Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
дзідка-Дкг-дцы, уменьш. к дзіда, 1. копь-ецо.
2. палка с железным острйем на конце. Нсл. 131; Дсл. Ходзе зь дзідкаю. Нсл.
3. суковатая палка. Ксл. Прыгожая ў цябе дзідка. Вербялі Сір. (Ксл.).
4. острый шнпок, (БНсл.) на деревах н кустах, как то: на дакой груше, шйпов-ннке, репейнйке й крыжовнйке, Нсл. шнп. Ягруставыя дзідкі. Нсл.
•дзік, дзіка, предл. дзіку; мн. ч. дзію-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. днкая свннь-я(кабан, С.) НК: Очеркм517, Но.949; Ар.; Дзяды Сір. (Ксл.); Вост. (Даль). Дзіка ў лесе забілі. Нсл. 131. Недабіты дзік. Кавыль: Падзорамі21.
2. СПОрЫНЬЯ [Claviaps purpurea] Гнв. Ксл. На жыце шмат дзікоў. Сідоры Меж. (Ксл.).
•дзікая грэчка—камыш лесной [Scirpus siolvaticus L.]. Самін Пух. (Шсл.).
•дзікая рабінка—ПйЖМа. [Hanacetum vulgare L.] Ксл. Гэта дзікое рабінкі лісты. Пад-бярэзьзе Віц. (Ксл.).
•дзіканьне-ня, предл.-ню, ср. 1. отчуж-денне, убеганне, нелюднмость, МГсл.; Нсл. 131. Дзіканьне ад людзёў. Нсл.
2. стыдлйвость, застенчнвость. Нсл. 131. Дакуль будзе тваё дзіканьне, ты ўжо не маладзенькая. Нсл.
• дзікавасьць-чЛ ж.—несвойственный вкус, непрнятность. Нсл. 131. Казінае малако дзікавасьцю аддаець. Нсл.
•дзікавець-гю-ееш-ее, несоверш. 1. стано-внться дйкйм. Нсл. 131. Яблына дзікавее. Нсл.
2. делаться на вкус непрнятным. Нсл. 131. Квас дзікавее. Нсл.
зьдзікавець, соверш. 1. стать дйкйм. Яблына зьдзікавела. Нсл.
2. сделаться на вкус непрйятным. Нсл. 131. Квас зьдзікавеў. Нсл.
• дзікавы-вая-вае—относяіцййся к ка-бануСднкой свйньй, С.) Нсл. 131. Дзікавы клык. Нсл. Дзікавае скуры куля небярэць. Нсл.
•дзікавы—cm. nod дзікі.
• рДкацца-аюся-аешся, несоверш. каго, ад каго, 1. чуждаться кого, уходнть, Нсл. 131 дйчйться, нзбегать обіцества людей. Хто яго ведае, чаго ён дзікаецца ад нас. Нсл.
2. быть необіцйтельным, застенчнвым. БНсл.; Нсл. 131. Нявестцы стыдна дзі-кацца. Нсл. Хадзі, дураньчыку, ня дзі-кайся татулькі, пацалуй у ручку, ён табе праскурку дасьць. Нсл.
• дДіа-кая-кое, 1. дйкйй, находяіцййся в первобытном состоянйй: а) не прнру-ченный, Жйвуіцнй на воле в отлнчне от домашнего(о жйвотных й птацах). Дзікія гусі. Ар. Дзікі зьвер. Нсл. 131. б) некуль-тнрованный, растуіцйй на свободе в отлнчне от садового, огородного. Дзікая яблына. Ар.
3. находяіцййся на ступенн первобытной культуры(о людях). Дзікія народы. Ар.
4. (перен.)—не разговорчнвый, чужда-юіцййся обіцества. Нсл. 131. Нябудзь ты дзікі ды хадзі пагавары з намі. Нсл.
4. несвойственный, странный. Нсл. ізі. Дзікі смак. Нсл. Дзікім закрычэў голасам. Нсл.
дзікавы, уменьш. 1. дйкйй в меньшей степенн, незнаюіценйя. Дзікавы малец. Нсл. 131. Дзікавая дзевачка. Тм.
