Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. дружно лаять(о гончйх).
• якатўн-уня, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч.. предл.-НОХ, м.— прон-знтельно стонувдйй, вопяіцйй. Ксл. Па-мажы, кўме, свайму якатуну. Нсл. 150. •якаво, нареч. 1. вопросйтельное. Означает вопрос о качестве дсйствйя йлй состо-янйя: каково. Выбачайце, якаво было ў нас? Нсл. 726. Якаво тваё здароўе? Пбалы Касьцюк. (Бяльсл.).
2. относйтельное. Ты ведаеш, якаво было імне там.
•ЯКІ', якая, ЯКОе, местойм. 1. вопросйтельное: какой. Ар.; Нсл. 726. Якое тут ліха ўблыталася? Нсл. Яму самому вучыцца надабе, а ня другіх вучыць. Які зь яго вучыцель!
В отрйцательных предложенйях озна-чает: каждый, какой-лйбо. Які Вяліка-ліцьвін ня любе лесу?
2. вопросйтельное. Употребляют для выра-ження вопроса о порядке нзбранйя, о временй появленйя предметов: какой. Якую мясцовасьць у Вялікалітве ты найболый падабаеш?
3. определйтельное. В ВОСКЛЙЦатеЛБНЫХ предложенйях выражает чувственную оценку явленйя (восхйіценйя, оскорбленя й т.п) йлй высшую меру упомянутого качества: какой. Во, якое дзіва! Нсл. 726.
4. неопределенное—какой Лйбо, КЭКОЙ ннбудь. Калі відзіш нячыстасьць якая ў іх, абатры, абмый. Кіт. 11а8.
5. прйчйнное; прйсоедйняет определйтельные предложенйя: какой. Ар.; Нсл. 726. Які non, такое й дабраславенства. Послов. Войшт. Ня пісалі ўсіх няверных слоў, а пісалі, чалавек на якія глянуўшы, штоб ад другіх высьцерагаўся. Кіт. 137615.
6. относйтельное; прйсоедйняет дополненйя. Ар. Якая ё страва, такую еж.
які-хоця
356
ялкавець
• які-хоця, якая-хоця, якое-хоця, мес-тойм.. неопред.— какой уГОДНО. Іг.
• які'-колечы, якая-колечы, якое-колечы, местойм.. неопред.— какОЙ Лйбо. Тыя ЗЬ ІХ, у якіх былі якія-колечы надпісы, пад-чыркавалі. Сяднёў: Корзюк. Паддаець такой аналізе, якой нябыў падданы які-колечы ІНШЫ твор. Адам.(Бацыс, Но. 38-39/573-574) • яю-любя, якая-любя, якое-любя, мес-тойм. неопред.—ЛК>бон. Які-любЯ Пй~ дарожн.ы можа піць сок кляновы з латака. Ар.
• які"-ніякі, якая-ніякая, якое-ніякае —кое-какой, совсем плохой. Клець ды паўклець, а сярод іх якая-ніякая па-вецьўАдгадунец'. паднябеньне й дольняя часьць роту, а сярод іх язык). НК: Очеркн, Но. 550. Ср. як ні як.
• якія ні-лі будзь— Зладзіць шкелі якія НІ-ЛІ будзь. НК: Дудар 189.
•ЯКІСЬ, якаясь, якоесь, .местойм. неопред. — какой-то. Нсл. 726; Рстсл.; 1г.: БНсл. ЯкІСЬЦІ пан ехаў. Доры. Якуюсь справу мае. Нсл. Аддаў якомусь чорту, ды ня помню каму. Нсл. Якіясь людзі йдуць. Нсл. Ён у нас бязьлюдзьдзе якоесь. Нсл. 22( под бязьлюдзьдзе ).
•Якўб-уба, предл.-убў, зват.-ўбе; мн. ч.-бы-боў-бом-бамі-бох, ж.—Яков. Ар.
• Якубоў-ва-ва—прннадлежаіцнй Якову. Ар. Гусі Якубовы ў нашым аўсе. Ар.
