Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. безлйч. абадзьмёць, абадзьмўла—взду-ло (о жнвоте). Ст.; Варсл. Цётчыну карову абадзьмула. Варсл. Вала ад канюшыны абадзьмула. Каб цябе абадзьмўла! Ст. Прйч. абадзьмуты, 1. очяіценный дуно-веннем воздуха. Шсл. Вазьмі абадзьму-тую бульбіну ды еж. Ст.
2. вздутый (о жйвоте). Несоверш. абдзімаць -аю-аеш-ае, 1. очйіцать дуновеняем воздуха. Шсл. Абдзімаць бульбы ад попелу ня трэба'. яна чыстая. Ст.-2. безлйч.—(о жйвоте); вздувать. Статак ад салодкага лубіну абдзімае.
надзімаць, несоверш.. nepex. 1. надвать что воздухом. Шсл. Каб шмат не надзімаў посіка. ён бы ня покнуў. Ст.
2. перен.—делать надменныцм. Веда надзімае, а любоў будуе. Луцк.: і-шы ліст да Карынцян, 8; 1. Прйч. надзіманы, 1. надутый чем-л.
2. надменный. Соверш. надзьмўць, 1. надуть (наполнйть воздухом йлй другям газом). Чорт дуду надзьмець, калі дух ідзець. Послов. Нсл. 306. Надзьмуў шчокі. Ст. Зачыні дзьверы шчытна, бо сьнегу надзьме Ў пуню. Парадзіна Імсьц. (Бяльсл.).
2. надуть губы, рассердйться. Чаго ты надзьмуў свае лупы? Ст.
ВЫДЗІмаЦЬ, несоверш., перех.—ВЫДуваТЬ. Ар.; Шсл. Выдзімае бурбалкі з мыла. Шсл. Соверш. выдзьмуць—выдуть (дуя, удалнть откуда-л. ЧТО-Л., ОЧЙСТНТЬ ОТ чего-л.). Ар.; Шсл.
дзьмўхаць
383
дзыгаць
•дзьмўхаць, Ар.; Шсл.; Гсл., дмўхаць, Нсл.; Бяльсл. 1. дуть. Нсл. 134; Гсл.; Шсл.; Бяльсл. Перастань дмухаць. Брылёўка Краснап. (Бяльсл.). I вецер ня дмухае, так ціха на дварэ. Нсл. Соверш. падзьмўхаць, 1. дуть некоторое время. Ар:
2. на што—дуть ртом для охлаждендя чего-л. горячего. Ар. Вымалі з попелу гарачую бульбу, студзілі дзьмухаючы й елі. Ня дзьмухай, бо пер’е паляціць. Ст. 3
3. перех.—вздувать. Гсл. Дзьмухай агонь. Нсл. 134. Отгл. ймя суіц. дмўханьне, дзьмўханьне-ня, м.-ню—вздуванйе. Нсл. 134. He тваім дзьмўханьням уздмаць агонь. Нсл.
абдзьмўхаць, соверш., перех.—обдуть; обдувая, очйстйть. Ар. Абдзмўхай пер’е з адзежы. Нсл. Прйч. абдзьмўханы—обду-тый. Ар. 3 аднаго боку пыл абдмўханы. Нсл.
абдзьмухаць, несоверш. к абдзьмўхаць. Ср. здмухбць, зьдзьмухаць.
здмухаць, зьдзьмухаць-<ію-<геш-ае, несо-верш., перех.—сдувать. Нсл. 205. Ня здмухай хлебных крошак із столу, ня годзіцца, a зьмяці ў жменю. Нсл. Соверш. зьдзьмўхаць,
1. сдунуть. Шсл.; Ар. Зьдзьмўхні пыл із столу. Ст.
2. дунув, погаснть. Ар. Зьдзьмўхні сьвеч-ку. Ар.
надмўхаць, надзьмўхаць—надуть сво-ЙМ духом, НЭСТрОЙТЬ. Нсл. 305. Несоверш. надзьмўхаць.
прадмўхаць, прадзьмўхаць, соверш.
—продуть, Нсл. 522. дуя, прочйстйть. Прадмухай дзірачку. Нсл. Прйч. прадмў-ханы, прадзьмўханы—продутый. Нсл. 522. Прадмуханы носік. Нсл. Прадмуханая дзірачка. Тм. Несоверш. прадмухаць, прадзьмухаць.
