Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•дрынкацца-аег^цй, несоверш. 1. дрынкаць 2. Юрсл. Надзела панёву, што дрынка-ецца па пятах. Юрсл.
2. дрынкацьЗ. Юрсл. Куды я, туды й ён дрынкаецца, ані не застаецца. Юрсл.
•дрьінкнуць,—см. под дрынкаць.
•дрынчэць-чў-чыш-чйчь 1. дребезжать. МГсл.; Гсл.
2, дрынкаць 1,2. Юрсл.
3. презр.—болтать, бормотать, шуметь. Ці не пара табе перастаць дрынчэць. Ня дрынчы, дай спакою на часінку. Юрсл. •дрынчэцца-чыцца, страд. к дрынчэць 3. Юрсл. Ен і дзень дрынчыцца, і ноч спакою ня бывае. Юрсл.
•дрыпаць, (Шсл.), трыпаць, (Ар.)—йдтй, делая частые мелкне шагй, Шсл. семеннть. Конь дрыпае, як курыца. Ст. Баржджэй ты дрыпай. Ст.
задрыпаць, соверш., перех.—обрызгать грязью, Шсл. замарать, загрязннть. Гсл. Увесь падол задрыпала. Ст. Прйч. задры-паны—обрызганный грязью, Шсл. очень неряшлйвый, грязный, неопрятный. Гсл. Ходзе запрыпаная, як авечка. Ст. Соеерш. падрыпаць—пойтн мелкнм шагом. Пад-рыпаў па гэткім балоце ды яшчэ ўвеча-ры! Ст.
•дрыпацца-йечча, страд. к дрыпаць. Возвр. задрыпацца(дрыпая, С.), нспачкаться, йзгаддться благодаря неряшлнвостй. Гсл. Соверш. паддрыпацца—обрызгаться гря-
зью. Шсл. Дзе ж ты гэтак паддрыпаўся: уся сьвіта ў балоце. Ст.
•дрывотня-н/'-нг; МН. ч.. род.-НЯў, ж.—дро-вяной двор. Бяльсл. Ля дрывотні яшчэ не растаў халадок ліпнёвага раньня. Гарэцкі: Песьні, 68. У ваднаго чалавека пачалі прападаць дровы з дрывотні. Демнд: Веров., 1896, п, 141. См. дрывотнік.
•дрывотнік-іку, предл.-іку, зват.-іча, м. —дровяной склад, дровяной сарай. Ар.; БНсл. Але ж во на паплецінах агароджы сьвежыя жбанкі, вядро, во дрывотнік. Вышынскі: Хата пад ліпою. См. дрыватоня.
•дрывалом-ло’, предл-му, зват.-ме, м.—вы-сокнй, сйльный, здоровый человек. Бяльсл. Дрывалом гэты калі вытне, дык надоўга застанёцца. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•дрыварўбі-бяга, м.—дровосек, занй-маюіцййся лесной рубкой. НК: Под. пос.
•дрыватоня, -ні-ні, мн. ч.. род.-няў, ж. —склад дров, дровяной двор, Гсл. место, где дрова рубят. Нсл. 146. Ідзі прыбяры трошку на дрыватоні. Юрсл. Тапор на дрыватоні ляжыць. Нсл.
•дрыватонь-w, ж. — дрыватоня. Юрсл.
•дрыватоньне-ня, пред.і.-ню, ср. — дрыва-тоня. Юрсл. Тапор ляжыць на дрыва-тоньні. Юрсл.
•дpывaтoньшк-^a, м. — дрывотнік. Юрсл. •дрывёць, дрыўлю, дрывіш, несоверш. 1. бреДйТЬ. Ар.; Ксл.; Нсл. 145; Пск.(Даль 1223); Дсл. 185, 186. Хворы дрыв'іць. Ар. Ён ужо дрывёць пачаў. Чарніца Лёз. (Ксл.). Дрывіць у сьне. Нсл. 145. Дрывіць мой малы, не разьбярэш нічога. Дсл. Дрывіць і кідаецца. Дсл.
