Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• дзівачаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, отгл. ймя суіц.— прйЧуДЫ, (БНсл.) СТран-ность, Гсл.; БНсл. странность, странные выходкй. Нсл. 130. Дзівачаньням сваім толькі сьмешыш людзёў. Нсл. Дзіва-чаньням сваім усіх людзёў дзівіш. Нсл.
• дзівачка-чю-чцы, ж.—чудачка. Гсл.; Ар.; Нсл. 130; Вят., Вост. (Даль); БНсл. Якая ты дзівачка. Нсл.
•дзівачна, нареч.—прнчудлйво, странно. Нсл. 130; БНсл. Дзівачна робіій, не па-людзку. Нсл. Ср. дзівачны.
•дзівачнасьць-ш', ж.—странность, чуда-чество.
выдаваць на дзівачнасьць—выдавать на посмешне. Выдаеш сябе на дзівачнасьць людзём. Нсл.
•дзівачшк-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—вы-думннк нелепостей. Нсл. ізо. Дзівачніка гэтакага сьвет ня бачыў. Нсл.
•дзівачніца-цы-цы, ж.—выдумннца не-лепостей. Нсл. ізо.
• дзівачны-ная-нае, 1. странный, прй-чудлнвый, Нсл. 130; БНсл. чудаческйй, странный. Дзівачны чалавек. Нсл. Дзівач-ны твой розум. Нсл. Дзівачныя твае словы. Тм. Дзівачныя штукі вырабляе.
Нсл.
2. забавный, дйвный(вызываюіцйй удйв-ленне, С.), смешной. Нсл. 130.
• дзівачына-ны-не, обіц.—увел. к "дзі-вак”(н "дзівачка", С.) Нсл. 130. Дзівачына ты! хто табе ліха хоча? Нсл.
•дзівачыць-чу-чыш-ча, несоверш.. перех. 1. прйводать в смех своймй странностямй, Нсл. 130 сумасброднйчать. Сваім правам толькі людзёў дзівачыш. Нсл.—чудйть, шутчть, дурачнться.
2. чудачествовать.
надзівачыць, соверш. 1. насмешнть. Нсл. 304. Сваім жыцьцём надзівачыў ты людзёў. Нсл.
2. наделать глупостей, проказ, Нсл. 304 начудйть. Надзівачыў тут паніч шмат. Нсл.
• дзівачыцца-чуся-чышся, несоверш. 1. сумасбродннчать, (БНсл.) выходйть йз граннц благоразумйя й прйлнчня, дура-чнться, Нсл. 130- чудйть. Што ты тут дзівачышся? Нсл. Соеерш. зьдзівачыі)-ца—сделаться сумасбродным. Нсл. 204. Ён запраўды зьдзівачыўся: няма ведама што робе, гавора. Нсл.
2, прнтворяться дурачком, накндывать на себя дурь. Нсл. ізо. Соверш. надзі-вачыцца—начудйть много. Надзівачыў-ся шмат на сваім еяку. Нсл. 304.
дзівёньне
381
дзіўнюсенькі
•дзівёньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—действне уднвляюіцегося, уднвле-нне, Нсл. 130. Дзівеньне малому шкодзе. Нсл. Дзівеньне дый толькі. Нсл.
•дзівіць, дзіўлю, дзівіш-ве, несоверш. каго, 1. УДЙВЛЯТЬ. Гсл.; Нсл. 130; Дсл. 167. Ты мяне дзівіш сваім расказам. Нсл. Дзівачаньням сваім усіх людзёў дзівіш. Нсл. Ня дзіві ты людзёў. Дсл. Соверш. надзівГць—уднвнть многнх нлн многнм, уднвнть много раз. Сваімі штукамі ўсіх людзёў надзівіў. Нсл. 2. (неперех.)—УДНВЛЯТЬСЯ. Нсл. 130. Соверш. задзівіць—стать, начать уднвляться. Сама сабе задзівіла, што так дорага плаціла. йз песнн,
3. обычно с отрйцанйем "не"—с уднвленнем н с некоторым осужденнем относнться к кому-л., Гсл. не суднть худо, нзвннять. Нсл. ззо. Ня дзівіце, добрыя людзі, у нас гэтак спрадвеку. Гсл. Людцы добрыя, ня лайце, ня дзівіце. Дуб.: НаляЗі.
