Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ёстухны, ёсьцюхны, ласкат. к есьці. Рана ты естухны захацеў. Нсл. 723.
•ёсьці, ем, ясі, есьць, ямо, ясьцё, ядуць; прош. вр. еў, ела, елі; повел. еж, ежма, ежча, несоверш., nepex. 1. кушать, МГсл. есть. Ар.; Шсл. У Рамазан... ежча, аж покі значна будзе нітка чорная ад белай, да сьві-таньня. Кіт.баі. Ежча самы. Тм.266,4. Есьці ўжо пара. Ст. Мала ты ясі, чалавеча, — трэба болей! Ст. Ямо бліны зь вера-шчакаю. Н. Чаму вы не ясьце свае капусты? Ст. Дзеці ядуць добра. Ар. Ежча, не перабірайце! Тм„ о насекомых й грызунах—есть, кусать, жалнть, грызть. Моль есьць адзежу.
яраць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма—есть
многократно. Рыбы не ядалі (з Дняпра) з прычыны вялікага нюсу трупу маскоў-скага. Баркулабаўскі лет. У тых усіх хелал (араб., дазволенае) быў, яны, пакінуўшы, херам (араб., забароненае) ядалі. кіт. 1306.
2. Ар.—есть, разрушать, разьедать хй-мнческй. Іржа есьць зялеза. Ар.
3. журдть, грызть. Нсл. 723. Кажан дзень ясі маю галаву. Нсл.
аб’есьці, соверш. 1. сь ев много, прйчднйть кому-л. уіцерб. Ар.
2. обьесть co сторон. Несоверш. аб’ядаць. ад’есьці, соверш. чаго, 1.—сьесть часть от целого, отьесть. Ар.
2. ад’есьці галаву— надосаднть напо-мйнаннямй. Нсл. 385. Галаву мне ад’еў, просячы, дакучаючы. Нсл. Ад’еў сэрца. Несоверш. ад’ядаць.
даёсьці, соверш.—доесть. Дзеці даелі сваё сьнёданьне. Ар. Несоверш. даядаць. Дая-дайце, нашто пакідаеце.
•заёсьці, соверш. 1. заесть, загрызть до смертн. Нсл. 194. Херамам (араб., забаро-нена) вам, што зьвер заеў. Кіт.6863. Сабакі сьвінку заелі. Нсл.
2. закусйть. МГсл.; Нсл. 194.
3. перен.—досаднть постоянной бранью. Ён мяне заесьць, як даведаецца. Нсл. 194. Заеў ён сваю жонку. Ст.
4. подвергнуть дурной участй. Нсл. 194. Заеў ты маю галованьку. Нсл. Несоверш. заядаць, 1. чым—закусывать. Нсл. 194;
Гсл. Гарэлку п’юць і пернікамі заядаюць. Нсл.бб
2. перех.—бросаться на кого, стараясь укуснть. Нсл. 194. Сабакі заядаюць кагось.
3. загрызать, йзводйть бранью, Гсл. постоянно бранйть, преследовать бра-нью, Нсл. 194. досаждать постоянной бранью. Шсл. Сьвякрывя заядае нявес-тку. Нсл.
4. подвергать дурной участй. Нсл. 194. Заядаеш на век. Нсл.
зьёсьці, ізьёсьці, чаго—сьесть, скушать. Ар. Хева (араб., Ева), ізьеўшы, да Адама мовіла. Кіт. 74615. За полудням ізьелі цэлую букатку хлеба. Ст. Ты ж ізьеў сваю порцу ды яшчэ лезеш! Ст. Вала зьядуць, пакуль Зайца заб’юць. Послов. Рапан.: Прык., 13. Несоверш. зьядаць. Ар. Зьядаюць усё, нічога не застаецца. Ар.
пад’ёсьці, о людях, coeepui. 1. наесться, Ар. накушаться. Альгова Віц. (Ксл.); Гсл.; Mix.; Барс., Лепл. Каб чаго смачненькага пад’-есьці. Ст. Ня еўшы легчы(лягчэй), a пад’еўшы лепшы(ляпей). Нсл. 450. 3 хлын-каньня хлеба не пад ’ясі. Юрсл.
