Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•дзён, мн. ч., род. к дзень.
•дзёрзкі-кая-кае—бравый. Ар. Ён малец дзёрзкі. Дсл. 166.
•дзёўб I, отгл. частйца—означает мгновен-ное действне клююіцей птнцы. Нсл. 129. Пятух дзёўб у руку. Нсл.
•дзёўб II, дзёўбам сесьці—см. под дзёб.
•дзёўбаць-аю-аеш-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., nepex. 1. клевать. Гсл. Куры дзёўбаюць ячмень. Амілянова Лёз. (Ксл.).
дзябаць-аю, несоверш., перех.— клевать. пнз. дзяўбай^-аю-аеш-ае; поеел.-ай-айма, несоверш., nepex. 1. Клевать. Нсл. 129;Гсл.;Юрсл. Куры дзяўбаюць зярняты. Нсл.
2. долбнть, Гсл.; Нсл. 129; Ксл. долбйть острнем. Нсл. 129. Перастань дзёўбаць стол. Нсл. He дзяўбай столу гваздом. Нсл.
3. (йрон.)—делать, работать неумело. Добрым долатам і дзяўбаць борзда. Юрсл. Дзяўбаю дзіркі па аднэй, будзе лесьеіца. Юрсл.
4. (юмор.)—пнть, выпнвать; кушать. Юрсл. Дзяўбалі, бачыў, гарэлку. Юрсл.
дзяўбаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймясуіц., ср.
1. клеванне. Нсл. 129; Гсл.; Юрсл. Дзяў-баньням прадзяўбалі скуру. Нсл. Кыш, зь дзяўбаньням. Юрсл.
2. долбенне остроконечным оруднем. Нсл.
3. (upon.)—неумелая работа(клёпка косы, пробнванне дырок). Юрсл. Сеаім дзяў-баньням адно лапатухі нагоніш. Юрсл.
дзёўбнуць-ну-неш-не, однократ. к дзёў-баць 1, 2. Гсл.; Нсл. 129. Курыца дзёўбнула ў руку. Нсл. Прйч. дзёўбнуты, І. клюнутый. 2. уіцнпнутый КЛЮВОМ. Нсл. 129. Дзяўб-нутая ручка зажыла. Нсл. Однократ. дзеўбанўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. клюнуть. Ар.; Шсл.; Гсл.; Дсл. 169. Курыца дзеўбанула разы з два ды больш ня хоча. Ст.
2. ударнть чем-л. острым, долбануть. Шсл.; Дсл. 169. Як дзеўбануў па галаве рыдлёўкаю дык адразу й прабіў дзірку. Ст. (Шсл. 85). Соверш. 'задзёўбаць, задзяўбаць —заклевать до смертн. Нсл. 166. Пятух задзёўбаў селязьня. Нсл. Прйч. задзёў-баны—заклёванный. Нсл. 166. Задзёўбанае варонаю куранё. Нсл. Соверш. зьдзёў-баць—склевать. Прйч. зьдзёўбаны—склё-ванный. Нсл. 204. Даў ня ірлы яблык, a зьдзёўбаны курамі. Нсл.
абдзёўбаць-бую-буеш-буе; повел.-буй-буйма, несоверш.— обкловывать. Бяльсл. Куры капусту абдзёўбуюць — што зь імі рабіць? Пірагова Імсьц. (Бяльсл.). Соверш. абдзёўбаць—обклевать, обірйпать,-Прйч. абдзёўбаны—обклёванный. Бяльсл. Наш пятух увесь абдзёўбаны, галава прабіта. Брылёўка Краснап. Соверш. абдзяў-баць—обклевать. Бяльсл.; Дсл. Каб на іх каршун на гэтыя куры! Усю капусту абдзяўбалі на гародзе. Пірагова імсьц. (Бяльсл.). Птушкі вішні абдзяўбалі. Дсл. Прйч. абдзяўбаны—обклеванный. Дсл. Вішні абдзяўбаны. Дсл.
