. Юрсл.
•днець-дмее, прош. вр. днела, безлш,—рас-светает. Ар.; БНсл. Як днець пачало, Адам абрадаваўся. Кіт. 78аі. На дварэ стала днець. Слопішча (Шсл.). Пачанёць ужо днець: вісажэр далоў апусьціўся. курма-нава Імсьць.(Бяльсл.). Соверйі. абаднець-РР. Ксл. Ужо ü абаднела. Храпавічы Куз. (Ксл.). Соверш. абадняць, (област. абудняць) Лукно-ва Бельск.п. — абаднець. Сымонаўка Бельскі п.(Дсл.).
абаднець-е/о-ееш-нее, соверш.— провестн весь день, Ксл. очутнться в свете нового дня, Варсл. Ён абаднеў, позна паехаўшы. Асіпова Аз. (Ксл.). Абаднелі мы, дзень нас засьпеў. Дсл. Мы абаднелі, як выяжджалі зь лесу. Варсл.
•днецца-Эмееэдо, прош. вр. днелася, безлйч. — днець, днее. Ужо днелася, як мы выяжджалі з дому. Варсл. Пачало ўжо днецца, як я ўстала — ледзь пасьпела ўправіцца з работаю. Камароўка Крыч. (Бяльсл.).
•дняваць(днюваць, Нсл. \ЗІ)-днюю, дню-еш, днюе, днюеце, днююць—оставаться на день где-л., Дсл. 170; Шсл. дневать. Давялося дняваць у гэтым сяле. Дсл. Яны днююць і начуюць у полю. Дсл. Дзе днюе, там і начуе. Ст.
•дні'на-ны-не, ж.—время от восхождення до захождення солнца. Нсл. 134. Няхай бы ночы, a то ў дшну ўкралі коні. Нсл. Якая вялікая дніна, а мы яшчэ сьпім. Тм.
•дніць, безлйч.—рассветает. Шсл. Здаецца ўсталі рана, а покуль зьберліся ехаць, стала дніць. Амельна Пух. (Шсл.). См. днеець, днее.
•рнўшка-шкі-шцы, жўрнушка-ка, ср. Ар.) —(спецнальная, С.) небольшая круглая нлн четыреугольная доіцечка для резкн на ней овоіцей н мяса. Шсл.; Ар. Крышы капусту на днушцы. Ст. См. дона 2.
•дроб-бя, предл. й зват.-бе; мн. ч. драбы-боў-бом, мн. ч., предл.-бох, м. 1. малая частнца чего-л. раздробляемого, крупнна. Нсл. 146. Дроб солі. Нсл. Дай хлеба й дроб цукру. Ст. Купі валей цукру ў драбох. Ар. Уменьш. ррабок-бка—маленькнй кусочек(солн, сахара н под.), Шсл.; Ксл. зернышко чего-л. раздробленного. Нсл. 146; Ар. Даў драбок СОЛІ. Даўгое Беш. (Ксл.). УкІНЬ ЯШЧЭ драбок солі. Ст. Драбок солі. Смл. Ані драбка солі няма. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
