Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• ёхацца, ёдзецца, страд. к ехаць. Добра гэтта едзецца.
аДёхшт-ёдуся-ёдзешся, соверш.—оть-ехать(немного в сторону, на небольшое расстоянне от кого, чего-л.). Ад’едзься троху, бо тут замінаеш. Ар. Несоверш. ад’яжджацца.
заёхацца, соверш. куды, да кога—за-ехать(ненадолго, побывать где-л. по путн, мнмоходом). Ар. Едучы да Вільні, заехаліся напапасдакарчмы. Ар. Несоверш. заяжджацца. Ар.
зьёхацца, соверш. 1. сьехаться(, собраться где-л., прнехав нз разных мест, многчм, Ар.) Нсл.; Ар. Панове зьехаліся на хвэст. Нсл. Отгл. ймя суіц. зьёханьне-ня, предл.-НЮ, — сьезд. Нсл. 221; Стг. 1529, сл. Зьеханьне судзьдзяў на прасоку. Нсл.
2. (перен.) з чога—прнйтн в бедность, в худое положенне. Нсл. 221. Быў калісь багаты, а цяпер зьехаўся. Нсл. 221. Быў маладзец, але зьехаўся. Нсл. Несоверш. зьяжджацца—сьезжаться в одно место( о многйх, многом) Нсл.; Ар. Да Крэва на кірмаш шмат народу зьяжджаецца. Ар. разьехацца,— разьехаться, уехать в разные места(о всех, многнх). Ар. Вя-селы-акі разьехаліся. Ар. Несоверш. разь-яжджацца. Госьці ўжо разьяжджаюцца. Ар.
•ёдкі, (Нсл.; Шсл.), ядга, (Шсл.; БНсл.; /Хр.у-кая-кое—аппетнтный. Гэта сена ёдкае, не падумай ты таго. Ст. Сена сьвежанькае, зялёненькае, дыквельмаж ядкое. Ст. Авес залежаўся, дык нешта й неядкі. Ст. С.м. еж чы.
•едзь, едзі, едзі; мн. ч„ род. едзяў, ж. —пніца. Нсл. 723; Пск. He вялікая з гэтага едзь. Нсл. Ну! было тут ужо едзі. Нсл.
•ез, ёза, предл.-зе, м.—запруда в реке нз кольев н прутьев для весеннего лова рыбы. Аськершчына Беш. (Ксл.); Шсл. Мы зрабілі два езы. Амельна Пух.(Шсл.)£з, сеж, будзь гат які парубаў. Стт.
•ёзж-ды-дзе, ж.—неусндчнвая женіцнна, вертушка, в доме не сндяіцая. Нсл.123. На што ты наняў чалядку езду, што самадумам, куды хоча бегае. Нсл.
• ёзнае-ндга, «о смысле суйр—плата за езду поездом, трамваем, автобусом н пр.
•ёзны-ная-нае—на котором ездят. Коні езныя й рабочыя, сьвіньні, гусі, вуткі на іспашы маюць быць займаны. Стт.467. Воз парожны маець быць уступаваці возу наложанаму, езны — возу. Стт. 374.
• ёзны лісток—карточка, бнлет, свн-детельствуюшнй уплату ’’езного”.
• ёзьдзішча-ча, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў —поверхность дорогн, мостовой.
• ёзьдзіць, ёжджу, ёзьдзіш, ёзьдзе, мно-гократн^ к ехаць. 1. езднть. Ар. Сюдэй ня езьдзяць, бо забаронена. Ар. Узімку езьдзяць у санёх. Ар. Отгл. ймя суіц. ежджаньне-ня, предл.-ню—частая езда. Нсл. 723. Ежджаньне тваё туды дар-мавое, бо за цябе не аддадуць дзеўкі. Нсл.
2. бывать где-л., навегцать кого-л.; езднть. Яны да нікога ня езьдзяць, дык і да іх ніхто ня едзе. Ар. У месьце езьдзяць да тэатру. Ар.
ісьці, ехаць уежджанаю дарогаю—йтй, ехать проторённым путём.