2. говорять вздор. Нсл. 145. Перастань дрывіць, людзі сьмяюцца, што ты дрывіш. Нсл. Ня дрыві ты. Высачэрт. Пар. (Дсл.). Соверш. задрывець—начать бреднть. Ар.
•двое, дваіх, дваім, чшл.. собйр. Употреб-ляется, во-первых, у сушествнтельных разных родов. Шапталіся двое — ён і яна. Васілёнак (”Полымя", 1967, Но. 12, 193). He разлучыць дваіх (закаханых — дзяцюка й дзяўчыны). Кл.: Каліна 125. Бачыць'. дзед і баба — двое і пытаюцца абое. Гэрмановіч (Божым Шляхам, Но. 2, 119). Пойдзем, кахйначка, двое. Гарун, ст. "Восенскі ліст”.
во-вторых, когда суіцествйтельное только в мн. чйсле ( дзьверы, сені, сані), йлй, когда сушествнтельные выступают обычно в nape ( боты, галёшы, калошы'). Было добрых^вое грабель. Ст. (Шсл. под граблі). Двоеўоняў узараў. Нсл. 118.
в-третьнх, когда пол нейзвестный. Было ў іх двое дзяцей. Ар. Поркалася двое парасятак. я. г-кі: Казкі, Но. 2, 18. У нас усяго двое парасят. Ст. Пасьвіў двоеконі. Ар. Ласкат. двойка. Рэч. п. Дзякуй гзогу, маю двойка дзяцей. Рэч.
двоі
327
дваяміцца
двоячка-чкг-чцы, уменьш. к двойка. Двоячка ягнятак. Ст.(Шсл. под двоеу •двоі, дваіх, дваім, чйсл., собйр.—двое. Сымон двоі гоні ўзараў. Ар.
•двойні-няў—вйлы с двумя зубьямй. Ксл. Двойнямі там троху адкідай гной. Пустыр Сір. (Ксл.).
•двойства-ва, предл.-ве, ср.—двойствен-НОСТЬ. Гсл.
•двойчаты-тдя-тае>—двусортный. Нсл. 128. Двойчатая яблына. Нсл.
•двойчы, нареч.—дважды. ПНЗ; Шсл.; Нсл. 128; Ганкавічы Беш. (Ксл.); МГсл.; Дсл. 160. Двойчы хадзіў па бацьку. Ст. Двойчы прысылаў па цябе. Нсл. Мар’яна! Map’ яна! — двойчы агукнуў яе Лявон Гужэ-віч. Дудзіцкі(Бацьк. Но. 49-50/435-436).
•двор-ру’, на двору; мн. ч -ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м. 1. ДОМ, Дсл. 161. ДОМ CO всемй хозяйственнымі постройкамн. Нсл. 128. УСІ 3 двору высыпалі. Баршчэўскі: Рабункі мужыкоў. Прыцінаюцца каля двору. НК: Очеркн, Но. 389. Дзед-даматур... пільнуе двору, дзяцей І ПШЧОЛ. Гарэцкі: Песьні, 12. Двор вялік, як мора, а на дварэ ходзе гора. Дсл. Тата ў дварэ. Нсл. Двор не каза, ня зьбяжыць. Нсл. Каля Слуцку ёсьць адно сяло, невялічкае, двароў зь дзеся-ток. Кавыль: Пад зорамі, 17.
высьці за двор, а) букв. выйтй за усадьбу.
б) (перен.)—выйтй 'замуж в дом мужа. Ці ты за двор вышла, ай прымачка? Нсл. 505(«od прымачка). Уменьш. дварок-рка, дварочак-чка. Нсл. 128. Бачыла я сон дзіўнюсенькг. што й над нашым над дварочкам наляцела стада галубочкаў. Навасёлкі Стдуб.(Косіч 239). Уменьш. ДВОрык. Дсл. Мой дворык. Бельскі п. (Дсл.). Вось І дворык іх і хата, людзі ў весьніцах. С. Музыка, 46.
