Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ёлкі-кая-кае—от порчн получнвшнй горькнй вкус, Нсл. 151. прнгорьклый, горьковатый(о сале, масле, С.) Шсл.; Ар. Ёлкі сыр. Нсл. Нсл. Сала ёлкае, аж нельга есьці. Ст. Ёлкі здор. Ст. Ёлкае масла. Ст. Уменьш. ялкавы—горьковатый, остав-лякнцнй непрнятный вкус на языке, Нсл. 150. немного горьковатый, менее ”ёлкі”(р сале, масле). Ар. Ялкавага масла купіў. Нсл. Ялкавае масла на вясельлю было. Альшанка Чаш. (Ксл.). Нареч. ЯЛКава—(не-много, С.) горьковато. Нсл. 150. Масла ялкава аддаець. Нсл. У роце ялкава. Нсл. •ёлкнуць-ну-неш-нр, несоверш.—горькнуть (о масле, сале, С.) Ар.; Марчонкі Сур. (Ксл.), портнться во вкусе, горькнуть. Нсл. 151. Нашто ў цябе сыр ёлкне, непасолены. Нсл.
•ёлуп-тга, предл.-пу, Зват.-ne, бранное, м. 1. человек молодой с выпученнымн гла-замн. Нсл. 151. Ад гэтага ёлупа нійдзе нічога не схаваеш. Нсл.
2. дурак, Бяльсл. человек, нмеюіцнй глупый взгляд, Нсл. 151. ОСТОЛОП, олух. Гсл.; Шсл. Куды ты, ёлупе, глядзіш? Нсл. Што ты зрабіў, ёлупе? Ёлуп ты сьляпы, куды ты прэшся? Парадзіна Імсьц. Ах ты ёлуп! злаяў ён (вучыцель) Хомку за яго адказ. Гарэцкі: Песьні, 49. Уменьш. ёлупЯК-ПКа, предл. й зват.-пку—ребёнок с выпученнымн, бы-стрымн нлн глуповатымн глазамн; слово ругательное. Нсл. 151. Вон ідзі, ёлупку! Нсл.
ёлупачак-чка, предл. й Зват.-чку, уменьш. к ёлупак. Нсл. 151. Ёлупачак гадуецца. Нсл.
ёлупчык-ыка, предл. й Зват.-ыку, уменьш. к ёлупак. Нсл.
3. нднот.
•ёлупень,—см. под ёлапень.
ёлупіць
349
ёцка
•ёлупІЦЬ-тгл/О-Лігй-пе, несоверш., перех.—вы-луплнвать глаза, пальцамн отворачнвая ннжнне векн, по шалостн. Нсл. 151. Нашто ты ёлупіш вочы! Нсл.
•ёлуплівы-вая-вае, 1. выпученный, гово-рнтся о глазах. Нсл. 151. Ёлуплівыя мае вочы. Нсл.
2. глуповатый, хлопаюіцнй глазамн. Нсл. 151. Хлапец ёлуплівы.
•ём, ёму, предл. ёме, м.—колнчество, запас; то, что нмеется; уйма. Гсл. У гэтым лесе ём птушак. Гсл.
•ёмістасьць-ці, ж.—вместнмость, вмес-тнтельность, Гсл. ёмкость.
•ёмісты-тая-тае—вместнтельный, Нсл. 151;Ксл. ёмкнй. Ёмісты мяшэчак— пудоў зь дзесяць убгаю. Лужасна Куз. (Ксл.). Дорад ёмісты, усё ўлезе. Нсл.
• ёмка, нареч. 1. ловко, Ксл.; Гсл. метко, снльно. Нсл. 151; БНсл. Ёмка йдзець машына. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). Ёмка выцяў, лўчыў. Нсл. Ёмка сьцебануў бізуном. Тм. Бераг адхоны, можна ёмка спусьціцца. Юрсл. Ёмка кідаў ён шубнём. Дзьве Душы, 38. 2. проворно. Шсл. Хоць стары конь, але яшчэ ёмка бяжыць. Ст.
3. звонко. Гсл. Ср. ёмкі 3.
4. удачно(? С.) Гсл.
5. хорошо. Ксл. Бярозавыя дровы гараць ёмка. Сініцына Віц. (Ксл.).