3. уметь пользоваться оруднем езды, йлй езднть на лошадн: езднть. Малы малец, a так хораша езьдзе конна. Ар. Уборзьдзе ты наўчыўся езьдзіць на казе. Ар. Прйч. ежджаны—санн, телега, бывшне в упо-требленнн.
Соверш., перех. аб’езЬДЗІЦЬ —обьезднть. Шсл. Аб’езьдзіць жарабка. Ст. Надабе аб’езьдзіць новыя сані. Ст. зьёзьдзіць-джу-дзіш-дзе, соверш. 1. (ку-ды, да каго, па што, чаго)—сьезднть, поехать по какому-л. делу. Ар. Трэба зьезьдзіць да Жукоўскага па грошы. Ар. Зьезьдзіў да Крэва купіць каня. Ар.
2. (каго, што)—прнвестн в негодное состоянне от езды (о лошадн, телеге, упряжн), Шсл. довестй чрез езду до нстоіценйя йлй порчн. Нсл. 221. Якбачыш зьезьдзіў калёсы. Ст. Добрага зьезьдзілі каня. Нсл. Прйч. зьежджаны, 1. обвет-шалый от употребленйя в езде. Нсл. 221. Даў зьежджаныя калёсы. Нсл.
2. обесснленный, нзнуренный ездою. Нсл. 221. На зьежджаным каню ня вось шмат паезьдзіш. Нсл. Несоверш. зьежджаваць-джую-джуеш-джуе каго-што—дово-днть чрез езду до йстоідення нлн порчн. Нсл. 221, прнводать в негодное состоянне от езды. Шсл. Так гонячы, зьежджаваеш коні. Нсл.
Нееоверш. разьяжджаць-аю-<гег«-ае; повел-ай-айма, без дополненйя—разьезжать. Ар. Отгл. ймя суіц. разьяжджаньне-ня, предл-ню. Ласкат. разьяжджаньнейка-ка, предл-ку. На Хрышчэньне — разьяжджань-нейка. Росуха Імгл.(Косіч 56).
уёзьдзіць
345
ёлцы
Соверш., перех. уёзьдзіць, 1. укатать, утрамбовать, сгладнть ездой.
2. обучнть к езде (о лошадн). Прйч. уёжджаны, 1. о лошадй. Уежджаны конь. 2. о дороге: проторённый.
•ёзьдзіцца, езьдзіцца, страд. к езьдзіць. наезьдзіцца—накататься вдоволь, Нсл.
326. Ці наезьдзіліся вы сядні за дзень? Нсл. зьезьдзіцца, еоверш.. возвр. 1. прнйтн в негодное состоянне от езды(о лошадн, телеге, упряжн), Шсл. прнйтн чрез ездудо нстоіцення нлн порчн. Нсл. 221. Добры конік быў, але зьезьдзіўся. Ст. Палазы зьезьдзіліся. Нсл.
2. (перен.)—прлйтн нх хорошего поло-ження в худшее чрез сумазбродную(не обязательно сумазбродную, С.) жнзнь. Нсл.; Дз. Езьдзіў шасьцёркаю, а цяпер зьезьдзіўся, ходзе пехатою. Нсл. Быў КОНЬ ды зьезьдзіўся. Послов. Нсл.; Дз. Несо-верш. зьёжджавацца, 1. портнться от езды. Нсл. 221. Калёсы зьежджуюцца, ужо зьезьдзіліся. Нсл.
2. (перен.)—прнходнть нз хорошего по-ложення в худшее.
уёзьдзіцца, уезьдзіцца, соверш. 1. умяться, сделаться укатану, умяту ездой. Нсл. 672. Дарога ўезьдзілася. Нсл.
2. обьезднться. Нсл. 672. Сані ўезьдзіліся.
3. уняться, сделаться уважнтельнее. Нсл. 672. Дарма што аканом наш дужа ліх, уезьдзіцца, будзе добры. Нсл.
•еж—ешь, (повел.). Ар.; МГсл.
