Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
задзіржаварь-жую-жуеш-жуе, несоверш. к задзяржаць—задержнвать.
Соверш. задзярткаі\ь-жу-жыш-жа, каго-што—задержать. Ар. Прйч. задзяржаны —задержанный.
удзёржаваць-жую-жуеш-жуе; повел,-жуй-жуйма, несоверш.. каго ад чаго — удержнвать. Нсл. 651. Удзержаваць, удзержыць каго ад п’янчаньня. Нсл. Со-верш. удзяржаць-жу-ж ыш-ж ыць— удер-жать. Нсл. 651.
. прыўдзёржаваць
374
дзярўн
прыўдзёржаваць-ж ую-жуеш-жуе; no-вел.-жуй-жуйма, несоверш.—прностанав-лнвать. Нсл. 519. Прыўдзержуй, прыў-дзержы коні. Нсл. Соверш. прыўдзёржыць-жу-жыш-жа—прностановнть, Нсл.519 прнудержать. Прыўдзержы свой язык, каб не малоў лішняга. Нсл. 519.
узьдзержаваць-жую-жуеш-жуе; повел.-жуй-жуйма, несоверш.. перех.—удержнвать, Нсл. 52 воздержнвать. Узьдзержуй коні згары. Нсл. Соверш. узьдзёржыць-жу-жыш-жа—удержать. Нсл. 52. Ніяк ня ўзьдзержыш хлапца. Нсл. 52. Прйч. узь-дзержаны—удержанный. Нсл. 52. Коні ўзьдзержаны. Нсл.
•дзяржайна-жўся-жышся-жыцца, возвр.
1. держаться.
2. держаться, следовать чему-л.. посту-пать сообразно чему-л. Шайтанськай навукі дзяржаліся. Кіт. 11364.
адзвржавадца-жуюся-жуешся, несоверш.
1. воздержнваться, Дсл. удержнваться, отвыкать. Нсл. 359. Адзержавацца ад п'янчаньня. Нсл. Сынку мой, ад п’ян-чеьня адзержуйся. Дсл.
2. останавлнваться. Нсл. 359. Адзержуйся, адзержыся, што ты робіш. Нсл.
3. после некоторых затрудненнй оста-ваться на месте. Нсл. 359. Аканом наш на другі год адзержуецца, адзержыўся. Нсл.
аДЗёрЖЫЦЦа-Ж уСЯ-ЖЫШСЯ, соверш. к адзержавацца 1, 2, 3. Нсл. 359. У нама-зе(араб. малітве) не адзержаўся — выпусьціў долам. Кіт. 8464. Адзержыцеся тут на часіну. Нсл. 359.
уцзвржаварца-жуюся-жуешся; повел-жуйся-жуймася, несоверш., возвр. ад ча-го—удержнваться от чего. Нсл. 651. Як мага, удзержуйся ад благога налогу. Нсл. Соверш. удзёржыцца-жуся-жышся—у-держаться. Нсл. 651. Блага будзе, калі ня ўдзержышся. Нсл.
прыўдзёржавацца-жуюся-жуешся, несо-верш.—понемногу воздержнваться от чего-л. Нсл. 519. Прыўдзержавацца, пры-ўдзержыцца ад п’янчаньня. Нсл. Соверш. прыўдзёржыцца, -жуся-жышся—воз-держаться несколько.
узьдзёржавацца-жуюся-жуешся; повел-жуйся-жуймася. несоверш. ад чаго—воз-держнваться. Нсл. 653. У зьдзержуйся, узьдзержыся ад злосьці. Нсл. Соверш.
узьдзёржыйпа-жуся-жышся; повел. жы-ся.жымася. ад чаго—воздержаться. Нсл. 653.
• дзяржачы-чая, во смысле cyuy. ucmop. 1. владелец нмення. Стт. 1529, сл. Уставуем, іж кажны дзяржачы... будзець дзяр-жаньня свайго довадам даводзіць. Ст. 1529, сл.
2—cm. nod дзяржаць.