6. удобно. Шсл.;БНсл.;Бяльсл. Няёмканеяку руках дзяржаць: выкручуецца. Залачова імсьц. (Бяльсл.). Во, гэтак ёмка сядзець. Ст. На зборні ёй было ня ёмка, а ў другім месцу пабаіцца. Ц. Гартны: Сок Цаліны, 138. Ср. cm. ямчэй—быстрее, скорее. Шсл. Ямчэй бяжы ты! Ст. Прее. cm. найямчэй.
•ёмкасыіь-ш, ж.—ловкость. Гсл.; Нсл. 151. Ёмкасьць мае ў руках. Нсл.
•ёмкі-кая-кае, 1. проворный. Шсл. Хлапец вельма ёмкі. Ст. Наш стары яшчэ ёмак. Ст. См. хіжы. Агата ёмкая работніца: работа ў руках ейных аж гарыць. Ст.
2. ловкнй, меткнй, доннмаюіцнй. Нсл. 156; БНсл. Ярабртнік спрытны, ёмкі. Гарун(ст. "Муляру”). Ёмкі выцень. Нсл. Ёмкая рука. Тм. Ёмкі бізун. Ёмкая пуга. Mix.
3. удобный. Бяльсл. Грабельніца няёмкая. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
4. звонкнй. Песьняй ёмкай зьвесялі. Гарун: Журба й сьмехацьцё.
5. крепкнй. На ёмкімкамлі сядзіць(грыб) пры ЗЯМЛІ. Колас: Грыбы. Ср. cm. ЯМЧЭЙШЫ. Шсл., ёмшы ? Прев. cm. найямчэйшы ( найёмшы ?, С.).
•ён, яна, яно; чн ч. ЯНЫ, местойм. 3-его лйца;не получаетпротезы ”н”послепредлогов: да яго, 3d ім, зь ім, кяму, паім...—он, она, оно, онн. Нсл. 151; Ар.; Гсл.; ПНЗ; Кіт. 4al 1.
•ёнскі-кая-гае—ноннческнй.
•ёрбалка-лкі-лцы, ж.—бревно, на кото-рое настнлают потолок. сінякі Аз. (Ксл.).
•ёрза-зы, обіц.—беспокойное днтя, не сндяіцее спокойно на месте, а беспере-станно ползаюіцее сндя. He пасядзіць
ёрза гэты. Нсл. 151. Пакарай ты ёрзу гэтага. Тм.
•ёрзаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к ёрзаць,—ползанне (двнженне сндя, С.) взад н вперед. Нсл. 151. Дадзеў ты мне сваім ёрзаньням па каленях. Нсл.
•ёрзаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. двнгаться сндя. Просьле старцоў застаецца доўга сьлед, ідзе яны сядзелійёрзалі. НК.: Старцы 87. Крычыць, вые, ёрзае па печцы. НК.: Под. пос. 57. Сьвіньня ёрзала задкам па зямлі. Гарэцкі: Песьні 40. Ёрзаць па каленях. Нсл. 151. Соверш. наёрзаць—натереть садно, ездя. Нсл. Едучы вокліп, наёрзаў сабе задніцу. Нсл. Соверш. праёрзаць—протереть "ёрза-ючы”. Нсл. 151. Ёрзаўшы па бярне, нагавічкі праёрзаў. Нсл.
2. шевелнться то в одну, то в другую сторону. Ганачныя масьнічыны былі гнілыя і "ёрзалі”пад нагамі. НК.:Старцы,90. •ёрзацца, -аюся-аешся, несоверш.—двн-гаться сндя. Ар. Дзеці ёрзаліся ў сьвежым сене. Варсл. Соверш. даёрзацца—нметь какую-л. непрнятность от "ёрзаньня" н шалостей. Даёрзаўся, разьбіў hoc. Нсл. 138. • ёрзыкам, нареч.—двнгаясь сндя. Так перемеіцаются ползаюіцне детн н неко-торые "бязножнікі". НК.: Очеркн, Но. 825. •ёрка-ркі-рцы, ж.—молодая овца; ярка. Лукуціны ёркі зьбеглі. Бешанковічы (Ксл.). •ёсьць, ёсьцяка,—™. nod ё.
•ёвінны-ная-нае, прйлаг. кёўня, НК.: Очеркн, 273. овннный. Ёвінная печ. НК.: Очеркн, 273. •ёўна-ны-не, ж.—овнн. Нсл. 150. Насіце снапы da ёўны. Нсл. См. ёўня, ёўня.