•ёжа-жы-жь/, ж.—пніца, еда, НК: Старцы 72, Очеркн 58; Ксл.; Войш. Пйіца. Нсл. 723; Гсл.; Варсл.; Бяльсл. Брыль — не адзежа, сы-рапеня — НЯ ежа. Послов. Палуянава Гар. (Ксл.). На ежу там ня добра, скупа. Нсл. Уменьш. ежка, ежкі, ежцы, ж. Войш. Каб ня ежка, ні адзежка, дык была бы грошы дзежка. Послов. Войш.
•ёжык-га, предл.-ыку, м.—ёж. Ар.; МГсл. *ёмны-ная-нае, прйнадл. местойм.—ея, ей прйнадлежаіцйй. Вільня; Пск.(йеропольскнй); Бяльсл. Маланка — ейная дачка. Макаёнак Каб людзі ня журыліся. Шчокі ейныя за-руменІЛІСЯ. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169). Гэтая навука ізноў была ськіраваная на пярэдні ШЛЯХ ейна^а развою. Залужны(Бацькаўшчына, Но. 419). Птушынае шчабятаньне зьлі-валася ў вадно суцэльнае з трымценьням ейнага сэрца. Юхнавец(Прыйсьце, Ho. 1). Да сябе цягне ейнае сэрца, ейную душу. ю. Жывіца(”Прыйсьце”, Но. 1). Я ейны дар знайду ў глыбіні душы. Салавей: Сіла 8. Кажная спроба прарвацца да Бэрліну азначала б напад на Нямецкую Дэ мократычную Рэспубліку, а тым самым і на ейных хаўрусызікаў. ’’Бацьк.” Но. 1-2(437^138).
Выбіраўся зь ейнае хаты. Макаёнак: Каб людзі...
•ёліць, Ксл., яліць, Нсл. 150. ёлю (ялю), ёліш-ле, несоверш. каму й без доп. 1. колоть, подобно еловой нгле, натнрать садно. Нсл. 150; Сянно (Ксл.). Пад сарочкаю еліць нешта. Нсл.
2. надоедать. Нсл. 150; Ксл. Еліць тут цэлую пару. Сянно (Ксл.). Дужа імне еліць ён сваею дакучнаю просьбаю. Нсл. Еліць імне, як мурашка якая. Нсл. Соверш.
заяліць-лю, каму—задеть, прнчнннть досаду. Нсл. 167. Заяліў ты мне добра. Нсл. Соверш. наяліць—надоесть, не дать покоя. Нсл. 306. Наяліў ты мне горш гарчыцы. Нсл. Капаньне гэта дужа нам наяліла.
даяляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, не-соверш. каму—досаждать. Нсл. 137. He даяляй ты імне сваімі просьбамі. Нсл. Соверш. даяліць—досаднть. Нсл. 137. Даяліў сваімі дакукамі. Нсл.
• ель, елі; мн. ч.. род. еляў, ж.—ель. яліна(яліна, Ар.; Ст.), ж.—одна ель. Ксл.;
Шсл.; Нсл. Якая яліна высокая! Прусаўка Аз. (Ксл.). Гэтае аднаё яліны стане на дошкі. Ст. Яліна лета й зімў зялёна. Нсл. 150. У варотах яліна, сярод двара чырвоная каліна. Север(Косіч 250). Уменьш. ЯЛІНКа-НМ-нцы—ёлочка. Ксл.; Нсл. Узьлезь на ялінку. Уланавічы Віц. (Ксл.). Уменьш. елка-ЛКІ-ЛЦЫ. Ар.; Растсл.; Северск 37; ПНЗ 9; Шсл.; Яцкава Вал. Шарыпіна Беш.( КсЛ.). Елкі шумяць. Лойка: Л. песьня. 3 аднае елкі вышла калода таў-шчэразная і два бярвіны добрых. Ст. Пад елку трэба схавацца ад дажджу. Ст. Лесавік рагоча на елцы. Я. Г-кі: Каэкі, Но.2, стр. 5. Што ў Панаса на даарэ зялёная елка, зялёная елка. Крапіўнае; ПНЗ. 43. Валёй пару елак зваліць, тады было б борзда. Гамолка.