2. подточйть. Нсл. 450. Чэрві пад’елі карэнызе. Нсл.
3. подвеста под гнев йлй ответственность клеветою. Нсл. 450. Свайго брата пад’я-даеш, пад’еў ты пану. Нсл. Несоверш. пар’яраць-аю-аеш-ае, 1. наедаться. Ар. Карова не пад ’ядае ў чарадзе. Ст.
пад’яданьне
347
ёўня
2. подтачйвать. Нсл. 450. Чэрві пад’ядаюць жытняе карэньне. Нсл.
3. несоверш. к пад ’есьці 3.
пад’яданьне-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. 1. к пад’ядаць 2,—подтачйванйе. Нсл. 450. Жыта пагінула ад пад’яданьня карэньня чэрвямі. Нсл.
2. к пад’ядаць 3,—клеветннческйй наго-вор. Нсл. 450. Ня быў бы біты, калі б не тваё пад’яданьне. Нсл.
паёсьці, соверш. што, 1. сьесть все без остатка. Ар. Паелі ўсе яблыкі. Ар.
2. чаго—сьесть немного чего-л.
пайдаць, соверш. чаго—поесть, поку-шать. Гсл. Ці пайдаў, сынку? Яшчз ўвальлю. Гсл.
паядаць, 1. несоверш. к паесьці.
2. сьедать, есть некоторое время. Mae вуцяняткі табе шкоды не нарабілг. паядаўшы грэчкі, паляцелі да рэчкі — паядаўшы пшанічанькі, паляцелі да крынічанькі. Гарадзінка Імгл. (Косіч 13).
уёсьці, уем, уясі, уесьць, уямо, уясьцё, уядуць, соверш., без don. 1. пробыть В довольствне относйтельно пйіцй. Hi я ўпіла, ні я ўела, ні я ўхадзіла, маладыя свае леты марне загубіла. йз песнн, Ар.
2. клеветою подвеста кого под ответс-твенность йлй гнев. Нсл. 672. Ты нас заўсёды ўядаеш перад панамі; уямо й мы цябе калі-колечы. Нсл. Несоверш. уядаць-аю-аеш, 1. прйвязываться, прйставать (о собаках). Сабакі кінулі зайца й пачалі ўядаць на дзерва — у гару. н. (Афанасьев, Ш, 1914, 106).
2. несоверш. к уесьці 2.
пераёсьці( пераесьць, Нсл.) 1. повреддть чем-л. едкдм. Нсл. 412. Іржа пераядае, пераела зялеза, нож. Нсл.
2. есть более другнх. Нсл. 412. Ты ўсіх пераядаеш, пераясі. Нсл.
3. есть более надлежаіцего. Нсл. 412. пераядёць, несоверш. к пераесьці 1, 2, 3.
•ёжчы-чая-чае, 1. аппетнтный. Пакуль груды й пяньнё сохнуць, памеж іх вырастае надзіва высокая й густая, асабліва любовая статку "ежчая” трава, што стане красным пачаткам сенажаці. НК.: Очерун, 437.
2. непрйхотлйвый в пйіце. Бяльсл. Лўчыў дужа ежчы кабанок-. што ні замяшай, — усе зьесьць. Палуж Краснап. (Бяльсл.).
•ёсьціся(ёсца, Нсл.), страд. к есьці, употре-бляется тольков 3-ем лйцеедйнств. ймн. ч„ есца, ядуцца, 1. быть употребляему в пніцу. Нсл. 723. Калі станеш трэсца, то й хлеб болей есца. Нсл. Ня ўсё ж пшонныя клёцкі, і ячныя ядуцца. Тм. Отгл. ймя суш,. ядзёньне-ня—процесс еды. Гсл.
