Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•дзелаводзтва, ср.—делопронзводнтель-ство. мгсл. См. сакратарства.
• дзёлева-ea, предл.-ве, ср.. мат.—делнмое. НТ.(БНсл.).
•дзел-ечка-ча—саі. под дзела.
•дзеля, й йногда сокраіценное дзель, предлог с pod. пад. 1.—радн. Гсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 129. Дзеля свайго ўсё зробіш. Нсл. Дзеля цябе толькі. Тм. Дзеля вас пастараемся. Ст. Хацела дзеля грошы зарэзаць цябе. Усе-люб Н.(Демнд: Веров. Н. I, 1896, 18).
2.—для. Гсл.; Нсл. 129; Бяльсл. Каля саду ўкапалі стоўп дзеля гіган. Рачкавічы Нава-зыбк.(Бяльсл-). Прынясі дзеля каровы клінцоў. Тур’я Чэрык.(Бяльсл.). Збожжа дзеля старцоў. НК: Старцы 83. Нясі бочку
дзель I 363
дзеравяка
піва, бачонак гарэлкі дзеля нашае дзеўкі. Горц.(Кот„ 205). Дзеля (дзілі, Дсл.) сьмеху. Зьверавічы Красьн.(Дсл-). СуНЬСЯ ЗМОвІЦЬ вас дзеля паствы—для пастьбы, стеречь скотнну. НК: Старцы 74. Дзеля таго, дзель таго. Употр., указуя на цель действйя. Але людзі захацелі, каб то буслы пераселі на другі бок саду. Дзель таго стоўп укапалі, барану прымацавалі, розную прыладу. я. Лучына. Дзеля гадзіся—так только, для внду; так себе, потому что так прннято. Гсл.; Гарэцкі: Песьні. Дзеля ўсяго дзеля—на всякнй случай. Ьу.Дзеля ўсяго дзеля вазьмі із сабою леварвэр у дарогу. Ар.
•дзель І-лі; мн. ч„ род.-ляў, ж. 1. часть, (Гсл.; БНсл.), доля. Ар. Дастаў сваю дзель, маеш і маўчы. Гсл.
2. участок. Ар. Кажны сваю дзель магіль-ніку гарадзіў чым хацеў. Ар. Едучы да дарогЦправіць дарогу), кажны праве сваю дзель. Ар.
3. мат.— частное. МГсл.; НТ(БНсл.).
•дзель II, предлог.—см. под дзеля.
•дзёльба, (Гсл.), дзяльба, (Шсл.; Варсл.; Дсл.)-бы(-бы), ж.—раздел(действне, С.) Гсл., делёж. Шсл. У Баравікоў цяпер ідзець дзяльба. Ст. У нас пачнецца дзяльба. Дсл. Ідзе дзяльба, там усё баба. Ельн.(Дсл.).
•дзёльнасьць І-ці, ж. 1. способность сделать что-л. хозяйственное, уменне. Нсл. 133. У яго дзельнасьцьуруках. Нсл. Ня маючы дзельнасьці, няма чаго брацца за дзела. Шсл.
2.энергнчность.
•дзельнасьць ІІ-ці, ж.—делнмость.
• дзёльнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. делец (Гсл.; БНсл.),— маспгар? Нсл. 133, мостак, нзворотлнвый а нногда н плу-товатый. Дсл. 205. Дзельніка дзела баіцца. Ён на ўсі дзелы дзельнік. Смл.(Дсл.).
2. удалой, бедовой. Дсл. 205. Наскочыла на дзелЬНІка. Зьверавічы Красьн.(Дсл.).
3. человек способный. Дсл. 205. Ен на гэтыя дзёлы дзельнік. Дсл.
4. человек хнтрый, нзворотлнвый, плу-товатый. Дсл. Ён дзельнік — густа месе. Дсл.
•дзёльнік Н-і-ка, предл.-іку, м„ мат.—делн-тель.
найбольшы супольны дзельнік—обіцнй найбольшнй делнтель.