2. днковатый, (БНсл.) несвойственный. Нсл. 131. Дзікавы смак. Нсл.
•дзіклівасьць-tp, ж. 1. застенчнвость. МГсл.; Нсл. 131;Гсл.; БНсл. ПакІНЬ дзіклі-васьць сваю ды хадзі пазюкай з намі. Нсл. 2. нелюднмость. Гсл.; БНсл.
дзіклГвы
379
дзівосьнічаць
•дзіклівы-вая-вае, 1. (стыдлйвый, Нсл.), засТвНЧЙВЫЙ. Нсл. 131; Ксл.; Дсл. 168; БНсл. A нашы дзеўкі дзіклівыя. Вербялі Сір.(Ксл,). Ня будзь дзіклівай, а будзь свойлівай. Віцебск. Усі дзеўкі дзіклівыя. Нсл. Якое дзіклівае дзецянё. Дсл.
2. нелюднмый.
•дзікуха-іда'-ў<е, ж.—днкарька. Ар.; Гсл.; БНсл.
• дзі кун-уна, предл.-унў, зват.-ўне; мн. ч., дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м.—ДНКарь. Ар.; Гсл.; БНсл.; Бяльсл. Маюць мяне за дзікуна й людаеда за тое, што Тыгелін адзяржаў ад мяне колькі рассудкаў сьмерці на маіх варагоў. Кво вадыс273.
•дзікўнства-ва-ве, ср.—дйкость. Гсл.;БНсл. •дзінота (сокр. йз адзінотауоты-оце, ср.. област.—одйночество. Дсл. 168.
па дзіноце—пооднночке. Па дзіноце спаць маняцца. Дсл. Па дзіноце дзё'ўбам селі. Дсл.
•дзіра-ры, дат., предл. дзіры, вйн. дзірў; мн. ч. дзіры, ж.—дыра. МГсл.; Войш.; Вел.-Куз.; Дсл. 168; БНсл. Уменьш. Д3ірка-/?к/, дат., предл,-рцы. ж.—дырка. Войш.; Шсл.; Косіч 84; Расг Северск 64; Ранчыцы Беш. (Ксл.); Нсл. 131; Дсл. Увесь мех у дзірках. Ст. У трубе дзірак так веле, як веле на сём сьвеце ства-рэньня. кіт. П8а4. Мышы прагрызьлі дзірку ў бочцы. Нсл. Сьвіньні зрабілі ў гарод дзірку. Нсл. Ці табе дзіркі ў вушшу заваліла, што ты ня чуеш? Нсл. Чорт дзірку знойдзе. Дсл.
дзірачка-ч/а-чі(ы, уменый. к дзірка—ды-рочка. Нсл. 131. У гэту дзірачку працякае гарэлка. Нсл.
•дзіравець-ею-ееш-ее, несоверш — делаться дыравым. Нсл. 131. Сарочка дзіравее. Нсл. •дзіравіць, дзіраўлю-віш-ве; прош. вр.-віў-віла; повел.-ў-ўма, несоверш.—делать дыру в чем-л., продырявлйвать, Ксл. дырнть. Нсл. 131. Ня сморгай локцям, сарочку дзіра-віш, сморгаючы. Нсл. 131. Нашто дошку дзІравІШ? Асінаўка Беш. (Ксл.). Соверш.
зьдзіравіць—нздырявнть, прорвать во многнх местах. Нсл. 205. Ня носячы, a валочачы па зямлі, мех зьдзіравілі. Нсл. Прйч. зьдзіраўлены—йздыравленный, прорванный во многйх местах. Нсл. 205. Зьдзіраўлены мех далі. Нсл. Кораб зьдзі раўлены мышамі. Нсл. Соверш. прадзі-равіць, 1. продырявйть. Ты свае локці прадзіравіў. Нсл. 521.
2. проточнть насквозь. Нсл. 521. Мышы прадзіравілі мех. Нсл. Прйч. прадзіраў-лены—прорванный насквозь, проды-равленный. Нсл. 521. Мех прадзіраўлены залапіць трэба. Нсл.