2. лйшь в 3-ем лйце едйнств. ч.—ІЦйПать, провзводйть раздраженйе (, есть, С.) Нсл. 723; Ар. Гарчыца есца. Нсл. Сіні камень дужа есца. Тм. Мыла дужа есцаў вочы. Ар.
3. зь кім—грызться, постоянно ссордть-ся. Шсл. А мой (жонка жаліцца на мужа) дык бесьперастаньня есца а есца. Ст. Сьпярша жылі добра, а потым і пачалі есьціся адно з адным. Ст.
аб’ёсьціся—обьесться. Ар. Несоверш. аб’ядацца-аюся-аешся—обьедаться.
ад’ёсьціся, -ёмся-ясіся-ёсца-ямося-ясь-цёся-ядуцца; повел.-ежся-ежмася-ежча-ся, соверш.—откормнться (, отьесться, С.) Шсл.; Ар. Во як растаўсьцеў — ад’еўся на чужым хлебе. Ст. Несоеерш. ад’ядацца.
заёсьціся, 1. прондкнуть, глубоко войтй во что-л., Нсл. 194. вьесться во что-л. (вонзйться, С.). Голказаеласядалёкадый праламілася. Нсл. Вяроўка заелася, ніяк не адвязаць. Ст.
2. войтн в сйльную злобу. Шсл. Як заеўся, дык ледзь не затоўк яго. Ст. Сабакі заядаюцца, заеліся на сьмерць. Нсл.
заядацца, несоверш. 1. к заесьціся I,-—пронйкать, глубоко входйть во что-л. Нсл. 194. Нож ня роўна рэжа, а заядаецца ў мяса. Нсл.
2. к заесьціся 2,—входйть в сдльную злобу. Родныя браты заядаюцца мяж-собку за бацькава дабро. Нсл.
3. нстоіцаться от плохого пйтання. Гсл. наесьцІСЯ, соверш., о жйвотных ( йлйо людях, с грубым оттенком)—наесТБСЯ. Ар.; Mix.; Барс., Лепле. Несоверш. наядацца.
•прыёсьціся, прыесца, соверш.—потерять вкус для кого-л. вследствйе однообразня, прнесться. Ар. Хлеб ня прыесца, а пірог прыесца. Ар. Несоеерш. прыядацца. Ар.
уёсьціся, уёмся, уясіся, уёсца, уямося, уясьцёся, уядуцца; прошл. вр. уеўся, уелася; повел уежся, уежмася, уежчася, соверш. 1. стать Жйрным, упйтанным. Ар. Парсюк уеўся, калоць пара. Ар.
2. впнться зубамн (прйсосаться к чему-л., С.), говордтся о собаках (й насекомых, С.) Нсл. 672. Уеліся злыдні, як вошы ў цела. Нсл. Ст.
4. сйльно надоесть. Шсл. Уеўся ён мне ў косьці! Ст. Дзень дажджом і зольлю ўеўся кажнаму ў косьці. Акула, 515.
5. с отрйцанйем ^не”,—с аппетйтом есть что-л. Шсл. Каша смачная, аж ня ўесь-ціся! Ст.
уядацца, несоверш. 1. к уесьціся 1. Ад цеста сьвіньні ўядаюцца. Ар.
2. к уесьціся 2. Нсл. 672. Сабакі ўядаюцца, уеліся ў сьвіньню. Нсл.
3. к уесьціся 3.
•Евангёля-лі-лі,—евангелйе. БГсл. Дзяр-жу ж ня начай, адно з Евангелі. Цяшнскі (Карскнй, ш-2,37). Евангелю на царкву купіў. Нсл. 150.
•евангялГсты-гяага, м.—евангелнст.
•еўГеніка-ікі-іццы, ж.—евгенйка.
• ёўня-ні-ні, ж.—ОВЙН. МГсл.; Нсл.; Невель (Бузук: Невель 19). Снапы суйіЫЛІў еўні. Навікі Віц. (Ксл.).
ёча
348
ёлупень
•е'ча, ёчы-чы; мн. ч„ род. ечаў, ж.—пнше-ВОД. Укр.; Ар.; Mix.; Карачэўскі п. (Будде: Тула-Орл., 143).