елачка, уменый. к елка—ёлочка. Ар.; Шсл.; Сянно(Ксл.). Сьсек елачку комін выціраць. Ст. Ласкат. ЯЛушКЛ-ійкІ-ШЦЫ. Ксл. Тут стаяла ялушка. Бель Выс. (Ксл.).
•елячка-чкі-чцы, мн. ч., род.-чак, ж. 1. ПОЛевоЙ ХВОІЦ, [Equisetum arense] Шсл.; Ар. У жнеўніку шмат елачкі.
2 .—см. под ель.
•ёлка, елкі, елцы, ж.—лодка с парусом треугольным в форме ёлкй. Аўгустоўшчы-на(Хмара).
2 .—см. под ель.
• елыпк-іку, предл.-іку, м., собйр.—еловый лес. НК: Очеркн467; Ар.; Лясьнікі Сян. (Ксл.). Іду ў суніцы ельнікам густым. Кавыль: Думы 14. •ёльніца-ць/-ф>/, ж.— Пйхта, [Albies Tourn.] НТ(БНсл.).
• ёльчына-нь/-не, ж.—борона, несколько меньше ’’елцаў”. НК: Очеркн 395. Уменый. ёльчынка-нкі-нцы. НК: Очеркн 395.
•ёлЦЫ-ЦЛр, едйнств. ч. нет.—борона, СОС-тояіцая нз еловых плах, урезанные сучья которых дают готовые зубья. НК: ОчерКй 395.
ёмя
346
пад’ядаць
• ёмя—предназначенное в пйіцу, Гсл.; Вышадкі Меж. (Ксл.); Пархв. СЬССТНые прй-пасы, провйзвя. Што на семя, то пасеем; што на емя, то зьямо. Гсл. Адбіраем жыта, што на емя, а што на семя. Нсл. 723. Гэтымі рукамі капае яна кажнае рвніцы бульбу ”на емя". КосічЗб.
• ёміна-ны, ж.—продовольствйе, сьест-ные прйпасы, Гсл. продовольствйе,харчн, БНсл. все йз чего непосредственно йлй почтй непосредственно может быть прнготовлена пйіца(мука, крупа, сырой картофель, сырое мясой под.) Пархв.;Барс., Пц., Лепл.(Юхн.); Стаўп. I рос, вясёлы шалапут, зь дзядоў, прадзедаў сын мужыцкі, на еміне зь яго палёў. Жылка 99. Уменьш. ёмінка-нкі-нцы,—сьестные прй-пасы. Ксл.; Забалаць Дз.; Кацельня Пц. Адбірай больш емінкі. бо зіма вялікая. Чараўкі Сян.
(Ксл.).
• ёупнны-ная-нае—отнояіцййся к ”емі-не”—сьестным прнпасам. Пархв. Прйлаг. к еміна, еміны. НК: Старцы 72. Емінная крама. Пархв. Емінныя тавары. Емінная бульба. Забалаць Дз.; Кацельня Пц.
•ёміньшк-гка, предл.-іку, м. 1. заведуюіцйй "емінаю”, продовольствйем.
2. спецйалнст по частп”еміны", про-довольствня, Пйіцевйк. Ён лекар-емінь-нік.
• ёміны-нвў—зерновой хлеб, предназ-наченный на продовольственные нужды; также всякне сьестные запасы в прокй на текушне, блйжайшве надобностн. НК: Очеркн, Но. 631.
* ёнха-нты-нце, ж„ област.—женіцйна, (постоянно, С.) жалуюіцая на свою бедность. Варсл. Тая ентаізноў ідзе. Варсл. •ерш, ярша, предл. яршў, зват. ёршу; мн. ч-шы-шоў-шом-шы-шамі-шох, м.—ёрш. ЗСД62. '
• ёстанькі, ёсьцінькі, ёсьцічкі, ёсьці-кі—неопределенное наклоненйе, упот-ребляемое вместо "есыль " для выраженчя нежностй к дйтятй. Нсл. 723. Естанькі, есьцінькі, есьцічкі, есьцькі дзяцё хоча, захацела. Нсл. Закосьнічак верабей, чаго рана прыляцеў, ні есьцічкі захацеў. Нзсвад. псснп. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
