Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. двурядный. Нсл. 128; Гсл.; Дсл. 160; БНсл. двайчастыя гусьлі—гуслн в два ряда.
Дсл. Я зраблю, маладзенька, двайчастыя гусьлі. Юхнаў (Дсл.). Двайчасты ячмень. Нсл.
• двлтзпкл-ткі-тцы, ж.—плеть, раздво-енная на две плетенкн. Нсл. 128. Глядзі, двайчаткі заробіш. Нсл.
•двананцата: у двананцата—в двенад-цать. Я аснавала кросны ў двананцата(12 пасмаў). Варсл.
•двананцаты, -тая-тае—двенадцатый. Нсл. 127; БНсл.; Івянец Вал.; Палесьсе(Сербов: Белорусы-Сакуны, 113). Двананцаты дзень, як паехаў. Нсл. Двананцаты гадок пашоў.
Нсл. Двананцаты забыліся год. Блус: Речь Старовойта(Могнл. губ. ведом, Карскі 1, 93). •двананцацера, собйр.—двенадцать. Ст. Забралі ў шкодзе аж двананцацера коні. Ст. Родная сьвіньня, па двананцацера парасят прыводзе. Нсл. 5М(под родны). •двананцаць-цёх-цёл/, сн.-цьма, предл,-цёх—двенадцать. Ксл.; Нсл. 127; Грыдзенкі Стдуб.(Косіч 13, 14); Севершчына(Расторгуев: Говоры восточных у. Гомельск. губ., стр. 12); Вяліжск.(Кузьмін: Вяліжск., 194). (У Смаленш-чыне) у вадказах на апытанызікі (адказы Но. 4,13.15,22,26,28а, 286,29,34) у групе тц гук т упадобніўся да пярэдняга н: двананцаць, пятнанцаць. Расторгуев: Смо-ленск. 91; Перарост Гом.(Ром. У, 53); М. Цімонава Клім.(Ром. III. 206); Гарадзішча Н.; Рэч.(Петк. II, 9); М. Юравічы Рэч.(Мат. Б„ 75); Івянец Вал.; Палесьсе (Сербов: Сакуны 84; БНсл. ”У назовах ЛІкаў другога дзесятка замест-ццаць вымаў-ляюць-нцаць; да прыкладу: адзінанцаць, двананцаць, трынанцаць, чатырнан-цаць, пятнанцаць, шасьнанцаць, сям-нанцаць, дзевятнанцаць." Палесьсе(Сербов: Белорусы-Сакуны, 113). )Чортп) прабывае кажначасна ў пекле, за двананцацьма дзьвярыма, на двананцацёх ланцугох. М.(Демлд: Веров. 99). За парсюка ўзяў двананцаць рублёў. Медзьвядзі Куз. (Ксл.). Двананцаць коп. Нсл. 127. Запражыце, запражыце ды двананцаць валоў. Росуха імгл.(Косіч 254). Выбягаюць з-за кустоў двананцацёх разбойнікаў. Слц. (Сержп. 13). •дваровы-вая-еае, 1. домашннй. Нсл. 128; Ксл. Дваровыя патрэбы. Нсл.
2. нз нмення. Ксл. На дваровай пожні касіў. Беліца Сян. (Ксл.).
•дварашн-іна, предл.-іну, зват.-іне, м.—чн-новннк, служаіцнй прн дворе монарха. Ст. 1529, сл.
•дварэц-рца, предл.-рцў, зват.-рча; мн. ч., дат.-рЦОМ, мн. ч.. предл.-рЦОХ, м.—фоль-варк. 1551 г. Кароль падараваў яго дварцом ізь людзьмі й землямі ў павеце Троцкім. Дварэц гзты ўперад дзяржаў баярын Троцкага павету Міхайла Пашч.... Вайвода Троцкі, Ян Яновіч Забярэзінскі....адабраў гэты дварэц.... і прывярнуў к вайводзтву Троцкаму. Лк>-бавскнй: Кто был Мнхайло Лнтвнн, стр. 53 (подле Літоўск. мэтрыкі, кн. запіс. XXI, л. 191). Пан Станіслаў Гамейка адзяржаў сурмінаў-СКІ дварэц. Пнчета: Нст. сел. хоз. н землевлад. в Блр., 1928 , 89. (Менская мяшчанка мела) дварец непадалёку ад места Менскага ля р. Сьл. Даўгяіа (Наш Край, 1928, II, стр. 12).