ЗЬДЗІВІЦЬ, соверш.. перех. 1. уднвнть, поразнть. Гсл. Ты мяне зьдзівіў, гаворачы тое, чаго ніколі нябыло. Нсл. Отгл.ймясуіц. зьдзівеньне-ня, предл.-ню, ср.—уднвленне, Нсл. 204; мгсл. нзумленне. Штукі на зьдзівеньне. Нсл. Адышоўшы ад зьдзі-веньня, назіраў яму кудысь пад ногі. Вышынскі: Хата пад ліпаю(Беларус, Но. 155). Варона хоча быць арліцай, бліснуць бліскавіцай у надземным багне, каб на ўсім стварэньні выклікаць зьдзівеньне. С. Музыка 78. Прйч. зьдзіўлены, (Ар.) зьдзіў-лёны, (Дсл.)—уднвлённый. Нсл. 204;Ар.
Нічога ня мог сказаць зьдзіўлёны тваёю моваю. Нсл.
2. нзурочнть(уднвленнем, С.) Шсл. Мусіць зьдзівілі мяне сядні'. нешта ломе косьці й нудзе. Ст.
зьдзіўляць-яю-яеш-яе, несоверш. 1. уднв-лять, Нсл. 205 нзумлять, Ты мяне зьдзіў-ляеш. Нсл.
2. несоверш.—нзурочнвать.
падзівіць, соверш. 1. несколько уднвнть-ся, почесть странным. Зьдзівіўся ад успамінаў сваіх і падзівіў спакою свайму. Падзівіў сабе, што ня чуе сораму, што не разьвітаўся з Карповічам. Дзьве Душы 95.
2. нзурочнть уднвленнем. Нехта падзівіў на маю работу, nancaeav. Нсл.
3. с отрйцанйем "не”—не прннять в худую сторону, не осуднть. Ня дзіві, не падзіві, што мала было есьці. Нсл. 330. He падзівіце, госьцікі, калі мала чаго было. Нсл. 441. Дзіўной трывозе маладое жонкі баляваньнікі надта не падзівілі. Дзьве Душы 4. Чалом, чалом, ацец-татулька! He сярдуй, што к табе прышоў. He падзіві і ты, матулька, няўцейкам я сюды зайшоў. Із здаровальнага вершу прото-ерзю, выдрукаванага ў ’’Маяку” 1843г, т. IX, кн. ХУІІ, разьдз. У, 33-38. He падзіві, што я так спраста сказаў. Нсл.
•дзівіцца, дзіўлюся, дзівішся, несоверш. з чаго, 1. уднвляться. Шсл.; Ар.; Гсл.; Нсл. 130; Дсл. Няма з чаго тут дзівіцца. Ст. Усі людзі зь цябе дзівяцца. Нсл. Багаты дзівіцца, чым бедны жывіцца, а бедны сьмяецца, дзе ў багатага дзяецца. Послов. Войш.
задзівіцца, соверш. а) уднвнться. Нсл. 166. Задзівіліся мы, як пачулі. Нсл.
б) посмотреть с уднвленнем. Нсл. 166. Задзівіся, што ты нарабіў. Нсл. Несонерш. задзіўляцца-яюся-яешея—уднвляться. Нсл. 166. Задзіўляюся я з твае адвагі. Нсл.
зьдзівіцца—уднвнться, поразнться. Гсл. Зьдзіўляцца, зьдзівіцца трэба, як ён робе такія штукі! Нсл. Многократ. зьдзіўляцца-яюся-яешся. Нсл. 205.
надзівіцца, соверш.—вдоволь, много поднвнться чему-л. Усі людзі надзівіліся, як ён туды мог узьлезьці. Нсл. 304.' Ня можна надзівіцца, што ён там нарабіў. Тм. Соверш. падзівпша—уднвнться, пора-знться. Тыя падзівіліся, ды не далі яму веры. Мікольск М.(Демнд. Веров 96).