•дзёльніца-ды, дат., предл.-цы, ж.—масте-рнца. Нсл. 133. Твая жонка ў вусім дзельніца. Нсл.
•дзелыгіцкі-кая-кае—деляческнй. •дзельніцтва-ea, ср.—делячество. Гсл. •дзёльны 1-ная-нае—энергнчный.
•дзёльны II, мат —делнмый.
•дзельчы ліст,—<«. под ліст.
• язендзяруха-ухі-усе, ж.— род танца. Бяльсл. Адгоцалі дзендзяруху, а тады лявоніху пачалі. Васілёўка Хойім.(Бяльсл.).
• рзенны-ная-нае—дневной. Нсл. 129; Ксл. У дзенных нэмазах(араб. малітвах) моў-чыкм пяюць, а ў ночных голасам пяюць. Кіт. 4269. Гэта дзела дзеннае — ня ночы рабіць. Янавічы Сур.(Ксл.). Дзенная работа. Нсл. Ночная зязюлька дзенную пераку-куе. Послов. Нсл.
•дзень, дня, мн. ч„ род. дзён. Ар.; Дсл. 163—день. Шмат дзён. Дсл.
рабочы дзень—рабочнй день.
у дзень—днём.
у дзень і ночы—днём н ночью. до дня—до рассвета, на заре. дабрыдзень!—здравствуйте.
дзень-ноч—день н ночь; все время, не переставая. Дваццаць год дзень-ноч Пана Бога прасіць будуць. Кіт. 369.
дзень пры дню ( област. дзень пры дні )—ежедневно, Нсл. 129; Гсл.; БНсл.; Сініцына Віц. (Ксл.). каждый день, Дсл. 162; Варсл. нзо дня в день. Дзень пры дню да нас ходзе. Нсл. Дождж дзень пры дні йдзець. Ст. Бывае часам, — звонкі сьпеў птушыны на дзерве ня сьціхае дзень пры дні. Грачанікаў: Хлеб. Bo й сядзіць дзень пры дні дый тытун свой глытае. Мамошкі Пар. (Дсл.). Блуканяецца па вуліцы дзень пры дню. Юрсл. ( под блуканяцца 2). Яна (бярозка) расла, набірала сілы дзень пры дню. Яўген Васілёнак (’’Полымя”, Но. 12, 1967, стр. 190).
дзень у дзень—каждый день. Гсл. Дзеньу дзень ходзе ў карчму. Нсл. Дзень у дзень посьнікалі. Кіт. 94а1. Вон жанець нас на работу ў лес дзеньу дзень. Гордз. АктыХУП, I.
што-дня—ежедневно. Ар.
•дзёньнік, м. І.дневннк. Нсл.
1.(род. дзеньніку )— отгороженное от тока место в гумне. Бяльсл. У дзёньніку ўжо мала саломы засталося, ня стане да вЯСНЫ. Барысавічы Клім.(Бяльсл.). См. ЗйС-таранак, ср. дзяньнік.
•дзеньудзённы-ная-нае—ежедневный. Бяльсл. Гэта мой дзеньудзенны кажушок, я яго ня ськідаю з плеч штодзень. Клясін Краснап.(Бяльсл.).
• дзёнуцца—см. под дзецца.
• дзераза-зь'і, ж.—плаун. НК: Очеркн, Но. 310; Ар.; Гсл.; Верас. Паўзець, быццам жывая, па МЧЫШЧЫ дзераза. Калачынскі: Лясная казка. Калачынсй: Лясная казка.
•дзераво-eä, ср.— крнвая доска, состав-ляюіцая главную основу сохн. НК: Очеркн 387.
• дзераво[дзіраво, Ксл.]-во, ср.—часть сохн, на которую набнвают лемехн. Ксл.З гэтае крывіны будзе добрае дзераво. Кайтанова Куз.(Ксл-).