надзёўбаваць-5ую-буеш-бх, несоверш. — вызубрнвать, выдалблнвать. Нсл. 304. Надзёўбаваць, надзёўбаць, надзяўбаць серп. Нсл. Соверш. надзёўбаць, надзяўбаць. Нсл. 304.
Надзёўбаў лапатачку да касы. Нсл. Прйч. надзёўбаны, 1. вызубренный. Нсл. 304. Серп ня добра, рэдка выдзёўбаны. Нсл. 2. выдолбленный. Нсл. 304. Лапатачка ня добра надзёўбана, пясок не дзяржыцца. Нсл.
падзёўбаць, 1. поклевать.
2. нстыкать острнем. Нсл. 441. Дзеці падзёўбалі нажом стол. Нсл. См. падзяў-бсьці, падзяўбці. Прйч. падзёўбаны, 1. поклёванный. Гсл.
2. нстыканный острнем. Нсл. 441. Стол падзёўбаны гваздом. Нсл. Соверш. падзяў-баць—поклевать. Нсл. 441. Куры падзяў-балі зярняты. Нсл. Сарока падзяўбала яблыкі. Нсл. Прйч. падзяўбаны—поклё-ванный. Нсл. 441. Зярняты падзяўбаны. Нсл. Падзяўбаны яблык. Нсл.
прадзяўбаць
368
дзядьі
прадзяўбаць, соверш. 1. проклевать. Вароны прадзяўбалі скуру здохламу каню. Нсл.
2. пробнть насквозь острнем. Нсл. 521. Прадзяўбай долатам дзірку ў дне. Нсл.
разьдзяўбаць, соверш. 1. букв. раскле-вать. Нсл. Курыца разбдзяўбала поклад. Нсл.
2. перен.—разжевать, понять, растол-ковать. Нсл. He твайму розуму разьдзяў-баць гэта. Нсл.
выдзяўбаць, соверш. 1. выклевать. Нсл. 81. Выдзяўбаць ямку ў мясе. Нсл.
2. выдолбнть. Нсл. 81. Хай куры выдзяў-буць зь місы куцьцю. Ст. Выдзяўбаць дзірку на грабельна. Нсл.
3. надоесть насмешкамн. Нсл. 81. Выдзяў-баць вочы. Нсл. Несоверш. выдзяўбаць, 1. выклёвывать. Шсл.
2. выдалблнвать. Шсл. Выдзяўбае дзірку долатам. Ст.
•дзёўбацца-аюся-аешся, несоверш. 1. нметь навык клевать другнх (клеваться, С.) Нсл. 129. Пятух дзёўбаецца. Нсл.
2. «зак.мн.—клевать друг друга, клеваться. дзяўбацца, несоверш., взаймн.— клевать
друг друга, клеваться. Нсл. 129. Куры дзўбаюцца мяжсобку. Нсл. Соверш. за-дзяўбацца, взаймн.—заклеваться. Нсл. 166. Пятухі задзяўбаліся на сьмерць. Нсл. Соверш. надзёўбацца чаго—наклеваться. Шсл.; Нсл. 304. Куры добра надзёўбаліся. Ст. Соверш. надзяўбацца—наклеваться вдо-воль. Нсл. 304. Куры надзёўбаліся зярнят. Нсл.
•дзёўбіна-ны-не, ж.—рубец от клевання. Нсл. 129. Дзёўбіна яшчэ не зарасла. Нсл. •дзёўбнуць,—см. под дзёўбаць.
•дзёўбнуцца,—см. под дзёўбацца.
•дзябал-дла, предл.-алу, зват.-але, м.—дья-вол. Дсл. 206. Адкархнуўся дзябал — і з кархавёньня таго пашлі балоты. Дсл. 552 ( под адкархнуцца). Дзябал мяне падамк-нуў сказаць. Нсл.
•дзябальскі, дзявалскі-хая-«ае—дья-вольскнй.
•дзябаць— см. под дзёўбаць.
•дзяг, дзяга, предл. дзязе, м.—полоска лыка, прнготовленная для плетення лаптя. Шсл. Во гэты добры вышаў дзяг. Ст. Дзягам яго а дзягам! Ст. Собйр. дзяжжа-жа, предл.-жу—лыка (прнготовленные для плетення лаптя, С.) Шсл. Нарэзаў на лапці дзяжжа. Ст.