2. смотреть на что-л. с уднвленнем, с завнстью, с вытараіценнымн глазамн, Дсл. нзумляться. He адзін дзівіўся, але нос скрывіўся, а твой і дужэй зломіцца. Дсл. •ДЗІў, дзіву, предл.-ee, м. 1.—чудо. Дсл. 168; Нсл. 131.
2. необыкновенное пронсшествне. Нсл.131. Які там дзіў прыгадзіўся? Нсл. Ніякага ня было дзіву. Нсл.
дзіву дацца—уднвнться. Як абачыў я лётала, дык проста дзіву даўся: як ён ЛЯЦІЦЬ, ЯК птушка. Сохана Імсьц. (Бяльсл.).
•дзіуна, нареч. 1, чудно, (БНсл.) чудесно, Нсл. ізо чудесно, Гсл. поразнтельно. Дзіўна зроблена. Нсл.
2. уднвнтельно. Гсл.;Шсл.;БНсл. Аж дзіўна, што ён вырабляе выпіўшы. Ст.
3. уднвнтельно, очень. Дзіўна харошы. Нсл.
4. во смысле безлйч.—уднвляет. Нсл. 130. Дзіўна, што ён борзда зьвярнуўся. Нсл.
5. странно. Ар.; Гсл.; БНсл.
•дзіўнасьць-^г, ж.—днковнна(днковннка, С.) Нсл. 130. Дзіўнасьць такую бачыў, якой з роду ня бачыў. Нсл.
• дзіўны-ная-нае, 1. уднвнтельный, Нсл. 130 уднвнтельный, (БНсл.) чудный. Шсл.
2. странный. Ар.; Нсл. 130; Дсл. 167; БНсл. Нашто вы, мае сёстры, шырыначкі вышываеце?— Ох, дзіўнаяты, Мархвіда, ды на тваё ж на вясельле. Дсл. Дзіўны ты чалавек! просіш таго, чаго ня можна даць. Нсл. Дзіўны чалавек запраўды! Сз.
дзіўнейшы, e. cm. 1. уднвнтельнее. Тваё піва нам ня дзіва — дзіўнейшыя твае словы. Смл.(Дсл.).
2. ср. cm.—более странный.
найдзіўнейшы, npee. cm— очень уднвн-тельный, очень странный.
ДЗІўнёньКІ, уменьш., ласкат. к дзіўны 1, 2. дзіўнюсенькі, увелйч. к дзіўны 1, 2.
дзі'вы
382
выдзьмуць
• дзівы-вага, во смысле суіц.— чудовйіце, являюіцееся, по мненню простолюдннов, в разных необыкновенных вндах в местах пустынных. Нсл. 131. Ці ня дзівага ты бачыў, што так спалохаўся? Нсл.
•дзіуства, (Нсл. ізі>-ва, предл.-ве; мн. ч.-вы-ваў, ср.—чудовніце.
•дзіўствавы-вая-вае—чудовліцный.
•дзіч, дзІЧЫ, дат., предл. дзічы; мн. ч. дзічы, дзічаў, ж. 1. нарост днкого мяса. Дсл. 169.
2. бородавка. НК: Очеркн, Но. 552; Ксл. У Сьцяпана на відзе дзічы дужа вялікія. Расна Сян. (Ксл.).
3, невозделываемое, обыкновенно боло-тнстое, место, заросшее лесом н кус-тарннком. Варсл. Тата ў дзічы капяк сена накасіў. Варсл.
•дзічэць-эю-эеш-эе, несоверш.—дячать. Ар.; МГсл. Соверш. ЗЬДЗІЧЭЦЬ—ОДйЧать. Гсл.; Нсл. 205; Ар. Ты ўборзьдзе зьдзічэеш, што ні зь КІМ не гаворыш. Нсл. Отгл. ймя суйу зьдзічэньне-ня, предл.-ню—одйчанне. Гсл. •дзічка-чкі-чцы, ж. 1. дйкая яблоня йлй груша, НК.: Очеркн, Но. 806; Ар. ДЙЧОК. Шсл.; Сідоры Меж. (Ксл.); Нсл. 131. Дзічак накапаў і пасадзіў у садзе. Нсл. На мяжы расьцець дзічка. Ст.