•дзіравіцца, дзіраўлюся, дзіравішся, несо-верш.—продыравлнваться. Нсл. 131. Мех дзіравіцца, прадзіравіўся. Нсл. Соверш. зьдзіравіцца—сделаться дырявым(во многйх местах, С.) Нсл. Соверш. пра-дзіравіцца—продырявнться. Нсл. 521. Мех прадзіравіўся. Нсл.
• дзіравы-вая-вае—дырявый. Войш.; Вел.-Куз.; Ксл.; Шсл.; Раст.: Северск. 64; Нсл. 131. Дзіравая дзежка цячэць. Алексінічы Сян. (Ксл.). Гзта ж сусім дзіравы хатылёк. Ст. Чорт панёс на дзіравы мост. Послов. Нсл. •дзір-ачка-ка—под дзіра.
•ямрбалызнуць-ну-зьнеш-зьнеш-зьне, со-верш.— ВЫПЙТЬ ВОДКй. НК: Очеркн 70.
• дзіркаватасьць-ід, ж.—скважйстость. Нсл. 131. У бочцы адна клёпка зь дзір-каватасьцю. Нсл. Дзіркаватасьць дуба. Тм.
•дзіркаваты-тяя-тяе—скважнстый. Нсл. 131. Дзіркаватая клёпка ў дзежцы. Нсл.
•дзіркаваціць-0чі’-аг<гш-аі<е, несоверш.. пе-рех.—делать в чем дырочкн. Нсл. 131. Чэрві точаць, дзіркавацяць дуб. Нсл. Соверш. зьдзіркаваціць—продырявйть, прог-рызть во многйх местах. Нсл. 205. Мышы мех зьдзіркавацілі. Нсл.
•дзіркаваць-кў’ю-кў’ейу-кўе; повел.-кўй-кўйма, несоверш., перех.—делать дырочкн в чем-л. Соверш. надзіркаваць—наделать дырочек в чем-л. Нсл. 305. Надзіркуй брусок на граблі. Нсл. Соверш. падзір-каваць—продырявнть в разных местах. Нсл. 441. Чэрві падзіркавалі дзерва, як рэшата. Нсл. Прйч. падзіркаваны—нс-пеіцрённый дырочкамн. Падзіркаваны мышамі мех. Нсл. 441.
•дзірван-анў, предл.-анё; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, м. 1. залежь, не обраба-тываемый несколько лет подряд участок землн. Ар. Сядні пасьвілі на дзірванох. Ар. ДзІрваНЫ арала. Кавыль(Б. Моладзь, Но. 18,20). Пачаў зь сядла хінуцца на дзірван. Ар. Вольскі: Паланянка.
2. (перену Парастуць успамінаў дзірваны. Крушына: Лебедзь 16.
•дзівосна, нареч. 1. уднвнтельно. Ксл.
2. прнчудлнво, Гсл.; Ксл. прнчудлнво, не кстатн. Нсл. 131; Ар. Дзівосна ў іх усё гэта гэта робіцца. Пудаць Сур. (Ксл.). Дзівосна робіш, гаворыш. Нсл.
•дзівосны-ная-нае, 1. необыкновенный, дйковйнный. Нсл. 131. Дзівосная справа вышла. Нсл.
2. необыкновенный, сенсацйонный. НТ2 (БНсл.). Могуць паўстаць у душы цені дзівосных малюнкаў, дзівосных падзеяў. ЗСД 60.
3. прнчудлйвый, странный. Ар.; Нсл. 131. Дзівосны ты чалавек із тваімі выдум-камі.
• ДЗІВОСЬНІК-Іка, предл.-іку, зват.-ІЧСІ, м. —прнчудлйвый, чудак. Нсл. 131. Сьмех із гэтага дзівосьніка. Нсл.
• дзівосьніца-чы-і(ы, .ж.-прйчудлйвая, чудачка. Нсл. 131.
• дзівосыгічаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш.—прнчудннчать. Нсл. 131. Дзі-восьнічаеш, сам ня ведаеш як. Нсл. Соверш. надзівосьнічаць—наделать глупостей, странностей. Нсл. 304. Усе было б добра, калі б ты не надзівосьнічаў. Нсл.
дзівосы 380
дзівачыцца
•ДЗІВОСЫ-
КНІГІ ОНЛАЙН
