Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
задўмацца-аюся-аешся, соверш.—заду-маться. Несоверш. задумляцца-яюся-яеш-ся—задумываться. мгсл. Сама яна по-тым задумлялася.
надўмацца, соверш.—надуматься. Несо-верш. надумляцца—надумываться.
•дўмна, нареч. 1. думается. Нсл. 148.I так і сяк думна. Нсл.
2. уднвнтельно, сомненне наводнт, беспоконт. Нсл. 148. Мне дужа думна тое, што яго яшчэ няма. Нсл. Box, і думна МНе, што яго Няма. Нз песнн, ЗямцыБельск. п. Смл.
3. (думается, С.), желается. Дсл. 192. Як вам думна, прышліце па мяне. Дсл. Сват і кажа каралеўне'.” Калі думна йсьці замуж, давай нам слова”. Смал. (Дсл.). •рўрл-ка-ухна.—см. под дума.
•дўмчы-чаго—советннк. Ц. с. Леташнікі Росл. (Дсл.). Цяпер зьберлі думчых сана-тараў. Смал., Ельн. (Дсл.).
•дундўля-лг, обіц.—болван, верзнла, остолоп, долговязый. Раз. (Даль).
•дўндзіць-Эзіш-Эзе—с азартом сосать. Шсл. Вунь цялё карову дуньдзе. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•дўпель-пля, предл.-ПЛЮ, ср.—дупло. Шсл. У ігрушы выгніў дупель. Ст. См. дуплё.
•дуплё-ля, предл.~лю; мн. ч-лі-ляў, ср. 1. дупло(пустое место в стволе дерева, С.). Гсл.; Ар.; Дсл.; БНсл. У гэтай елцы дуплё. Дсл. 2. ругательное слово. Дсл. Маўчы ты, дуплё. Дсл.
•дуплявы-вая-вае, (БНсл.)—с дуплом. У дуплявым дубе малцы расклалі агонь, дык ён згарэў знутра й паваліўся. Негін Касьцюк.(Бяльсл.).
•дуплясты-тая-тае—дуплнстый. БНсл. Дуплястае дзерва. Нсл. 148.
•дуплінясты-т«я-/нае—пустой, дупло-ватый, Дсл. 192. с дуплом. Прысьнілася потым сыном, што схаваны скарб у дуплінястай ліпё, што ляракі. Ельн. (Дсл.). •дупліняты-тая-тае—пустой, дупло-ватый, Дсл. 192. с дуплом. Дуплінятая іва. Ельн. (Дсл.).
•дур, дўру, предл.-py, предл.—сумасбродс-тво, блажь, дурь, Ар. сумасбродные глупые мыслн. Дсл. У яе дур вялікі сядзіць. Божа мой, Божа мой, што ты гэта, Марка, уздумаў, які ты гэта дур на галаву сябе навалок?! Смал. (Дсл.).
•дуронік-г^в, предл.-Іку, зват.-іча, м.—(тот, кто шалнт, С.), шалун (не в укорнзнен-ном, а скорее в ласкательном смысле). НК: Пособ. Но. 62; Гсл.; Парх. Вецер КОСЫ НОЧЫ заплёў, дуронікі Дуб. Ці няма ў вас
дуронікаў?(пытаецца старац у гаспа-дыні). НК: Старцы, 84. Вецер-дуронік па полю гуляе. Рунь, 7.
•дуроніца, -цы-цы, ж.—шалунья. Гсл., женск. к ’’дуронік”. Парх.
•дуронства-ва, ср.—шалостн, баловство. Выбіраў найнебесьпячнейшыя пляны, даходзячы рэдчас да ані непатрэбнае рызыкі й дуронства. зсд. 315. Таго дуронства падахвіцэр ня чуў. Гарэцкі: Песьні, 52.
•дуроны-ная-нае—баловень, шалун(не в укорнзненном, а скорее в ласкательном смысле), НК: Пособ., Но. 62; Пархв. балОВНОЙ. Пархв. Дуроная наша Надзька! Янкі Беш. (Ксл.).
•дўрань-рня, предл. й зват.-рню; мн. ч., род.~ рняў, 1. дурак, Нсл. 148; Шсл.; Ар.; Гсл.; Ксл. глупец, Гсл.; Ар.; Ксл. дуралей. Вырас да неба, а дурань, як трэба, послое.—велнка Федора да дура. Ар.; іг. Яны пабудзілі дурня. Н. (Афанасьев, I, 1913, 209). Дурань даець, а разумны бярэць. Нсл. 148. Дурань кашы навара, калі крупы ёсьць. Послов. (Косіч 53).
ненадсяваны дурань, (Смл.)—совершен-ный, абсолютный дурак. Ар.
дурня клеіць—дурака валять. Будслаўе. бабін дурань—маменькнн сынок. нсл. 3. чысты дурань—набнтый дурак. Ар.; іг.