выдмухаць, выдзьмухаць, еоверш. 1. выдуть. Вўдмухай пыл. Нсл. 81.
2. вздуть. Нсл. 81. Выдмухай агню. Нсл. Несоверш. выдзьмухаць—выдувать. вы-дзьмухнуць—выдуть. Шсл.; Ар. Выдзь-мухні пясок із насеньнікаў. Ст.
•дзьмўцца, дзмуся, дзьмешся, дзьмецца, дзьмемся, дзьміцёся, дзьмуцца, несоверш. —дуться, сердйться. Шсл. Ня дзьміся ты, сьвёкру, ня дзьміся ты люты. Дсл. Чаго ты дзьмешся, як мы ш на крупы?! Ст. Соверш. абадзьмўцца—надуться, насу-пнться. Шсл. Абадзьмуўся, як тая куры-ца, ды сядзіць. Ст.
надзімацца—надуваться. Ар.; Шсл. Соверш. надзьмўцца, 1. надуться(наполнйвшйсь воздухом, газом, увелйчйться в обьёме, сделаться упругнм). Ар.
2. надуться (обйдевшйсь, нахмурйться), сделать недовольное лйцо; обндеться, рассердйться. Ар. Надзьмуўся, як мыш на крупы. Ст.
•дзьве,—см. под два.
•дзьверы-рэй-ром-ры, твор. дзьвярыма, дзьвярмі, У дзьвярох, едйнств. ч. нет.
—дверь. Ар.; Рудня Аз. (Ксл.); Шсл.; МГсл. Ідзі, пакуль дзьверы адчынены, бо потым ня ўвыйдзеш. Послов.—куй железо, пока горячо. вк.(ЛБ.3223). Хтосьці дзьвярмі стукнуў. Багушэвіч: Дзядзіна. У Бога за дзьвярыма быў. Кіт. 38а3. Адкруціў на дзьвярох закрутку. Сяднёў: Корзюк. Гаспа-дыня спынілася ў дзьвярох із лянпаю ў руках. Тм. За дзьвярыма спынілі стукаць. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). He пасьпеў Корзюк апынуцца перад дзьвя-рыма з нумарам 27, як яны адчыніліся. Сяднёў: Корзюк.
•дзьвёсьце, не склоняется—двестн. Ар.; Гсл. •дзьвярьіна-ны, дат., предл.-не, ж.—створ-ка дверн. Ксл. У пуні саламяная дзьвяры-на. Бараўляны Куз. (Ксл.).
•Дзьвіна-ны-нё, ж.—река Двнна. Нсл. 129. •дзьвіна \-ны-нё, ж. 1. громадная надвн-гаюіцаяся туча. Гсл.
2. ненмоверное колнчество налетевшнх насекомых, птнц. Гсл.; Дсл. 160. Чэрві, бы дзьвіна. Дсл. Наляцела дзьвіна лятучых мурашак. Гсл. Мітусіцца лістота мяце-ліцай, мітульжыная быццам дзьвіна. Дуб. •дзьвіна II, бот.. ж.—днвнла. Нсл. 129; Бяльсл. Высокая жоўтая дзьвіна на палянах расьцець. Хведараўка Краснап. (Бяль-сл.).
•дзыба-бы-бе; мн. ч„ род.-баў 1. йдуіцйй на цыпочках. Нсл. 132. Вунь дзыба йдзець. Нсл. 2. медленно йдуіцнй. Нсл. 132. Ходзе як дзыба. Нсл.
•дзыбала-лы, обіц.~длйнноногйй, нес-кладный человек. Ён ходзе, як дзыбала. Лясьнікі Сян. (Ксл.).
•дзыбасты-гаая-гаае—с длйннымй нога-мй. Ксл. Наш Сымон дзыбасты хлапчына. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
•дзыбаты-гаяя-лмае—с длйннымй нога-мй; неуклюжйй, Гсл. длйнноногйй, неук-ЛЮЖЙЙ. БНсл.
•дзыбаць-аю-аеш-ае, несоверш.—йттй на цыпочках, БНсл. подкрадываться. Нсл. 132. Дзыбаеш, як воўк на стады. Нсл.