•дзеравяка-якг, ж.—обрубок дерева. Вар-сл. У балоце на нейкую дзеравяку нагу прабіў. Варсл.
дзеравік
364
абдзірацца
•дзеравікчга, предл.-Ікў, мн. ч„ дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-кох, м. 1.—ннструмент, упот-ребляемый прй йзготовленнй гонта. Войш. Нажом ськяпаюць у дзеравікў. Войш.
2. гонтовіцйк, который дерет дерево на гонты.
•дзеравГна-ны-не, ж.—крупное й ровное дерево на пне. НК: Очеркн, Но. 770.
• дзераўё-_ўя, предл.-ўю, ср., собйр.—нагро-мажденное дерево разрушенных пост-роек. Варсл. Дзераўём завалілі дворышча. Варсл.
• дзерачка-чкі-ч^ы, ж., бот.—ясменннк [Asperula R.] НТ6(БНсл.).
• дзербалызнуць—напйться до беспа-мятсва. Дсл. 165.
•дзёржачы—см. под дзяржаць.
•дзермяза-зы, ж„ бот.—ползучая трава. БНсл. На сучча плятуча паўзла дзермяза. Купала: Шляхам Ж. 103.
• дзерпанўць-/^-«еш-/7в^ь, соверш.— ца-рапнуть. Як дзерпануў капцюрамі дык аж кроў пашла! Ст.
• дзёрва-ва, на дзерве; мн. ч.-вы-ваў, ср. (Брсл.); дзёрва-вы, на дзерве; мн. ч.-вы-ваў, ж. (Харомск на Палесьсю) 1. дерево. Брсл.; Харомск на Палесьсю(Полесье 65). Па дзерву едуць. Харомск(Полесье 65). 2. област.— за-ноза. Ар. Загнаў дзерва ў палец. Ар.
•дзервяіа-Коў-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, едйн-ств. ч. нет.—деревянные туфлн. Ар.
•дзервянёньне-мя, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—деревененне. БНсл.
• дзервянёць-ёю-ёгід-ёе; повел.-ёй-ёйма, несоверш.— цепенеть, млеть, абласт. коче-неть, цепенеть, деревенеть, (Шсл.; БНсл.) деревенеть, коченеть. Ксл.; Бяльсл. Палцы на нагах дзервянець пачалі. Беліца Сян. (Ксл.). Аж рукі дзервянеюць ад сьцюжы. Ст. Рукі дзервянеюць, доўга дзержачы. Нсл. Ногі пачалі дзервянець ад холаду. Юрсл. Соверш. зьдзервянець—сделаться неподвнжным, сдеревенеть. Отгл. ймя суіу. зьдзервяненьне-ня, предл.-ню—сдереве-ненне. БНсл.
• дзёрйі, дзярў-рэ ш-рэ ць-рэм-рыцё-руць; прош. вр. дзер, дзёрла, дзёрлі, несоверш., перех.
1. царапать, Гсл. чесать, скрестй, царапать для облегченйя зуда. He дзяры болькі. Ар.
2. тереть, нзмельчать, водя с нажнлом взад н вперед по тёрке. Ар. Дзерці бульбу, хрэн. Ар. Ср. драчка.
3. убнвать, растерзывать(о хйіцных птнпах). Каршун дзярэць куры.
4. йзнашйвать до дыр(одежду, обувь), Ідучы падымай ногі, каб ня дзерціботаў. He дзяры кажуха. Ар.
5. отрывая, отделать что-л., крепко держаіцееся. Ар. Дзерц карэньне. Ар.
6. (без доп.)—задевать за что-л., царапать(о прнтупйвшнхся ннструментах). Брытва дзярэць.
дзеранўць-нў, -нёш-нёць, -нем-ніцё-НУЦЬ, однкрат.. nepex. 1. царапнуть.
2. —рвануть. Нсл. 130. Дзерануць за валасы. Нсл.
3. ударнть чем-л. гнбкнм. Нсл. 130. Так дзерану бізуном, аж ускочыш. Нсл.