2. карточная нгра в дурачкн. Нсл. 148; Ар. Будзем гуляць у дурня. Нсл.
•дурасьліва, нареч. (к дурасьлівы)—шалов-лнво. Вочкам бліснуў дурасьліва. С. Музы-ка, 151.
•дурасьлі'вы-вая-вае—тот, кто часто "дурэе", Варсл. шаловлнвый. Зваўся хлопчык наш Савось. Вой, і быў жа дурасьлівы! Колас(”Каласкі”, Но. 60-61, 1958 г.). Вось дурасьлівы гэты хлопец, і часінкі не насядзіць спакойна. Варсл.
•дурасьвёт-ema, предл.-emy, зват.-еце, м. —хвастун. Бяльсл. Чаго не набрэша дурасьввт гэшы. Хведараўка Краснап.(Бяль-сл.). Ср. прайдзісьвет.
•дўрасьць-ф, ж.—глупость, мгсл. дурь, Шсл. дур. Ой, глядзі: выжануўсю дурасьць ізь цябе. Ст. Усе дурасьць робе. Ст.
• дурата-шьі, ж.—(глупый поступок; глупая мысль, С.) глупость. Нсл. 148; Шсл.; Дсл. Ляксей свае дураты ня кідае. Ельн. (Дсл.). Есе дурата, ато тр'э было б свае канюшыны пакінуць на насенызе. Ст.
•дураваньне-ня, предл.-ню—шалостн, глупые поступкн. Нсл. 148. Ня Божае караньне, а сваё дураваньне. Послов. Нсл. •дураваць-рўю-рўеш-рўе; повел.-руй-руй-ма, несоверш.—шалнть, дурачнться. Нсл. 148; БНсл. Ня дуруй! Нсл. Дуруеш, паніч. Нсл.
здураваць, -рую-руеш, соверш.—опло-шать. Ар. Сама здуравала — лядашчыцу ЗЬЛюбавала. Няўзорава Стдуб.(Косіч 10).
дуравёй 336 дурні'чка
•дуравёй-ёя(-яя ? С.), предл. й зват.-ею, м. — дурань. Бяльсл. Гэта можа зрабіць толькі дуравей, у якога мазкоў няма. Слаўнае Імсьць.
•дурэзьлівы-вяя-вяе,— шаловлнвый. Шсл. Міхалёвы дзеці вельма ж дурэзьлівыя. Дукоршчына Сьміл. (Шсл.).
•дурэц-рцй, предл.-рцў, м.—растенне нар-котнческого, одуряюіцего свойства; багун, дурман. Нсл. 148.
•дурэць-эю-эеш-эе; повел.-эй-эйма, несо-верш.—шаЛЙТЬ, (Шсл.); Ксл. Андрэй, ня дурэй — хвартух падзярэш'. мне та-тулька купіў, каб Янулька любіў. За-прудзьдзе Сян. (Ксл.). Залішне дурэеш, дзяціна! Ст. Благія дзеці дурэюць. Варсл. I пашоў меж хвоек ён(вецер) дурзць, гуляці. Гарун (ст.”Вецер”). Андрэй, ня дурзй, не дзяры капоты; ні ты праў, ні ты ткаў, ні твае работы. Ар. Соверш.
здурэць—(утратйть способность ясно воспрнннмать й понймать окружаюіцее, пройсходяіцее, С.), одуреть. Нсл. 207. Ці ты здурэў, ці што, што так зрабіў? Нсл. Здурэў я, што не парадзіўся з табою. Нсл. Соверш. надурэцца—нашалйться. Шсл.; Ар. Ну, малыя, надурэліся за дзень досыць — цяпер пашлі спаць! Ст.
•дурэцька-чькг, обіц. — дуронік, дуроніца. Той дурэцька, хто часта дурэе. Варсл. •дурдола-лы, обш.—болван (о бестолко-вом, глупом человеке, С.). Нсл. 148. Якогась дурдолу прыслалі. Нсл.
•дурдаць-аю-аеш-ае, несоверш.—с трудом будйть крепко спяіцего. Ар. Соверш. раздўрдаць. Ар.
•дурлГвы-вая-вае — дурасьлівы. Бяльсл. Дурлівая дзеўках Ціха не пасядзіць, усіх падыме. Высокі Бор Краснап.(Бяльсл.).
•дурносьць-ц/, ж. — дурасьць. Варсл. Маладосьць — дурносьць. Послов. Варсл. •дурнота, (Варсл.)-оты-оце, ж. І.глупость. Зарабіў бы грошы, каб не свая дурнота. Ст. Бог абраў дурноту сьвету. Луцк.: 1-шы ліст да Кар. 1:27. Вы (думы) мае сьцежкі перазь лябірынт дурноты. Машара(Калось-се, 1,1935 г., стр. 10). Загаеарыў бы, прызнаўся б У дурноце сваей, дык ўсе й скончылася б добра. Сяднёў: Корзюк. Вось жа боўдзіла — паказаў сваю дурноту! Тм.
