Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. побежать быстро, дернуть. Юрсл. . Дзогнула па сяўбе і праламіла ўсьцяж сьлед. Юрсл.
задзогаць, соверш. 1. начать "дзогаць”. Ізноў задзогаў. Нсл. 131.
2. застучать. Нсл. 131. Нехта задзогаў у дзьверы. Нсл.
дзогацца-дюся-аешся, пагуд.—дзогаць. Юрсл. Чаго вы дзогаецеся, аж сьцены дрыжаць. Юрсл. Однократ. дзогнуцца-нуся-нешся, 1. мн. ч.. род. Нсл. 131. Дзогнуўся галавою аб сьцяну. Нсл.
2. (предосуд.)—упасть шаля. Бегаў па страсе, пакуль дзогнуўся на зямлю.
Соверш. надзогацца—наскакаться, напрыгаться. Нсл. 305. Калі ты наздога-ешся? Нсл. Надзогаешся ты каля яго, пакуль выпрасіш. Нсл.
•дзогнуць— cm. nod дзогаць.
•дзогнуцца cm. nod дзогацца.
• дзе, (обмст.), ідзе, ідзежа, 1. где. (Сьвятаславічы) Давід а Алег станаўко вымагалі, каб мошчы сьвятога Барыса пакласьці ў новай камённай царкве (у Кіеве там "йдеже атец Сьвятаслаў познаменаль”.) Багалей, стр. 282.
2. куда. БНсл.; Ар. Дзе яны пашлі? Ар.
дзе а дзе, област. ідзе а йдзе, нареч.—кое-где, там н тут; то там, то сам.
•дзе [йдзе] любя,—в любом месте. Ар.; Харобрычы(Курыла 84). Тый там гуляе, каму дзе любя. Харобрычы (Курыла 84).
•дзе-хоця, (област.), Ідзе-хоця, нареч.— где угодно. Гсл.
•дзеб, ідзеб, нареч.— где бы. Гсл.; БНсл.
• дзёбра-ры-ры, ж. 1. долйна между горамн. Нсл. 129. Жывець у гародзе на дзебры. Нсл. Пойдзем на дзебру ў шчаўё. Нсл.
2. ручеек между горамн. Нсл. 129.
•дзехцярэнь-рня, предл.-рню, м.—болезнь детского возраста. Варсл. Дохтар казаў, што ў гэтага хлапца дзехцярэнь. Варсл. •дзе-ня-дзе, ідзе-ня-йдзе, нареч.—кое-где. Ар.; МГсл.; Шсл. Дзе-ня-дзе тырчыць галоўка й добрае капусты. Ст.
•дзед І-да, пребл.-ду, зват.-дзе; мн. ч. дзяды-доў-дом, мн. ч.. пребл.-дох, м.—дед, отец отца нлй матерн. Ар.; Косіч 78. Так жылі нашыя бацькі й дзяды, і мы ўступім у іх сьляды. Послов. Ст. Сьледам за дзедам.
дзедзя
361
дзёяньнік
Послов. Жылі дзяды, ня бачылі бяды, a застануцца ўнукі — нацерпяцца мукі. Дсл. Так вядзецца ад дзядоў. Тм.
2. всякйй старвк. Ар.; Нсл. 133; Дсл. Кашляе, як стары дзед. Нсл. Старая кажа'. мой дзед. Дсл. Добра каша пры хлебу, добра баба пры дзеду. Послов. Рапан. 76. Старыя дзяды, бярыце Свае КІІ. Гарцава Стдуб.(Косіч). Дзяды вадзіць—дремать. Гсл.; Нсл. 133. Досіць табе дзяды вадзіць, валей ляж спаць. Нсл. Уменьш. ДЗЯДОК-Экй, предл. дзядкў, зват. дзёдку; мн. ч-. дат.— КОМ, мн. ч.. предл.-кох, м.—старячок. Дзядка сабе наняў. Нсл. А дзядок адзін сядзіць. Ст.
3. воображаемый страшный лйцом дед с горбом, которым в Велдколйтве пугают малых детей для удержанвя йх от плача, капрнзов й шалостей. Нсл. 132. Дзед на ігрышчу—дзед сьвяточны, у вывер-неным кажусе, горб у яго зялёны, барада ЗЬ лёну. Дсл. Уменый. ДЗедка-дкІ, предл.й зват.-дку. Пацалуй дзедку ў руку. Нсл. Дзедка даў гасьцінца. Ст.