2. йменне. Беліца Сян. (Ксл.); Ар.; Шсл.; Гсл. Дзеўкі пашлі на заработкі ў двор. Ст. Вёрстаў пяць ішлі да баранскага двору. Гарэцкі: Песьні, 85. Вышаў з панскага двору. НК: Пособ. 126. 3 гэтага да двору належыла 65 дзес. Клімовіч(Калосьсе, кн. 1-ая 1935 г., стр. 54). He залічалі да прыгонных дзён ночнага вартаваньня двору ад заходу да ўсходу сонца. Тм. На панскім двору. НК: Пособ. 144.
•дворны-ная-нае, 1. домашннй. Нсл.; Ксл. См. хатні.
2. НЗ ЙМеННЯ, Ар.; Ксл. ОТНОСЯІЦйЙСЯ к йменню; дворовый, нз нмення. Гсл.
Дворны плуг паламіўся. Ходцы Сян. (Ксл.).
•двору, нареч.—ДОМОЙ. Растсл.; Раст.: Смо-ленск. 141; Смаленск губ.(Дсл. 161); Бяльсл. Прыбег двору. Чэр.(Ром. Уі, 36). Вязі гэта двору, што на возу. Клім. (Тм. ІУ, 200). Кашаляем цэлы дзень — двору ня прыдзем. Дсл. 354. Прывёз двору абцінак елі. Дсл.(под абчынак). Прышлі двору. ПісараўкаІмглінск.(Сержп.: Отчет9). Хто двору, хто дамоў, а я тут заначую, журбы не
пачую. Красновічы Сур.(Тм., іі). Хлопчык пабег двбру. Клім.(Ром. III, 120). Ён яе двору прывёз. Клім.(Ром. ІУ, 216). Паедзем двору, да домуі паелі коні салому. Касьцюковіцю р. Калінінскае акр.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 62). Ён зьвярнуўся двору. Клім.(Ром. ІУ, 200). Двору яму, значыцца, далёка йсьці. Тм. 215. Пашоў двору. Акулічы Бран.(Отч. 22). Надабе баржджэй ісьці двору, каб зацемна быць дома. Смол.у. (Дсл.). Як гоц, як гоц, на ўсю ноч, да белага сьвету; прыду двору, работанькі нету. Тм. Ці двору паедзеш, ЦІ двору паедзеш? Гарэцкі: Нар. песьні, 5. A што, сынку, прывязем мы дзеда двору! Ельн. (Дсл.). Паня нам цукру дала, і пашлі мы двору такія радыя, што мінула нас навальніца. Смал. (Дсл.). Пойдзем двору, няма чаго тут бавіцца. Палуж Краснап. (Бяльсл.). Уменьш. дворачку. А йдзе п’ець -сам дворачку йдзець. Гарэцкі: Нар. песьні. •дворышча(дварышча)-ча, предл.-чу; мн. ч.-чы-ч^ў, ср.—двор, участок землн прн доме, огороженный забором нлн сте-намн здання. Бяльсл. На дварышчы дужа брудзяна. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.). 3 дварышча Пераброду, з ганку, відаць было, як густа за такамі закурыўся дождж. Танк(Калосьсе, Но. 3/20, стр. 132). Зарасьцець травой дварышча. Дуб.(Калось-се, Но. 3/20, стр. 155).
•ДВа, ймена чйслйтельные колйчества: ДВа, двух ( о лйцах мужеского рода), ж. дзьве, ср. ДВа; мн. ч.. род. двух, ж. дзьвюх, ср. деух; мн. ч„ дат. двум, ж. дзьвЮМ, ср. двум; мн. ч., вйн. так как ймен. urn род., ж. дзьве, ср. два; твор. пад. двума, ж. дзьвюма, ср. двума. Ар.; Гсл.; Ст.