•дваста, чйсл.,несклоняется —ДвеСТН.
БНсл. С.ч. дзьвесьце.
•дваста, чйел См. дзьвесьце. •двлйззалкА-ткі-тцы, ж.—20 грошей нлн 20 рублей. Гсл.
•цваццаты-тая-тае, чйсл. парадк.—двад-цатый.
дваццацёх
329
дубовы
•дваццацёх—двадцать, (лйчномужская фор-ма). Ар.
•дваццаць, дваццацёх-цём, тв.-цьма, предл.-цёх—двадцать. Ар.
•дваццацьгодні, -няя-ня—двадцатйлет-НйЙ. Ар.; Mix.
•дваццацьпяцьгодні, -няя-няе—двадца-тйпятнлетннй.
•дваццацьсьцёньнік-іка, м.—двадцатй-гранннк, йкосаэрд. нт. БНсл.
•двубокі-кая-кае—двусторонннй. БНсл. •двугадавік-гка, предл.-ікў, м.—двулеток. Нсл. 128; БНсл. Жарабка двугадавіка ваўкі зарэзалі. Нсл.
•двугадзі'нны-ная-нае—двухчасовой. •двугаловы-вая-вае—двуглавый. Нсл. 128. Двугаловы арол. Нсл.; БНсл.
•двугўк-i’^v, м„ лйнгв.—Дйфтонг. БНсл.
• двуяонка-нкі-нцы, ж.—деревянный со-суд о двух днах. Нсл. 128. См. двудноўка. •двудноўка-ўкі-ў’цы, ж.—боченок с двой-ным дном, Ксл. деревянный сосуд о двух днах. Нсл. 128. Мая двудноўка пабілася. Сянно (Ксл.). Бочка двудноўка. Нсл. См. двудонка.
•двудўшнасьць-ід, ж.—двоедушйе(лнце-мерне, двулйчйе, С.) мгсл.; БНсл.
•двудўшнічаць-аю-аеш-ае, несоверш.—лй-цемернть. У яго праўды няма, заўсёды двудушнічае-. адно гавора, а другое робе. Нсл. 128.
•двудўшны-ноя-нае—лнцемерный, дву-лйчный. БНсл.; Ксл. Двудушная прысяга. Нсл. 128. Двудушны судзьдзя. Тм. Двудуш-ны наш Ахрэм! Дзяды Сір. (Ксл.).
•двудзе'нны-ная-нае—двухдневный. Нсл. 128. Двудзеннае сьвята. Нсл.
•двузначнасьць, -ці, ж.—двусмыслен-ность.
•двузначны-ная-нае—двусмысленный. •двузўбнік-/са, м.—внлы с двумя зубьямн. Ксл. Адгарні гной двузубнікам. Чашнікі (Ксл.).
•двукнасьць-ц/, ж.—дуалйзм.
•двукольны, -ная-нае—двухколесный. БНсл.
•двуконны-ная-нае—параконный, Ксл.; Нсл. 128. двуконный. Двуконны плуг завязі паправіць. Лужасна Куз. (Ксл.). Двуконная падвода. Нсл.
•двукапытны-ная-нае, зоол.—парноко-пытный.
•двулакцёвы-вая-вае—шйрдной в два локтя. Сукно ўшыркі двулакцёвае. Нсл. 128.
• двуле'ташак-ійка, м.—двухлетннк. Нсл. 128.
•двулёзка-зкз-зцы, ж.—шерхебель, руба-нок с двумя лезвйямй. Бяльсл. У яго адналёзка толькі, двулёзкі няма, затым і выходзе нячыста гэблявана. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•двумоўнасьць-ір, ж.—двуязычйе.
•двумоўны-ная-нае—двуязычный. •двумёсячнік-іку, м.—двухмесячннк.
•двумёсячны-ная-нае—двухмесячный. •двупятравы-вая-вае, 1. трёхэтажный. 2. двухьярусный.
•двурўлька-лькі-ль^ы, ж.—двустволка.
•двурўльны-ная-нае—двуствольный.