•дзяркач-ча, предл.-чў; мн. ч.-ЧЫ-Чоў-ЧОМ, мн. ч.. предл.-чох, м.—нзноснвшнйся веннк, Клімавічы Сян. (Ксл.); Шсл. обтрепаННЫЙ веннк. Гсл.; Ар. Венік зьмёўся на дзяркач. Ст.
•дзярклівы-вая-вйе—мелочно заднрнс-тый. Ар.
• ДЗЯркўн-ІНЙ, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч.„ дат.-ном, мн. ч., предл.-нох, м.—царапа-юіцнйся, Шсл. царапка. Дзяркунты нейкі, вось што! Ст.
•дзярлГвы-вяя-вве—хшцный. Ар.; Вішнеўск. вол. Вал. Начамі, наводзячы жах, вылі дзярлівыя зьеяры. Н. Змагарка: Казка аб вадзе. Гэнае места бязьмерна дзярлівае ў сваёй надлюдзкай магутнасьці. Кво вадыс 253. •дзярмо-ä; мн. ч. дзёрмы-маў, ср.—дёрн. МГсл. См. дзярно.
•дзярно-нд; мн. ч. дзёрны-наў, ср..—дёрн. Ар.; Гсл.; Рудня Аз. (Ксл.); Юрсл. См. дзярмо. Выклаў дарожку дзярном. Юрсл.
•дзярнеўе-ўя, предл.-ўю, ср.—бывшая под дёрном, недостаточно возделанная зем-ля. Няма надзеі, што на гэтым дзяр-неўю парасьцець добры лён. Варсл.
•дзярніна-ны, ж.—земля, заросшая дер-ном. Шсл.—дзярно. Цяжка арацьх адна дзярніна. Ст.
•дзяртўха-ўхг-ў’се, ж.—ннзкое дерево с густымн сучьямн. Варсл. Каля гэтае дзяртухі працы шмат, а карысьці мала. Варсл.
*дзярва-вьг, ж.—древеснна, плотное веіцество, составляюіцее основную часть дерева нлн кустарннка. Пост.
•дзярван — дзярбан. Шсл.
•Дзярвяне-н.( едйнств. ч. Дзервянін)—од-но нз велнколнтовскнх(белорусскнх) племен, заннмаюіцее тернторню между Прнпятью н Нрпенем а также на западот Нрпеня.
•дзярвяны-ны-нае—деревянный. Ар. Па-даў дзярвяную судзіну. Гарун: Пан Шаб. • дзярўга-ўгі-ўзе, ж. — названне грубой тканн, НК: Очеркн, Но. 302 покрывало нз плотной н грубой тканн, одеяло, Гсл. род одеяла, Раст: Смоленск 149 дерюга. Набітае палатно йшло на коўдры(дзяругі). Фур-ман: Крашаніна 20. Уменьш. ДЗЯрўжка-ЖЮ-
ЖЦЫ, ж..
• дзяруза-зы, ж.—плавун. Шсл. Рану засыпалі дзярузою. Ст. См. дзераза.
•дзярўн-уна, предл.-уну, зват.-ўне: мн. ч.-НЫ-ноў-ном-ны-намі-нох, м. 1.—хніцный зверь, ХНІЦННК. Драс.; Вішнева Вал.
2. мн. ч.. вйн. дзяруноў.—мальчнк скоро нзнашнваюіцнй одежду. Ар.; Варсл. Майму дзяруну адзежы не напорацца'. ляціць як на агню. Варсл.
3. слншком много требуюіцнй за свою услугу, работу(чнновннк, врач, свяіцен-ннк). Варсл. Гзты дзярун зараз і скуру зьдзярэць. Варсл.
дзясятка
375
дзявацца
•дзясятка-лша-теды. ж. 1.—десятйгрошо-вая йлй йначе пятакопеечная монета. Ар.; Нсл. 130. За дзясяткаю пан не ганіся.
2. названде разлйчных предметов, ну-меруемых цнфрой 10(трамвай, автобус, маршрута Но. 10 й т.п.)
3. вгральная карта с десятью очкамн. Ар. Бі дзясяткаю. Ар.