•дзяга-гг, дат., предл. дзязе, ж.—кожанный ПОЯС, ремень. НК.: Очеркн, 108, Пособ., Но. 32; Ар.; Сініцына Віц. (Ксл.); Вост. (Даль). Уменый. ДЗАЖКЯ-ЖКІ-ЖЦЫ, ж. НК.: Очеркн, 108; Ар.
•дзягель( ДЗЯГЫЛЬ, Бяльсл.)-ЛЮ, м., бот.
—дудннк. нт (БНсл.); Бяльсл. У дзягыля Квет, ЯК У морквы. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•дзягліца-цы-ір>/, ж„ бот.—дягнль. НТ6 (БНсл.).
•дзягно-hö, ср.—кушанне нз коноплн, прнготовленное в внде кнселя, Ксл. молоко нз конопляного семенн.Бяльсл. Забялі дзягном. Елі дзягно. Серчыцы Крас-нап. (Бяльсл.). Натаўчы канапель, змый цёплаю вадою, звары, як кісель, і будзе дзягно; у яго мачаюць бліны. Альшанію Беш. (Ксл.).
•ДЗЯГЦяр-ярв, предл.-ярў, зват.-яру; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м.—дегтяр-НЯК. БНсл.
•дзягцярка-ркг'-рцы, ж.—ведро для дёгтя, Дсл. 162. посуда для дегтя в внде ведра с глухой крышкой, Шсл. дегтярнца. Ідзе ваша дзягцярка? Дсл. Дзёгаць у дзягцяр-цы. Ст. Дзягцярка ёсьць, а кеачыка й няма. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•дзягцярня-ш-ні, ж.—дегтярня.
•дзягцярства-ва, предл.-ве, ср.—занятне гонкой дегтя. БНсл.
•дзягціць-гчў-гціш-гціць—марать в де-готь. Нсл, 129. He дзягці сьвіткі. Нсл. Соверш. падзягціць—замарать (помарать, С.) дегтем. Нсл. 441. Падзягціў сарочку сваю, круцячыся каля калёс. Нсл. Соверш. удзяг-ціць—замарать дегтем. Нсл. 47,129.
Удзягціў сарочку белую. Нсл. 129.
•дзядок-дка; мн. ч., дат.-дком, мн. ч.. предл-дкох, м. 1. прнспособленне для свнвання ннток, состояіцее нз лежаіцего бруска н вставленных в него двух столбнков, в которые вкладывается "вітушка”. Шсл. Прынясі дзядок зьвіваць пражу. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
2. перпенднкулярная, отесанная плас-тнна, подцержнваюіцая верхнюю пере-кладнну на стропнлах в холодных строеннях. Шсл. У шчыце пастанавілі дзядок. Дукарка Сьміл. (Шсл.).
3. —cm. nod дзед 2.
•дзядоўнік-zKT, предл.-іку, м. 1. растенне с лопухообразнымн лнстьямн, бывает "колкі”, "глухі й гладкі”; головкн двух последннх крепко цепляются за платье крючковатымн нгламн, Н1.: Очеркн, Но. 817. репейннк. Гсл.; Нсл. 133. Дзядоўніку адтапі ад колькі дый выпі. Нсл. Дзядоўнікам рукў скалоў. Тм. Ён усё п’ець дзядоўнік. Дсл. 203. Дзядоўнік расьцець па зага-родзьдзях і ля прасла. Парадзіна імсьц. (Бяльсл.). Назьбірай дзядоўніку сьвіньням. Касьцюковічы, Тм. Глядзі не пакаліся на дзядоўНІК. Хведараўка Краснап. (Тм.).
2. татарннк. Пск. (йеропольскнй).
3. чертополох. БНсл.
•р,зярк\-коў-ом-амі-ох, едйнств. ч. нет. 1. выступ над задней осью в телеге. Ксл. Дзядкі мае паськяпаліся. Негліца Гар. (Ксл ). 2. бот.—репейннк. нтб(БНсл.).