• ялосмыч-чу, частйца.-чу, м.— мелко-слойстое дерево с густымй сучьямй. Варсл. Ялосмыч трывалкое дзерва. Варсл. •ялавіна-ны-не, ж.—пустуюіцая полоса, поросшая травой, післ. полоса, неза-севаемая год, два, трн. На ялавіне напасьціў каня. Ст.
• ялавіца, (Кіт 2бб2)-цы-цы, ж,— корова, овца, коза без прнплода в данном году; яловнца, яловка.
•ялавець—не роднть, быть не засеянну. Варсл.; Бяльсл. Гэты луг зьярэў. Трэба яго пакінуць пад пашу, ялавець, дык можа паправіцца. Варсл. Ня мог пасеяць я, каня ня было, дык уся зямля ялавее. Антонаўка Краснап. (Бяльсл.).
•ялавіч-чу, предл.-чу, м.—мясо рогатого СКОТа. Гсл.; Пск. Опд.
• ялавічына-ны-не, ж.—говяднна. Ар.; Ксл.; МГсл.; Растсл. Сядні ў нас быў крупнік ізь ялавічынай. Стасева Выс. (Ксл.).
• ялавы-вая-вар, 1. бесплодный, яловый.
2. (перен.)—бездеятельный. Варсл. Ваду пусьцілі на ялавыя застаўкі. Варсл.
• ялаўкя-ўкі-ўцы, ж.—не телнвшаяся в данном году корова. НК: Очеркн 357; Ар.; яловка, яловнца. Ялаўка наша зараз сусім запусьціцца. Ст.
•ялдон-она, предл.-ону, зват.-оне, м.—бал-да(о бестолковом, глупом человеке) Бяльсл. Ялдон, ты, ялдон, што ты Рарабіў? Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
• ялёнец-нца, предл.-нцу, м. 1. можже-вельннк. Ксл.;Гсл.;НК; Очеркн,Но.812;Нсл. 150; Юрсл.; БНсл.; Бяльсл. Мяж хвой рос яленец. Вядрэнькі Чаш. (Ксл.). Яленец расьцець у садзе. Нсл. Яленцам пакурыць. Нсл. У нас яленцам коміны чысьцяць. Юрсл. Уменьш. ялёнчык.
2. можжевеловые ягоды. Нсл. 150.
• ялёніць-ню-м ш-не—становнться горь-коватым. Сала ялене. Масла пачало яленіць. Брылёўка Краснап. (Бяльсл.). См. ялчэць.
• ялёнчык— см. под яленец.
• ялёц, ялца, предл. ялцў; мн. ч.-цы-цоў-цом-цы-цамі-цох, м.—елец(рыба). Прахо-джуюцца поўныя напышлівае грацы маладыя ялцы й галавенчыкі. ЗСД53.
• ялягя-ягі-язе, ж.—яловый куст. Ар.
• ялін-а-ка—см. под ель.
• яліты-тплў, мн. ч.—яйца у самца жн-вотных. Нсл. 727. Яліпгы расыцснуў. Нсл. Яліты выпушчу, ня лезь. Нсл. Уменьш. яліткі. Нсл. 727. Яліткі прыціснуў. Нсл.
• ялГць—с«. под ёліць.
• яліць, соверш. заяліла, безлйч.—діетер-пелнво, страстно хочется. Табе 'яліць, заяліла туды йсыіі. Нсл. 727. Табе яліць сказаць, язык сьвярбіць. Нсл.
• яліць-лю-лгга-ле, несоверш.—упорно же-лать чего с настойчнвой просьбой. Нсл. 727. См. ягліць. Соверш. наяліць,—настоять на чем. Наяліў на тым, каб скончылі сядні работу. Нсл. Соверш. заяліць—на-чать "яліць”. Нсл. 727. Заяліў сядні ехаць. Нсл. 194. Заяліў есыа. Тм. См. заягліць( под ягліць).
*ял\цря-люся-лішся, несоверш. 1. уснлн-ваться к достнженню желання своего. Нсл. 727. См. ягліцца 1.