4. (неперех.ў—уйтн, побежать. Нсл. 130. Дзерануў, аж пыл а дым. Нсл. Соверш. абдзерці, 1. оцарапать. Абдзерла руку, дзяручы бульбу.
2. (о злаках)—очйстйть от шелухй. Абдзерлі грэччыны на крупы. Несоверш. аб дзіраць-аю-аеш-ае 1. к абдзерці 1.
2. (о злаках)—очйіцать от шелухй. Павязем ячмень абдзіраць на крупы. аддзёрці, соверш. к дзерці,—с сйлой вырвать(часть чего-л. йлй что-л. прочно прнкрепленное). Аддзер масьніцу ад мосту ў хаце. Прйч. аддзёрты. Несоверш. аддзіраць.
задзерці, соверш. 1.—растерзать. Ня бачылі, як каршун задзер курыцу. Нсл.
2. поднять кверху, задрать. Нсл. 166. Задзерці галаву. Несоверш. задзіраць. He задзірай галавы.
зьдзерці, соверш. 1.—нстереть, нзмель-чнть на терке. Зьдзерла ўвесь хрэн, што ты накапаў.
2. —содрать. Зьдзерці струп. Зьдзерці венік—нстрепать веннк, долго употреб-ляя. Ар. Несоверш. зьдзіраць. Нашто было зьдзіраць струп?
надзёрці, соверш. 1.—чего натереть, нзмельчнть. Надзерла шмат бульбы, будзе до на бліны.
2. к дзерці 5. Мала ты надзер карэньня, ня стане яго сплесьці нам кашы.
падзерці, соверш. 1.—почесать. Ня выт-рываеш, каб не падзерці.
2. нзноснть. Малец падзер сарочку.
разьдзёрці, соверш.—разодрать. Чаты-рыста... ратоў разьдзярэ,,, чатырыста брухаў разьдзярэ. Кіт. 168-9. Разьдзер калашу аб сук. Прйч. разьдзерты—разод-ранный. Калаша разьдзерта. Канвэрт разьдзерты. Несоверш. разьдзіраць—раз-днрать.
выдзерці, еоверш. к дзерці 5—выдрать, с снлой вырвать. Сто ачэй выдзера. Кіт. 1610. Несоверш. выдзіраць—выднрать. Дзерці збожжа—размалывать зерно на крупу; очйіцать зерно от шелухн. За-дзерці hoc—cm. nod hoc.
•дзёрціся, дзяруся-рэшся, несоверш. 1. чесаться, чесать свое тело. Чаго ты дзярэшся? — Дзяруся, бо сьвярбіць.
2. рваться. Сарочка дзярэцца. Ар. Соверш. падзерціся—порваться. Сьвітка падзер-лася. Ар.
абдзерціся, еоверш. 1. йзорваться, об-трепаться. Адзецьце абдзерлася.
2. нзорвать, йстрепать свое платье, обноснться. Малец ходзе абдзершыся.
абдзірацца, несоверш. к абдзерціся 1, 2.
аддзёрціся
365
дзевяцьдзясят
аддзерціся, соверш.—оторваться. Пад-носкі аддзерліся. аддзірацца, 1. несоверш. к аддзерціся .
2. зав. к аддзіраць.
задзерціся, соверш. — подняться краям одежды. Крысо ў бурносе задзерлася. Несоверш. задзірацца. Соверш. разьдзер-ціся—разодраться(разорваться от рез-кого двнжснйя, от ветхостй, С.). На штукі разьдзярэцца. Кіт. 165. Хуста разьдзерлася.
разьдзірацца, 1. несоверш. кразьдзерціся.
2. зал. к. разьдзіраць.
выдзерціся, соверш.—оторваться внутрй чего-л. Кішаня выдзерлася. Несоверш. выдзірацца. Блага ўшыты кішэні — выдзіраюцца.
•дзерць-цг; мн. ч.-цяў, ж. 1. пустая задеревнелая земля. Варсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