•язяпы-доў-дом-доў-дамі-дох, едйнств. ч. нет. 1, безразлнчное нмя предков. нк.: Очеркн, Но. 52; Гсл.; Нсл. 133; Шсл. ЖывалІ дзяды, НЯ малі бяды. НК.: Очеркн, Но. 52. Дзяды нашы так рабілі. Нсл.
дзядзя
369
дзяжыцца
2. умершых родственннков, к которым прнчнсляются й умершне детв. нк.: Очер-ка, Но. 52.
3. отдельные помйнальные днй, койх четыре:
а) "Першыя Дзяды, або Таўстая сыбо-та”—перед мясопустом (перед заго-веннем на масленую). нк.: Очерка, Но. 52; НК.: Пособ., 110; Нсл. 133.
б) "Вялікадныя Дзяды, або Раданіца" —вторннк Фомйной неделй. нк.: Пособ. 110; НК.: Очеркн, Но. 52.
г) "Траецкія або Зялёныя Дзяды"—суб-бота перед Тронцей. нк.: Пособ. 110; нк.: Очерка, Но. 52.
д) "Восенскія Дзяды, або Зьмітроўка" —суббота перед 26 окт. нк.: Пособ. 110; нк.: Очеркн, Но. 52; Шсл. Пастушка наняў ад Вялікадня да Дзядоў. Ст. У гэту сыботу будзем спраўляць дзяды. Ст. На Дзяды быў у нас. Нсл. 133. He заўсяды, як на Дзяды. Послов. Рапан. 44—не всё коту масленнца.
Дзяды вадзіць—взанмное прйглашенйе в гостй, когда переходят от одного хозялна к другому, пока не перейдут всех. Варсл. Нашы суседзі цэлы тыдзень Дзяды вадзілі. См. пярэзвы.
4. помйнкй, день помйновенйя усопшнх (вообіце). Гсл.; Ар.
5. —см. под дзед.
•дзядз-енька-ечга,—<я. под дзядзя.
•ДЗЯДЗЯ-дзі-дзі, предл. й зват~дзю, м., dem. —дядя (брат отца йлй матерн, С.) Нсл. 134. Бусяй дзядзю. Нсл. Уменьш. форма дзядзька-КІ-Ку, предл. й зват.-ку; мн. ч.~КІ-К0ў-К0М, мн. ч.. предл.-КОХ, ч. употребл. в знач. обычной формы, 1. дядя, брат отца йлй матерн. Ар. Пайду да дзядзькі ў госьці. Ст. На вясельле пазваў усіх сваіх дзядзькоў. Ст.
2. обраіценне (детей й подростков, С.) ко всякому взрослому мужчнне. Дсл. Гэй, дзядзька, скажы, кудэй праехаць. Дсл. Ідзе мой дзядзька? Дсл. Ласкат. дзядзенька —вежлйвое обраіденйе (детей, С.) к пожнлому человеку, Дсл. дядюшка. Дзядзенька, даруй — ня буду болей ніколі ў гарох хадзіць. Дсл. Уменьш.
дзядзечкя-чкі, Нсл. 134—почтйтельное обраіценйе детей к взрослому й пожй-лому мужчйне. Дсл. Ласкат. дзядзюхна-ны-не—дяденька, дядюшка. Гэта ж твой дзядзюхна наплёў на мяне. Нсл. Ласкат. дзядзюля-лі-лю.
•дзядзяк-яка, м., бот.—васнлёк пернстый. Верас.
•дзядзіна-ны-не, ж.—жена дядн, но не тэтка, как сестра отца нлн матерн. нк.: Бабы, Но. 2; НК.: Дудар, Но. 51; Ар.; МГсл.; ПНЗ; Растсл.; Дсл. 206. Ну й дзядзіна была ў мяне! Багушэвіч. Уменый. ДЗЯДЗткя-НКІ-НЦЫ. НК.: Дудар, Но. 51; Нсл. 134; Смол. у. (Дсл.).
•дзядзіная-ае, суіц. — дзядзіна. Нсл. 134.
КНІГІ ОНЛАЙН