•ДЗЯСЯТНІК-іКв, предл.-іку, зват.-іча, м.—де-сяцкнй, самой нйжнйй полйцейскйй чйн. НК: Под. пос. 63; Бяльсл.
•дзесятўха-улі-усе, ж 1. десятая неделя по Пасхе, Гсл. десятая по Пасхе пятнйца, простолюдннамй празднуемая. Нсл. ізо. На дзесятуху ў Крычаве торг, а ў вадзінанцатую пятніцу ў Шамове. Нсл. Сьвятая дзесятуха жыта красуе. Нз волоч. песнн, Нсл.
2. кружка, Ксл. мера водкй на 10 копеек. Нсл. 130. Вып’ем па дзесятусе. Нсл. Цяпер піва п ’юць дзясятухамі, як раней гарэл-ку. Сянно (Ксл.).
•дзяслы-с.гаіў одна дзясла], анат.—десна. Гсл.; БНсл.; Бяльсл. Баляць мае дзяслы. Хведараўка Краснап. (Бяльсл.).
•дзясна-ноў( одна дзясна], анат.—дёсны. Ар.; Пуцівель(Халанскі, 116); Гсл.; Шсл.; Раіны Аз. (Ксл.); БНсл. Успухла правая дзясна. Ст. На дзяснах тоны гаркое аскомы. Кавыль; Думы 60.
•дзятлік—см. под дзяцел.
•дзятліна-ны-не, ж„ бот.—днкнй клевер, Гсл. клевер белый [Trifolium vepens] Верас. См. дзяцельнік.
•дзятва-вь7, ж. 1. детвора, Ар.; Шсл.; Ксл. собранде детей. Дсл. 205; Бяльсл. Захапілі дзятву. Дсл. He даець дзятва спакою. Пушкары Сян. (Ксл.). Дзятва ня ведае, як дурэць. Ст. Дзятвою абсеўся. Нсл. 133. Увелйч. дзятвішча-ча—детвора. мгсл.;
БНсл. 3 гэтага ўзрос шум і непарадак, павялічаны дзятвішчаю. Дзьве Душы 50. Пашоў pad бедных завулкаў із бруднымі дзяцьвішчамі. ЗСД. 299.
2. молодые пчелы в зародышном сос-тоянйй, Дсл. детва. Пшчолы грэюць дзятву. Дсл.
• дзятў-дзятў, междомет.—означает клй-канме свйней, особенно поросят. Нсл. 133. •дзявошчына-ны, прсдл.-не, ж.—девй-’ ческйе года. Дсл. 203. Самы бабыў дзеўках былі, пра дзявошчыну забыліся. Хоцькава Сян. (Ксл.).
•дзявоцкасьць-д/, ж.—девственность(це-ломудрне, невннность). мгсл. См. дзявуш-часьць.
• ЯзтойуА-кая-кае—девнчйй. НК: Дудар 197; Ар.; Запрудзьдзе Сян. (Ксл.); Шсл.; Boot. (Даль 523); Нсл. 132. Ты, каса мая, краса дзявоцкая. Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет 12). Гэта дзявоцкая гульня, а не дзяцюцкая. Ст. Дзявоцкі сорам. Нсл. Дзявоцкія ўборы. Тм.
•дзявоцтва-ва, предл.-ee, ср. 1.—девнчьн ГОДЫ, девнчество. МГсл.; Навікі Віц. (Ксл.); Гсл.; Нсл. 132; Ар. Дзявоцтва правялі як-колечы. Навікі Віц. (Ксл.). Дзявоцтва мае было сіроцкае. Нсл.
2. девство.
•дзявочнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —склонный проводнть время в девй-ческом обіцестве, любйтель девнц, Гсл. волокйта(любнтель ухажввать за де-вушкамн, женідйнамй); мгсл. Гэта яго чырвоная. сьпечаная скурачкаўна шыі) п’яніцы й дзявочніка. Дзьве Душы 161.
• дзявочы-чая-чае, 1. девйЧйй. Нсл. 132. Дзявочы сорам. Нсл. Дзявочая хітрыня. Нсл.
2. девственный.