двурульная стрэльба—двуствольное ружье. За плячыма нёс двурульную стрэльбу. Крамушоўка Н.(Демцд.: Веров. III). •двусотны-ная-нае—двухсотый.
•двусхонны-нае-наг—двухскатный. •двускладовы-вая-вае—двусложный. •двустолка-лкі-яцы, ж.—двучлен.
•двустолкавы-вая-вае—двучленный.
•двусьпёў-еву', предл.-ве, м.—дуэт. НТ2 (БНсл..
•двушлюбны, -ная-нае—двоебрачный. Нсл. 127.
•двутрьісьцённы-ная-нае—состояіцйй йз двух половйн. У яго двутрысьценны капшук да табакі. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.). Хведар двутрысьценны дом хоча станавіць. Тм.
•двутыднёвік-гка, м.—двухнедельное перйодйческое йзданйе.
•двутыднёвы, -вая-вае—двунедельный. Ар.
•двувёрш-шу, м.—двустйшйе. •дуалі'зма-мы-л/е, ж.—дуалізм.
•дуб, дўба, предл. й зват. дубе; ян. ч. бы-боў-бом, мн. ч.. предл.-бох, м. 1. дуб. Ар.; Дсл. Каму здароўе ня люба, сячы дуба. Дсл. У лесе сьсек дуба. Жораўкі Сьміл. (Шсл.).
дубІНІна-НЫ-не, ж. НК: Очеркн, 516.—ОДЙН дуб. Собйр. дуб^, дуб’я, у дуб’ю. Паляцела галуб’ё на дуб’ё. інькава Пар. (Дсл.). Ты дуброва, ты зялёная, чаго ў цябе дуб’я многа? йз нар. песнн (Бяльсл.)
Уменьш. дубок-бка, предл.-бкў, зват. дўбку; мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч.. предл.~КОХ—Дубок. Ар.; Бяльсл., Нсл. 147. Уменый. рубсц~бца, предл.-бцў, зват.-бчя; мн. ч.-бцы-бцоў-бцом, мн. ч„ предл.-бцох. Там стаялі два зялёненькія дубцы. Ц. с. Сарокіна Юхн. (Дсл.). Увелйч. дубі'шча-чы-чы, ж. Дсл. Ён дубішчу заваліў, камарышчу разьбіў. Дсл.
2. род большой лодкн с парусом на Прйпятй(10-15 чел. груз), храма, боль-шая лодка для обслужйванйя плотов-іцйков. Бяльсл. Бяз дуба плыты ганяць ня пойдзем, канечне каб дуб быў. Залесавічы Крыч. (Бяльсл.)
3. (nepeH.)—честный непоколебнмый чело-век. Дсл. 190. Смала к дубу ня прыстане (абмбва да чалавека). Дсл.
4. (род. дубу)—древесйна дуба. См. дзярва. •дубок,—см. под дуб.
•л убов\к-іка-іку, зват.-іча, м. 1. твердое яблоКа, плод сделанной когда-то прй-ВЙВКЙ дуба. НК: Очеркн, Но. 813.
2. рулевой на лодке-дубе. Бяльсл. Ты садзіся за дубовіка, а я веславаць буду. Барысавічы Клім. (Бяльсл.).
•дубовы-вая-вае—дубовый. Ар.; Дсл. дубовы жук,—<.м. тд жук. дубовая каша,—см. под каша.
дубоўка 330 дух
•дубоўка-ўкі-ўцы, ж. 1. лодка, выдолб-ленная йз дуба. Нсл. 147.
2. дубовая кадка(кадь, Нсл.), Ксл.; Нсл. 147. Яшчэ летась я купіў сваю дубоўку. Каралёва Выс. (Ксп.). Дубоўка на капусту добрая. Нсл.
•дўбалы-mr, предл.-це, м.—двойное колн-чество. Нсл. 147; Бяльсл. У дубальт кладзі. Нсл.
•дўбальтавы-вяя-вяе—двойной. Гсл. См. падвойны.
•дўбам, нареч., о волосах—дыбом.
Mix.; Варсл.; Бяльсл. Із страху валасы дубам сталі. Mix. Конь стаў дубам. Варсл. Мне сядні такое прыгадзілася, што аж валосьсе дубам стала. Бяседавічы Хоцім. (Бяльсл.).