наяліцца, а) соверш. к яліцца 1.
б ) подвернуться, попасться нечаянно. Нсл. 327. Наяліўся мне начы. Нсл. Ср. на-елеваць— наялі ць.
2.(на каго-на што)— зарнться. Нсл. 727. См. ягліцца. Соверш. ад’яліцца—отвязаться, перестать навязываться. Нсл. 385. Ледзь ад’яліўся ад нас дакучнік гэты. Нсл. Соеерш. прыяліцца—прнвязываться. Нсл. 519. Чаго ты прыяліўся да мяне? У мяне нічога не заробіш. Нсл.
паяліцца, соверш. І.к яліцца 1.
2. позарнться. Нсл. 727.
• ялкава-вьг— см. под ёлкі.
• ялкавасьць-цг, ж.—незначнтельная го-рьковатость(о сале, мясе, масле). Ялка-васьць у кубліку із салам ужо ёсьць. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Ялкавасьць чутна на ЯЗЫЦЦЭ. Нсл. 150.
• ялкавець-ею-ееш-ее. несоверш.—делать горьковатым, непрмтным на вкус. Нсл. 150. Масла ялкавее. Нсл.
ялкавіць
357
ярына
• ялкавіць-аўлю-віш-ве; повел. ялкаў-каўма, несоверш., перех. 1. допускать что-л. прогорькнуть. Нсл. 150. Ялкавіць масла. Нсл. Соверш. зьялкавіць. Нсл. 150. Зьялкаеіць сьмятану. Нсл.
2. отдавать горьковатостью. Масла ялкаве. Лужасна Куз. (Ксл.).
•ЯЛКІ-КЯР, мн. ч., област.—десны. Ксл. У яго ў роце папсаваліся ялкі й паднябеньне. Семянцова Беш. (Ксл.).
•ялўшка—<л. под ель.
• ЯЛЧЭЦЬ-Э₽, несоверш.— горь кнуть(осо-бенно о сале, масле, мясе). Ар.; Шсл. У макрыні крупы ЯЛЧЭЮЦЬ. Нсл. 151. Соверш. зьялчэць—прогорькнуть(о сале, масле, сметане). Ар.; Шсл. Сала зьялчэла. Ст.
•яма, ЯМЫ, дат., предл. яме, ж. 1. яма. Ар. Уменый. ямка, ямкі, ямцы. Ар.
2 .(в реке, озере)—омут. Ар. Тут яма ў раціп, асьцярожна! Ар.
3 . пучнна, водная глубь.
• ямба-бы-бе, ж.. лйт.—ямб.
• ямка, ямкі, ямцы, ж. 1. небольшая печурка по ту н другую сторону "пры-яечка”(плоіцадкн перед печнымустьем), куда загребают жар после топкн. Ар.; НК: Бабы, Но. 4; Ксл. Загарнуць жар у ямку. Нсл. 727. Жар загартаюць у ямку, а не пад загнет. Ходцы Сян. (Ксл.).
2.—см. под яма.
• ямкач-ачд, предл.-ачў, м.—сковородннк. Бяльсл. Гаспадыня емкачом выставіла зь печы скавраду. Тошчына Быхаў (Бяльсл.) См. чапяла.
• ямкі-мак; мн. ч.. перен.— глаза(през-рнтельно). Нсл. 727. Пралупіты свае ямкі. Нсл. Ці табе ямкі заляпіла, што ты ня бачыш? Нсл.
• ямчыня-ні-нг, ж.—проворство, быс-трота, Шсл. ловкость. To ямчыня, як бачыш, зьбегаў. Ст. Ср. ёмкі.
• яно, частйца.—пусть. Нсл. 151. Яно так, але ня так, як трэба. Нсл.
•Янаў—йванов. Нсл. 727. Сонейка, чаму Янава ночка невялічка? Сонейка, бо ты рана ўсходзіш, рана ўсходзіш, ды гра-ючы граючы, Яна ўзьвялічаючы. Нз ку-пальн. песнн, Нсл.