•дзыга, дзыгі, дзызе, обіц.—часто, быстро н проворно бегаюіднй, Гсл. непоседа, егоза, елоза. Вят. (Даль). Дзыга гэты ўсюдых пасьпее. Нсл. 132.
•дзыганьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, отгл. ймя суіц. к дзыгаць—беганне (непо-седы, С.) Нсл. 132. За дзыганьням сусім нічона не зрабіла. Нсл.
• дзыгаты-тая-тае—длйнноногйй, бо-льшой ростом. Шсл. Ахрэм нейкі дзыга-Г71Ы. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
• дзыгаўка-ўкч-ўцы, ж.—волчок (йгруш-ка). пнз 11.
• дзыгаць-аю-аеш-аё, несоверш.—часто выбегать, свойственно непоседе. Куды ён дзыгае, дзыгнуў? Нсл. Ср. жыгаць. Однкрат. дзыгнуць-ну-неш-не. Нсл. 132. Соверш.
дзыгнуць
384
дзюшка II
надзыгаць—набегать, бегая добыть. Нсл. 305. Надзыгаў сабе хваробы. Нсл.
•дзьіг нуць,—< м nod дзыгаць.
•дзылш-дзылін, междомет. подражання звука колокольчлка, Нсл. 132. дйнь. Званочак дзылін-дзылін баў (бом, Ар.) Нсл. Дзылін-дзылін, на талерку блін. Поговор. Нсл.
•дзылГнканьне-ня, предл.-ню, звукоподр.
—звоненне (позваннванне, С.) коло-кольчйком. Нсл. 132. Дзылінканьням сваім дадзеў. Нсл.
•дзылінкаць-аю-аеій-ае, несоверш.—йзда-вать звук ударом о звонкйй предмет, Гсл.; счлово детское от подражання звука колокольчлка; звоннть, бренчать. Нсл. 132. У царкве дзылінкаюць, задзылінкалі. Нсл. Однкрат. дзылінкнуць-ну'-неш-не. Нсл. 132. Нешта званок дзылінкнуў. Нсл.
задзылшкаць, соверш. к дзылінкаць, Нсл. 132. начать "дзылінкаць”.
•дзылінкнуць,—cm. nod дзылінкаць.
• дзын, междомет. выражаюіцее звук колокольчвка, Нсл. 132. дйнь. Дзын, баў. Нсл. Грошы дзын! Нсл. Званок дзын-дзын-дзын! Ст. Дзын, дзын, дзылін баў!(бом, Ар). Гсл.
•дзылынгаць, дзылынгае, нееоверш.—зво-нйть в колокольчйк. Варсл. У каня пад дугою дзылынгае званок. Варсл.
•дзындра, зындра-ры-ры, ж.—железная масса в кузнечном горне; остаткй пере-плавленных кусков железа у кузнеца. Аш. (Калосьсе, Но. 1/18, стр. 36). Каваль выкідае з горна кавалкі дзындры. Варсл.
•дзындзік, -іка, предл.-ІКу, зват.-іча, м. —охотнйк до музыкн й (находяіцйхся в связн с ней, С.) сельсклх (вяскнх, С.) йгр. Нсл. 132. Дзындзік наш ні воднага ігрышча не прапусьце. Нсл.
•дзьіндзікі-коў, едйнств. ч. нет. 1, ударенле по струнам, особенно цымбалов. Нсл. 132. Ты б усе слухаў дзындзікаў ды гуляў. Нсл.
2. бубенчнкн. Нсл. 132. Дзындзікі свае разьвесіў. Нсл.
•дзыньдзікі-брындзікі, 1. бубенцы, ко-ЛОКОЛЬЧЙКЙ. Гсл.
2. презр.—кончйк носа. Гсл.
•дзын-дзылын!, междомет.. подражання звона колокольчйка. Варсл. Дзын-дзылын! Дайце блін, хоць гарэлы, абы цзлы. Варсл. •дзынканьне-ня, предл.-ню, 1. звон’коло-кольный. Нсл. 132. Дзынканьне чутно. Нсл. 2. бренчанйе чем-л. звучным. Нсл. і32;БНсл. Пакінь дзынканьне шклянкаю, разаб’еш. Нсл.