2. плод дячка. Ар.; Шсл. Назьбіраў дзічак цзлы хатыль. Ст.
3. бородавка у лошадя. Варсл. У Янкавай кабылы на баку дзічка. Варсл.
•дзічына(дзічына, Ар.; БНсл.)-ны, ж. 1. дйчь (днкне зверй й птйцы, мясо которых употребляется в пніцу, С.) Гсл.; Ар.
2. мясо дйкйх птйц й зверей. Гсл.; Ар.
•дзічыць-чу, несоверш.—днчь нестй, бре-дйть. Дсл. 169. Дзічыць стаў, больш нічога. Дсл.
•дзвынкнуць-ну-негй-не, однкрат — под-ражанне звўку, нздаваемому некото-рыМй ОВадаМЙ. Дзвынкнуў авадзёнь. Е. Лось: Дома.
•дзўбня-нг-ні, ж. 1. палка с острым железным наконечнйком. Нсл. 131. Бяз дзубні не хадзі, сабакі ўкусяць. Нсл.
2. неповоротлнвая девка йлй упрямая лошадь. Нсл.
•дзўбнуць-ну-неш-не, несоверш.—ударйть острым концом палкн. Нсл. 131. Дзубнуць у сьпіну, у бок. Нсл.
•дзўгаххда-аюся-аешся, несоверш.. област. — дзогаць. Юрсл. Ня дзўгайся па сене, яго ж статак тады ў рот ня возьме. Юрсл.
•дзўнуць-ну-неш-не, однкрат. 1. сунуть (двйнуть, С.) Нсл. 132. Дзунь яго ў морду. Нсл.
2. ударйТЬ. Нсл. 132; Юрсл.; Бяльсл. Дзунуў палкаю па галаве. Нсл. Ня лезь — дзуну, што зубы падябярэш. Юрсл. Прйч. дзў-нуты—ударенный. Нсл. 132. Гаршчок дзунуты аб што-колечы. Нсл. Соверш. аддзўнуць, перех.—отсунуть (отодвйнуть, С.) толчком, оттолкнуть ударом. Нсл. 373. Аддзунь яго ад сябе. Нсл. Соверш. дзў-нуцца-нуся-нешся-нецца, однкрат., возвр.
—сунуться, ударнться, треснуться. Нсл. 132; Юрсл. Аб нейкую прытырчаку дзунуў-ся галавою. Юрсл.
•дзьмух( дмух, НК.), дзьмуху, у дзьмусе, м.—дуновенне. Ад двух-трох "дзьмухаў” малюсенькі агнёвы язычок павісьне на войстрых канцох трэсачак. НК.; Очеркн, 332.
•дзьмуць, дзьму, дзьмеш, дзьмець, дзьмем, дзьміцё, дзьмуць—нестн, гнать струю воздуха, прйводять воздух в двлженйе (о ветре), дуть. Ар.; Шсл. Вецер бясконца дзьме а дзьме. Ст. Перастань, ветру, дзьмуці. Гарун: Песьня. См. дьмаць. Однкрат. дзьмўхнуць-ну-неш-не—дунуть. Шсл.; Ар.; Бяльсл. Дзьмўхнуў вецер і агонь пагасіў. Нсл. 134. Отгл. ймя суіц. дзьмўх-неньне-ня, предл.-ню—дуновеняе. Ар. Со-верш.. зьдзьмуць-му-меш-мець-мем-міцё-муць. Соверш. пададзьмўць, перех.—ПОД-дуть. Ар.; Шсл. Пададзьмі цяпло на комінку, бо нешта тухне. Ст. Соверш. падзьмўць—подуть. Ар.; Шсл. Во які ён слабьг. вецер падзьме, дык і паваліцца. Ст.
абадзьмўць, соверш.. перех. 1. ОЧЙСТЙТЬ дуновеняем воздуха. Ст.; Варсл. Дзядзька абадзьмуў пыл із кніжкі. Варсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