• дзявал— см. под-дзябал.
•дзявалскі—см. под дзябалскі.
•дзяванна-ны-не, ж.. бот.—серый й чёр-НЫЙ коровяк(раст.), НК: Очеркн, Но. 346 коровяк [Verbascun] Верас.
•дзяванна дзікая, бот.—энотэра двулет-ная [oepöthera bienis]. Верас.
•дзяваць, дзяю, дзяеш, дзяёць, несоверш.. перех. к дзець—девать. Соверш. дзець, дзену-неш-не; повел. дзень, дзеньма (упот-ребляют с наречйем "куды”, "некуды”) -—деть Ар.
няма куды дзець—деть некуда, очень много. Ар.
падзець, соверш.(употребл. с нареч. ”куды” ) 1. (деть, С.) йстратнть. Нсл. 441. Куды ты падзеў грошы, што за сена ўзяў? Нсл.
2. поместать; найта для кого, чего-л. место.
падзяваць-яваю-яваеш-явае (падзяю, падзяёш, падзяёць). Употребляют с наречйем "куды’*, многократ. к падзець. Нсл. 441. Дзіўна мне, куды ты што дзень падзя-ваеш грошы? Нсл.
•дзявацца, дзяюся, дзяешся( област. дзяваешся u m.n.) 1. несоверш. к дзец-ца—пропадать(деваться, С.). Ар.; Нсл. 132. Ідзе ён дзяецца? Ар. Куды ты часта дзяваешся? Нсл. Соверш. дзёцца, дзёнуся, дзёнешся; повел. дзенься, дзеньмася, со-верш., употр. с нареч. "куды”, ”некуды”, 1. пропасть(деться, С.) Нсл. 132. Ідзе ты там дзеўся? Ар. Куды дзеўся manop? Нсл.
2. поместйться где-л., спрятаться. Дсл. Ажно цяпер ты ня толькі не здаволіш прыводным дзяцём, але й твайму дзецца ад цябе няма йдзе. Смл. (Дсл. 205).
падзёцця~нуся-нешся, соверш., употр. с наречйем "куды”, 1. СКрыТЬСЯ. Гсл. Няма ведама, куды ён падзеўся. Нсл.
2. потеряться. Нсл. 441. Тапор нейдзе падзеўся. Нсл.
дзявятка
376
дзяці'ніцца
падзявацца, падзяюс я, падзяёшс я, падзяёцца( област. падзяваюся й т.п.). Употребляют с наречйез”ку0ы”. многократ. к падзецца, 1. скрываться(нсчезать, С.), уходнть. Нсл. 441. Кажан вечар хлапец няма ведама куды падзяваецца з двара. Нсл.
2. нстрачнваться. Нсл. 441. Ня ўгледзіш, куды падзяваюцца грошы гэтыя. Нсл.
•дзявяхка-ткі-тцы, ж. 1. названне раз-лнчных предметов, нумеруемых цнфрой 9 (трамвай, автобус маршрута Но. 9 н т.п.).
2. нгральная карта с девятью очкамн.
•Дзявятнік-гка, предл.-іку, м.—четверг 9-ой неделн по Пасхе. НК: Пособ. 110, Старцы 85, 9-ая неделя по Пасхе, особенно пятннца этой неделн. Нсл. 129. На дзявят-нік там кірмаш. Нсл. Сьвяты дзявятнік жыта раўнуе. Нз волоч. песнн, Нсл.
• дзявятуха-рх/-рсе, ж.—девятая неделя по Пасхе. Гсл.
•дзявічга-чалў-чкаў), едйнетв. ч. нет.—де-внчннк. Косіч 237.
•дзявўшчасьць-дг, ж.—девственность. •дзявўшчы-чая-чае, 1. холостой. Ксл.
2. старый холостяк нлн такая же де-вушка. НК: Очеркн, Но. 303; Гсл. ДзявуійЧЫМ век пражыў. Калышкі Лёз. (Ксл.).
•дзявўшчы-чая, (Гсл.)—девственный-ная, целомудренный-ная, невннный-ная.
КНІГІ ОНЛАЙН