•дзынкаць-аю-деш-ае, несоверш. 1. dem. —ЗВОНЙТЬ В КОЛОКОЛ. Нсл. 132. У звон дзынкаюць, дзынкнулі. Нсл.
2. бренчать, Нсл. 132. бренчать, звенеть. БНсл. Дзынкаюць, задзынкалі грашмі. Нсл. дзьінкнуць, oäHKpam. к дзынкаць 1, 2. задзынкаць, соверш. к дзынкаць 1, 2.
•дзю, 1, частйца, употребляемая за Торопцом. Дсл. Дзю, няго ж гэта праўда? Ц. с. Солава Пар. (Дсл.).
2. дзю-дзю-дзю!—возглас для прнзвання поросят. Ельн. у. (Дсл.);Шсл. Надабе пагу-каць парасяпг. дзю-дзю-дзю! Ст.
•дзюбня-ні-нг, ж.—палка с острым же-лезным наконечнйком. Гсл.; БНсл. Бязь дзюбні не хадзі, сабакі ўкусяць. Гсл. См. дзубня.
•дзюг, м.—полоса (в тканй). Ср. дзюга-сты. Уменьш. ДЗЮЖОК-ЖКй, предл.-жкў; мн.
ч., дат.-ЖКОМ, мн. ч., предл.-ЖКОХ, м.—ПОЛО-ска в тканн. Шсл. Спаднік увесь у дзюжкі. Матарова Сьміл. (Шсл.).
•дзюгасты-тяя-гаяе—полосатый, Шсл. с цветнымй полосамй. Вось дзюгастая твая кашуля, аж у вочы кідаецца! Ст. • дзюгаць-аю-аеш-ае, несоверш.—посту-кнвать, тюкать топором. Шсл. Ня дзюгай у гвозд, выпсуеш сякіру. Ст. Дзюгае сабе памалёньку. Ст.
•дзюгнуць, дзюгне, oäHKpam. 1. клюнуть. Варсл. Курыца дзюгнула малца ў нагу. Варсл.
2. перен.—ВЫПЙТЬ ВОДКЙ. Варсл. Вы, дзяцю-кі, ужо добра дзюгнулі! Варсл.
•дзюхман-она, м.—свйнья. Дсл. Дзюхман здаровы. Дсл.
•дзюдка-дкі-дцы, ж., dem.—поросёнок. Глянь, якія малёнькія дзюдкі! Ст.
• дзюк, дзюка; мн. ч. дзюкі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—вепрь. Агоўшчына Пар. (Дсл.). •дзюндзець-ею-еегд-ее, несоверш. 1. пьян-ствовать. Нсл. 134. Цэлы дзень у карчме дзюндзеў. Нсл.
2. йспускать мочу; говор. презрйтельно. Нсл. 134. Hv, дзндзей баржджэй. Нсл.
3. работать ленвво йлй ходйть, повеся голову. Нсл. 134. Ня роОіш, а толькі дзюндзееш. Нсл.
•ДЗЮНДЗЯ-031, обй)., презрйт.—ПЬЯНйЦа. Нсл. 134. Прывёўся зь дзюндзяю. Нсл. Ходзе, як дзюндзя. Нсл.
•дзюндзік-wa, м.—коротыш, прындйк, прыіц, малорослый человек. Смл. (Даль).
•дзюпла-лы-ле, ж.—заднйца. Дсл. Няхай на рабоце сваю дзюплу патрасець. Дсл. •дзюрчэць, -чў-чыш-чь'іць—струнться, течь с перелнвамй. Шсл. Чуць дзюрчыць вада перазь дзірачку. Ст. См. цурчэць.
•ДЗЮрЫЦЬ-ру-рЫШ-ра, несоверш.—лнть струю. Шсл. Дождж дзюрыць, як зь вядра. Ст.
•дзюшка I, междомет.—возглас для прйзыва свнней. Гсл. Дзюш, дзюс, дзюш-ка! юс у пуню. Гсл.
•дзюшка ІІ,( дзюска, Бяльсл.)-шкі-шцы, ж.—ласкат. названйе свйньй. НК.: Очеркн, 357. Вунь бяжыць наша дзюска. Цівецкая Краснап. (Бяльсл.).