•дўбас-су, предл.-се, м.. собйр.—дубовые клёпкй. Гандлюе "нашым дубасам" (дубовымі клёпкамі) бабруйскім. Даўгяла (Наш Край, 1928, I, стр. 13).
•дубасіць, дубашу-шыш-ша, несоверш.. перех.— крепко нзбнвать(бнть, С.). Шсл.; Варсл. Падабраў пад сябе ды давай дубасіць. Ст. За што ты яго так дубасіш? Нсл. 147.
•дубавёцьце-ця, предл.-цю, ср.. собйр.—пус-тякй, Ксл. дребедень. Нашто ты запі-суеш гэта дубавецьце? Даўгое Беш. (Ксл.). •дубавік(дубовік, С.ўіка, пребл.-ікў, зват,-іча, м.—богатырь, сйлач. Дсл. 190. Падхо-дзяць яны да дубоў, дубавік ходзе, вырывае дубы й раськідае іх. Ельн. (Дсл.). •дубача, нареч., стаць дубача—стать дыбом. Войш.
• Дубёц-бца, предл.-бцў, зват.-бча; мн. ч.~ бцы-бцоў-бцом, мн. ч.. предл.-бцох, м. 1. тонкнй, гнбкнй прут, у пастухов заме-няюіцнй кнут. "Дубцом” чаіце всего бывает ЛОЗОВЫЙ прут. НК: Очеркн, Но. 698; Дсл., розга. Шсл.; Ксл.; Ар. Ці няма дубца СЬвІНЬНЮ прагнаць? Ц. с. Барада Гар., ц. с. Сяпцо Бельск. (Дсл.). Глядзі, заробіш дубца. Ст. Б'ецца дубцом. Ст. Дзяўчаты, нашто вы пошыб’ю кідаеце ў каровы каменьням — валёй сьцебаніце дубцом або пугаю, ато заб’іцё. Макееню Аз. (Ксл.). Ня бі яе, ды дубцом, пакарай добрым слаўцом. яблын-ка Імгл.(Косіч 251). На хлапца не жалей дубца. Послов. Нсл. Што за варанец, калі не патрэбны ні пуга, ні дубец(блыха).
2. веНйКОВЫЙ прутнк. НК: Очеркн, Но. 698.
3. —cm. nod дуб.
дубчык-га, уменьш. к дубец 1,2. Нясець малёнькі дубчык у руках. Лойка; л. песьня. •дубёць-ёю-ёеш-ёе, несоверш. 1. твердеть, подобно дубу, Нсл. 147. отвердевать, Гсл. неметь, Вят. (Даль, 513) деревенеть. Ад іх (жорнаў) рукі ня раз дубелі, кажны камень на шэсьць пудоў. Дукса.
2. зябнуть, делаться негнбкнм от холода, Нсл. 147. леденеть, коченеть, Гсл.; Ар. цепенеть. МГсл. Рукі дубеюць ад сьцюжы. Нсл. См. дубянець. Соверш. здубёць—оце-пенеть, лйшйться гнбкостн. Нсл. 206.
Соверш. падубёць—покоченеть. Ар.; Жэрына Чаш. (Ксл.); Шсл. Такі холад, аж ногі падубелі. Ст. Сядзяць на вазох, усе падубеўшы. Ст. ІСоверш. удубець—отвер-деть подобно дубу, потерять гнбкость. Нсл. 652. Дуга ўдубела, ня можна сьцяг-нуць хамута. Нсл.
дубёцца: весьці ад дубецца—говорнть дйкйй вздор. НК: Под. пос. Но. 71. Завёў ад елі, ад дубецца. Тм.
•дубянёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш. 1. твердеть, подобно дубу, Нсл. 147. отвердевать, Гсл. деревенеть. Лаза дубя-нее, адубянела, ня гнецца, а ломіцца. Нсл. Соверш. здубянець—оцепенеть, лйшйться гнбкостй. Нсл. 206. Палцы здубянелі. Нсл. 2. зябнуть, леденеть, Нсл. 147. леденеть, коченеть, Гсл. коченеть. Пск., Тверск. (Даль). Рукі дубянеюць ад сьцюжы. Нсл. Рукі дубянеюць на марозе. Гсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