•ёўня-ні-ні, ж. 1. ОВЙН. Гсл.; Шсл.; Ар.; НК.: Очеркн274. Кузьма пашоў ёўню цяпліць. Ст. См. асець, ёўна, еўня, рэя, восець.
2. мера снопов для сушкн нх в овнне н молотьбы(около 3 коп). Шсл. Насадзілі ёўню лёну. Ст. Ёўню аўсу змалацілі, a цяпер насадзілі жыта. МарозаўкаСян.(Ксл.). ладзіць ёўню—помеіцать снопы для сушкн В овнне. НК.: Очеркн, 582.
садзіць ёўню(асець)—помеіцать в овнне СНОПЫ для сушкн. НК.: Очеркп, Но. 570.
сушыць ёўню—сушнть снопы в овнне. Очеркн, Но. 582.
•ёцка-цю, обіц.—поросёночок. Шсл.
ёцацка-ка, ср.—малый поросёночок. Шсл. Якое малёнькае ёцачка! Ст.
я
350
ягнячы
•я, местойм. 1-ого лйца едйнств. ч.; родств. МЯНе, дат. ІМНе, твор. ІМНОЮ. предл. імне. ПНЗ. 20, I. Красачка мая джанджаровая, дзяўчынка мая чарнабровая, імне ты дасталася. Рылавічы НЗ (ПНЗ, 41). Імне ў бацечкі дый ня лётаваць. Крапіўное (ПНЗ. 44). Татухна мой да ты родненькі, парадзь імне ты парадачку. Водзьвінка Імгл. (Косіч 240).
• яблык-ыка, предл.-ку; мн. ч.-кі-каў, м. —яблоко. Гсл.; Ар.; Шсл.; Яноўшчына Беш. (Ксл.); БНсл.; Варсл. Кіслы яблык лўчыў. Ст. Чуеш: мусіць яблык пякнуў. Ст.
• яблына-ны-не, ж.—яблоня. Ар.; імсьц.; Шсл.; Варсл. Аблаташылі яблыну пад раньне. Юрсл. Там ёсьць яблыны. I. г-ю: Лемантар, 59. Уменьш. яблыНКЯ-НКІ-НЦЫ —яблонька. Ар.; Імсьц.; Шсл.; БНсл.; Бяльсл. Яблынка яшчэ маладая; але яблыкаў шмат ё. Ст.
• яблынавы-вая-вае—яблонный. Ар. Яб-лынавае лісьцё. Ар.
•яблычны-ная-нае—яблочный. Яблычны сок. Ар.
•яграст, Ар., яграст, Гсл.-стму, предл.-сьце, м.—крыжовннк. Ар.; Гсл.
•яграсьнік-гку, м.—кусты крыжовннка. Ар.; Бяльсл. За зіму сьнегам яГрасьнік паламала. Зоры Чэр. (Бяльсл.).
• ягомасьць-ця, предл. йзват.-цю; мн. ч.,род.-цяў, м.—господнн; мшіостнвый государь, Гсл. сударь. Шсл.; БНсл. Сядайце, ягомась-цю! Ст.
•Яго Міласьць, Яго Міласьці—тнтуло-ванне (заочно нлн пнсменно) высокопо-ставленных лнц, соответствует русск. Его Снятельство, Его Превосходнтель-ство, Его Преосвяіценство (по отноше-нню к егшскопу). Прарок Яго Міласьці плакаў. Кіт 20а6. Яго Міласьці Найпачэсь-ліўшаму Мітрапаліту (такому а тако-му).
• ЯГОНЫ-НОЯ-нае, прйнадл. местойм.—его, ему прннадлежаіцнй. Юля — ягоная дачка. Макаёнак: Каб людзі ня журыліся. На парозе хаты Андрэя пераняла ягоная суседка Лукера. Дудзіцкі (”Бацькаўшчына”, Но. 45-46/4.31-432). Ён адышоў ад улады, паба-чыўшы, што ягоныя перасьцярогі — гэта голас на пустыні! Тм., Но. 1-2/437-438. Нацанальны сход апрабаваў ягоны ўрад. Тм. Вынік ягонага біцьця. Ю. ЖывіцаС’Прый-сьце”, Но. 1). Шляхі ягоныя вялікія. Крушына (Зьніч, 1953, Но. 23).