• янлука-ўкі-ўцы, ж.—сорт картофеля. Бяльсл. Янаўка сёлета ўрадзіла, стане сабе й прадаць можна. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
• яндоўкя-ўкі-ўцы, ж. 1. маслобойка. Ксл. Уменьш. яндовачка-чкі-чцы. Ксл. Вольга, прынясі з клеці яндовачку. Лук’янова Сян. (Ксл.).
2. горшок с одной ручкой. Ксл. Зьлі сьмятану ў яндоўку! Пожынкі Сян. Ксл.).
3. (насм.)— нос. Ксл. Нацягнуў сваю ян-доўку. Луб’ева Сян. (Ксл.).
•Янка-НЮ, предл. й зват. Янку, м,— йван. Нсл. 727.
• Янкі—янкн(уроженцы США).
•янчўк-у/сд, предл.-укў, м.—лесной жа-воронок. БНсл.
• ЯНЫЧар-дрл, предл.-арў, зват-äpy; мн. ч-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м.— янычар. •ЯпонеЦ-НЦО, предл.-НЦу, зват.-НЧа, м.—я-понец.
•яр I, яры; мн. ч.,род. яраў, ж.—яровое. Ксл.; Юрсл.; Пск., Твер(Опд-Даль); Бяльсл. Яр сёлета добрая. Юрсл. Статак пашоў па ярох, a пастухі сьпяць сабе. Юрсл. Яры зразу ўзяліся. Ум.Арацьнаяр. РаснаСян.(Ксл.).Яр сеяна ў суху зямлю. Зб. Сынод. біблі, Но. 154, 220.
• ярП, яру, м.—балка, овраг. Лсл.;Бяльсл. За сялом яр, дык цяпер не пярэйдзеш. Касьцюк. (Бяльсл.). См. яруга.
• яравішча-чд, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў, ср.—поле, находяіцееся (нлн бывшее, С.) под яровымн посевамн. Бяльсл. Гароды не гароджаны, яравішча не арана, і ня ведаю, за што ўзяцца. Пірагова імсьц. (Бяльсл.).
• ярац, ярца, предл. ярцу, м.—первый іценок у сукн. Варсл. Уменьш. ярчўк-ука, предл.-укў; мн. ч. -кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—внзглнвая злая собака, Шсл. превый іценок., особенно от сукн же первого гіомета. Вят. (Даль). Такі ж ярчук сабака іхны-. хто ні йдзець, дык усё брэша. Ст.
• ярэць, ярэе, несоверш.—становнться неурожайным. Варсл. Пакладзі гною, дык зямля ня будзе ярэць. Варсл.
•ярзўха-ўх-ўсе, ж.—ёрза. Нсл. 151.
•ярзўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч.-ны-ноў-ном, мн. ч.. предл.-НОХ, м.—ёрза. Нсл. 151. Сьцебані ты ярзуна гэтага. Нсл.
•Ярмак-дка, предл.-акў, зват.-ача, м.—Ер-молай. Нсл. 151.
•яршыць-шў-шьіш-шыць, несоверш.. без доп.-—колоть. Нсл. За каўняром колас яршыць. Нсл. Ср. ерш.
•ярўга-ўга-ўзе, ж.— овраг, глубокая водоронна; крутобокая лоіцнна. Вят. (Даль); Кур.(Опд.-Ддль). Абапал яругі цяпнік. Ряз. (Даль). Пуці ім ведамі, яругі ім знаемі. Сл. о полку ігор. Прытапта Сьвятаслаў халм'ы й яругі. Тм. См. яр.
•ярчаж-няці; мн. ч.-няты, ср.—подросток с внзглнвым крнклнвым ГОЛОСОМ. Шсл. Вось дзе ярчанё! няма спакою на яго. Ст. •ярчўк—cm. nod ярац.
•яры-ярая-ярае—яровой. Павіўся хмель па ляску, яра пшаніца па ляску. Крапіўнае НЗ. (ПН3 41).
КНІГІ ОНЛАЙН