2. обш.—глупыш. На сына: ізноў засту-дзіцца, ля рэчкі ходзячы, дурнота гэткая. Вышынскі: Хата пад ліпою.
•дўрна, нареч.—глупо. Ар.; Дсл. 193. Ня бойцеся, паненка, мы дурна ня зробім-. мы дойліды не якія-лень. Дсл.
•дурнап’-ЯН-ЯНу, предл. й зват.-яне, м. 1. белена. Верас; Гсл.; Шсл.; Ар.; Нсл. 148. У пшаніцы шмат дурнап’яну. Ст. Паная-даліся бліноў з дурнап 'янам, дык ледзь не паўміралі. Ст.
2. дурман.
•дурнап’янкі-нйк(одно дурнап’янка) — дурніцы. НК: Очеркн, 479.
•дурнапышка-w, обіц.—глупый гордец. Нсл. 148. Ніхто яшчэ не наўчыў гзтую, гэтага дурнапышку. Нсл.
•дурнаваць-нўю-нўеш-нўе; повел.-нўй-нўйма, несоверш.—глупо делать, Нсл. 148. глупйть. Дурнуеш, што спраціўляешся. Нсл. Соеерш. здурнаваць—глупо сделать, Нсл. 206. сглупйть, оплошать, дать маху. Здурнаваў, што ня ўзяў таго, што давалі. Нсл. С.м. здураваць ( под дураваць). •дурпёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—глупеть. Нсл. 148; Дсл. 193; Ар.; Варсл. He разумнееш, а дурнееш. Нсл. Што старэе, то дурнее. Дсл. Соверш. здурнёць, 1. оглупеть. Шсл. Пад старасьць сусім чалавек здурнеў. Ст.
2. одуреть, Ар. обезуметь. мгсл.
3. сойтн с ума. Ар. Соверш. падурнець а) стать несколько глупее, б) поглупеть многйм. Шсл. Падурнелі вы ці што: што вы робіце? Ст.
•дурніла, (Шсл ), дурніла, (Ар.)-лы-лы, обіц.—(большой, Ар.; БНсл.) Дурак. Шсл.; Ар. "Дурніла” — слова таго ж значаньня, што й "дурань", але болей зьняважліва. Варсл. Гзны дурніла мне авечкі руспудзіў. Варсл. Слухай, што кажа гэты дурніла. Ст. Дурніла нейкая'. разявіў рот ды пазірае. Ст.(Шсл. под разяўляць).
•дурніна-ны-нё, ж.—глупость, глупый поступок, глупая мысль, речь. Ар.
•дурнішча-чы, обір.—дурачніце. Шсл. Дурнішча ты, ідзі, што-колечы рабі. Ст. •дурніца-цы, обіц. 1. глупенькнй(-кая, С.), Гсл.; Нсл. 148., неразумный, несведуіцнй, найвный(о детях). Дурніца ты, дурніца! Хто цябе возьме другі! Нсл. Вось нейкі дурніцаён. Ст.(Шсл.поднейкі). "Дурніца”— тое самае, што й "дурань”, але ў ласкаўшай вымове. Варсл. Дурніца ты, куды ж ты пабег, ціж ты зайца дагоніш? Варсл.
2. ягода, очень похожая на черннку, но ймеюіцая одуряюіцее, наркотйческое свойство. Она сама по себе безвредна, но ростя между багуном, напнтывается наркотаческйм его свойством. Нсл. 148.
•дурнІЦЬ-H/O-HZU/, несоверш., перех.—делать* глупым. Ня дурні ты Масквы, яна й бяз тога дурная. Послов. Соверш. адурншь —одурачнть. Шсл. Хоча мяне адурніць. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•дурнГцца-н/ося-н/о/ся—дурачнться. Шсл. Даволі табе ўжо дурніцца. Ст.
•дуршцьЦодно дурніца)—гоноболь, голу-бйка(ягоды), НК: Очеркн479. ГОЛубйКа, Гсл.; Ксл.; Дсл. 193. ягоды очень похожне на чернйку, но ймеюіцйе одуряюіцее нарко-тнческое свойство. Нсл. 148. См. п’яніцы.
•дурні'чка: на дуршчку—даром. Гадае на дурнічку. Дсл.
дурнГчнік
337
душагўбка
•дурнічнік-wj', предл.-іку, м.—самое рос-тенне, на котором выростает ягода голубнка. Гсл.; Дсл. 193. Там расьцець высокі дурнічнік. Ельн. (Дсл.). У тым лесе расьцець дурнічнік. Смал. (Дсл.).
•дурны-ная-но
КНІГІ ОНЛАЙН