Пренмушественные формы юго-запад-ного дналекта: два, двох (о мужчйнах), ж. дзьве, ср. два; .чн. ч.. род. двох, ж. дзьвёх, ср. двох; мн. ч.. дат. двом. ж. дзьвём, ср. двом; твор. пад. двома, ж. дзьвёма, ср. двома. Як паслаў жа Бог ды двух ангілаў. Смал. п. Здаровая яна баба: перажыла двух мужыкоў. Ст. Дзяржыць на ланцў дзьвю-ма рукамі. Сербов: Белоруссы-Сакуны, 112. Досіць двох чалавекаў. Нсл. 128. Што двом, то адзін паеў. Тм.
•дваяк-яга, предл.-якў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—копейка нлн 2 гроша. Ар.; Нсл. 128. I мастак і пятак, і тры грошы і дваяк. йз песнн. Уменьш. дваячок-чка. Нсл. 128. Прыдай дваячка. Нсл.
•дваякі-кая-кое—двоякнй. МГсл.; Ар.
•дваямістае відзеньне—зренне, кото-рому представляется вдвойне. Варсл. У старых людзёў бывае дваямістае ві-дзеньне. Варсл.
•дваяміцца, дваяміцца, несоверш.—дво-йться, представляться вдвойне. Варсл. Гэта табеўваччу дваямілася, калібачыў дваіх, бо там была адная. Варсл.
дваячыць
328
дваццаты
•дваячыць-чу-чыш-чл; повел.-ч-чма, несо-верш. 1. переменять одно мненне на другое, нзменять слово. Нсл. 128. Нашто табе дваячыць сваё слова, кажы так, як першы(перш, С.) казаў. Нсл.
2. разноречнть(протнворечнть, С.). Нсл. 128. Ты сам сабе дваячыш, дваячыў. Нсл.
здваячыць, 1. соверш. к "дваячыць" в 1-ом зн. Гаварыў адно, а цяпер здваячыў сваё слова. Нсл. 204.
2. соверш. к "дваячыць" во 2-ом зн.
•дваячыцца, безлйч.—представляться вдвойне. Нсл. 128. Знаць у цябе ўваччу дваячыцца, што ты ня туды глядзіш. Нсл. Соверш. здваячыцца, безлйч.—предс-тавнться вдвойне, сдвонться. Нсл. 204. У ваччу здваячылася. Нсл.
•дваІць, дваю, двоіш, двое, несоверш. 1. разделять на двое. Гсл.
2. повторять дважды. Гсл.
3. второй раз пахать. Шсл. Бацька пашоў дваіць папар на жыта. Ст. См. мяшаць 3. •дваіцца, двоіцца, несоверш. 1. двонться. Гсл.
2. рябнть. Гсл. Дваіцца імне ўваччу. Гсл. Отгл. ймя crip. дваёньне-ня, предл.-НЮ —двоенне.
•двайнік-іка, предл.-іку, зват.-іча; мн. ч„ дат.~КОМ, мн. ч., предл.~КОХ, м.—ДВупуДО-вая гнря. Нсл. 128; Ксл. Два двайнікі заважыў мяшок із жытам. Нсл. Я дык двайнік падымаў у ваднэй руццэ. Асінаўка Выс. (Ксл.).
•двайніковы-вая-вае—относяіцнйся к двупудовому весу, двупудовый. Нсл. 128. •двайчак-акд, предл.-акў, м.—сосуд-мера, вмеідаюіцнй две какне-л. еднннцы. Варсл. Гэты гарнец двайчак. Ім за раз сыпецца два гарцы. Варсл.
• двайчастасьць-цг, мн. ч.. род.-цяў, ж. —свойство по прнл. "двайчасты". Двай-частасьць арэха, коласа. Нсл. 128.
•двайчасты-тая-wae, 1. двойной(состо-яіцнй нз двух однородных нлн подобных частей, предметов, С.). Ксл. состояіцнй нз двух частей. Нсл. 128. Меў двайчасты складанчык. Гарэлае Гар. (Ксл.). Двайчасты ножык, стол. Нсл. У нас у сьвятліцы дзьверы двайчастыя, а на кухні адзі-ночныя. Варсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