дзедзя-дзі, предл. й зват.-дзю; мн. ч., род.~ дзяў, ласкат.—дедушка. 1 г. Чырвоны дзедзя на коніку едзе(загадка — сьве-чаная лучына). Іг.
дзедзька-м, дат., предл. й зват.-ку; чн ч.. род.-ек, каў, ласкат.—дедушка. Вял.; Раст.; Смаленск. 150;Дсл. Здароў, дзедзька! Дсл.ІМ. Старэнькі дзедзька быў сядні ў нас. Бардзіч Краснап.(Бяльсл.). Старэнькі дзедзь-ка па гародзеходзе, канапелькі сее. Косіч5. А я дзеду зраблю беду — на кірмаш не паеду. Звару сала, сьпяку блін, каб мой дзедзька дома быў. Вял. Маўчы, дзедзька пачуе, дый у хатуль возьме. Нсл.Дзедзька за вуглом сядзіць. Тм. Гукніце дзедзьку. Тм.
Д3едзечка-Чк/-Ч^, предл. й зват.-ЧКу, уменьш. к дзедзька. 1.—дедушка. Нсл. 132.
2. почтнтельное обраіденне ко всякому, хотя бы й незнакомому старяку. Дсл.
3. старнчок, старйнушка. Нсл. 132. Ой ты, дзедзечка, глянь на палічку. Росуха імгл. (Косіч 59). Схадзі, дзедзечка, па венік. Нсл.
дзёдзюхна-нь/-не, предл.-ну, ласкат.—де-душка. Нсл. 132. Дзедухна, лябёдзюхна мой. Нсл.
ДЗЯДулЯ-л/, дат., предл. й зват.-ЛЮ, лас-кат. — дедушка. Гсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 133. Дзядуля прышоў, абаранку даў. Нсл. Дзядуля, я гатоў з табою плысьці. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 4). Уменый.. ласкат. дзядўлька-лькг—дедушка. Ар.; Гсл.; Шсл.; Нсл. 133. Дзядулька йдзець. Нсл. Дзядулька прышоў да нас у госьці. Ст. дзядўленька-НЬКІ, дат., предл. й зват.-НЬКу, уменьш. к дзядулька—дедушка. Дсл. Ä дзед-дзя-дуленька, а йдзе твая бабуленька? Дсл.
дзядўня-нг, ласкат.—дедушка. Дсл. 203. Што ты шалееш, дзетачка — не даеш дзядуні супачынку. Дсл.532.(поаапачынак). Ваш дзядуня а паўдні любіў спаць. Дсл.
ДЗЯДЗЮга-/ог/, предл.-югу, увелйч., грэбл. к дзед 2, 3. Нсл. 132. Ты яшчэ здаровы дзядзюга. Нсл.
•дзед II (МГсл.)—род дзеду, дзед калючы, (Варсл.) 1.— чертополох. МГсл.; Варсл. Напар свайму дзяцяці ад пярэпалахаў калючага дзеда. Варсл.
2. —дзядоўнік. Бяльсл. Конь пахадзіў каля прасла, дык цэлая грыва й хвост дзядоў начаплялася. Бяседавічы Хоцім.(Бяльсл.). Мой сабака нейдзе ў дзяды ўбіўся: увесь ШЫШКамІ аброс. Барысавічы Клім.(Тм.).
3. мордовннк круглоголовый, [Echinops spherocephalus], Верас.
4. вертнкальная часть в станку для выгннання полозьев. Бяльсл. Гэты дзед яшчэ крэпкі — хоць які полаз загнець. Ташна Клім.(Бяльсл.).
• рзёдаваць-дую-дуеш-дуе; повел.-дуй-дуйма, несоверш.—есть, пнтаться, как на "Дзяды”, когда бывает 12 блюд; пнро-вать. Ар. Соверш. падзёдаваць. Ар.
* рзераваць-дўю-дўеш-дўе, — беседовать по старнковскн. Нсл. 133. Зьберліся дый дзядуюць. Нсл.
•fl3eflaBiK-7^