•ягада-ды-дзе, ж.—ягода. См. яда.
ягады ваўковыя—крушнна. Бяльсл. Гэта ягады ваўковыя, ня еж іх, бо жывот забаліць. Буглаі Краснап. (Бяльсл.). Уменьш. ягадка-дкі-дцы. Пашлі дзеўкі ў ягадкі. Косіч 17.
•ягадкі( одна ягадка)-дак, 1. скулы лнца. Гсл.
2. см. под ягада.
•ягаднік-ку, предл.-ку, м„ собйр. 1. стеблн ягодных растеннй (земляннкн, черннкн н проч. ягод). Ар. Увясну каровы ядуць ягаднік. Ар.
2. родств. п.-ка—собнратель ягод. нк.; Очеркн, 88, Но. 190; Ксл. Сядні ШМат ягаднікаў было ў лесе. Каверзіна Меж. (Ксл.). •ягадніца-цы-г<ы, ж. к ягаднік 2.
• Яппет-дтл^, у Ягіпце, м.—Егнпет. •ягіпецкі-кая-кае—егнпетскнй.
•Ягіпцяне-цян ( одйн Егіпцяшн)—Егнп-тяне.
• ягіня-нг-Hz; мн. ч., род.-няў, ж.—злая женіцнна (баба яга). Шсл. Вось дзе ягіня: ад злосьці аж кіпіцьіСу. Рашчырванелася, як ягіня. Ст. Печ нагарэла, як ягіня. Ст.
• ягленьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў —кнпенне желаннем, нетерплнвое, страстное хотенне чего. Дарма тваё ягленьне ехаць: не паедзеш із намі. Нсл. 726. Дадзяеш толькі сваім ягленьням, калі ня можна таго рабіць, чаго ты ягліш. Нсл. 9ягліць~лю~ліш-ле, несоверш. чаго йлй с йнфйнйтйвом—кнпеть, гореть желаннем, нетерпелнво, страстно хотеть чего, Смл. (Даль) упорно желать чего с настойчнвою просьбою. Нсл. 726. Вось, толькі ягліў, заягліў малака, а цяпер і няхочаш, хвост адкінуў. Нсл. 726. Можа б любіла, каб гэтак ня ягліў, так не палохаў, з адказам ня нагліў, быў да паненак ня гэтак панадліў. Гарун: Варажба.
Соверш. заягліць—начать "ягліць". Нсл.726. •ЯГЛІЦЦЯ, ЯгЛЮСЯ-ЛІШСЯ, несоверш. 1. уснлнваться к достнженню желання своего. Нсл. 726. Хлапчына ягліцца, паягліўся канечне ехаць із імною; ці браць яго ці не? Нсл. А яна(кабыла) ня ловіцца і ўбрыкнуць яго ягліцца. Гарэцкі: Песьні 59.
2. на каго-што—зарнться. МГсл.; Нсл. 726; БНсл. См. галіцца. Яглішся, паягліўся ты на чужое дабро. Нсл. Ср. ягліць, яліць.
паягліцца, соверш.
• ягнё-яі^'; мн. ч.-няты, мн. ч„ вйн.-няты, ср.— ягненок. Гсл.; Ар.; Варсл.
• ягня-яці; мн- ч- ягняты—детёныш овцы, ягненок. Вар., Тамб. (Даль). См. ягнё.
• ягнячы-чяя-чяе—прннадлежаіцйй нлн относяіцнйся к ягненку, ягнячнй.
яграст
351
язовы
• яграст—см. под яГраст.
• яха, яхі, 'ясе, ж.—эхо. Гсл. См. рэха.
• яхант-нту, предл.-нце, м.—яхонт. Валася, вушы( у каня) ізь яханту. Кіт. 11065.
• ЯХёрніК-Іка, предл.-іку, зват.-ІЧй, м.—хнт-рец, лукавец. Нсл. 152. Знаю цябе яхёрніка добра. Нсл. Уменьш. яхёрнічак—льстец. Нсл. 152. Вой, ты добры яхернічак. Нсл. •яхёрства-ea; мн. ч.-вы-ваў, ср.—лукавство, лесть. Нсл. 152.
КНІГІ ОНЛАЙН