•ёчня-ні-ні; мн. ч„ род.-няў, ж.—янчннца. См. яечня.
ечня бульбяная—кушанне, получаемое нз мятого картофеля, разжнженного
молоком, яйцамн н зарумяненное. НК.: Очеркн, 20.
ечня пражаная—обыкновенная сково-родная ЯНЧННЦа. НК.: Очеркн, 22.
ечня тушоная—смесь сладкого молока co взболтаннымн яйцамн. нк.: Очеркя, 22.
•ё, ПНЗ 26; Шсл.; Ксл.; Нсл. 150; Прыдруйск. Брасл., Плц., Лепл.; Гайна Лагойск, ёСБЦЬ, Ар.; ПН36 Гсл.; Шсл., ёсьцека, Ар.; ПНЗ. 26; Шсл. —еСТЬ, З-ее лйцо едынств. ч. наст. временй; употребляют для всех лйц едйнств. й мн. чйсла. —есть. У каго няма, а ў мяне ё. Нсл. Бацька ё дома? Асінаўка Беш. (Ксл.). Добра затаўчы капусту — чужыя людзі ё. Сьцяпанавічы Беш. (Ксл.). Ё тут аб чым казаць. Ст. Жаруць яблыкі, балазе шмат сёлета ё іх. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Ё каго біць, ды няма каму. Послов. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.). Казаць ё што, ды слухаць няма чаго. Послов. Ст. Ён і пытае: "Няма тут Чарнышлвага?" Ё! хадзем, я табе пака-жу. Дзяніскавічы НЗ. (Шэйн, II, 162). На ўсё на сьвеце ё свой час. Блус: Рэч старавойта(Могн-левск. губ. ведомостн 1862 г., Карскі, I, 92). Е часіна, ё скрыпіна, весяліся грамада! Купала: Адвечная песьня. Ці ў цябе табака ё? — Але, ё! Кокатава Імсьц. (Бяльсл.). У мяне ё шмат грошы. Слаўнае Імсьц. (Тм.). Ёсьць у мяне бацька й матка. Соханаімсьц. (Бяльсл.). Цяпер рэдка ўжо носяць пістоны, але ж ёсьць. Палуж Краснап. (Бяльсл.). Ці ёсьць у вас чорныя гузікі? — Ёсьць. Навашоўкі, Расьн. (Тм.).
•ёхер-ра, предл. й зват.-еру, м.—хнтрец, надувало. Нсл. 152. Мы знаем цябе; ты добры ёхер. Нсл.
•ёхеры-раў, едйнств. ч. нет.—хнтрость, лукавство, надувательство. Нсл. 152. На ёхеры пусьціўся. Нсл.
•ёд, ёду, предл. ёдзе, м.—нод. •ёдахорма-.ww-.we, ж.—нодоформ.
•ёдка, нареч.—больно от холода; моро зн-зно. Гсл.; Бнсл. На дварэ дужа ёдка, напрані Кажух. Маластоўка Краснап. (Бяльсл.). •ёкат-amy, предл.-аце, м.—пронзнтельный вой, вопль, Гсл. пронзнтельный стон. Нсл. 150. Ёкат які падняў. Нсл. Ёкату на ўсю xamv. Нсл. См. якат.
• ёлапень[ёлупень, Варсл.; Бяльсл.}-пня, предл. й зват.-ПНЮ! мн. ч„ род.~ПНяў, м. 1. еловый пень.
2. остолоп, БНсл; іг. непонятлнвый че-ловек. Варсл. Ах, ты ёлупень старь^баба лае дзеда). Варсл. Ёлапень нейкі і пра мяне пачынае плесьці нябыліцы. Танк(Конадні, У-Уі, 88). См. воталапень. Або ты зробіш, як
людзі, ёлупень безгаловы. Высокі Бор, Краснап. (Бяльсл.).
• ёлка, нареч.—горьковато. Ёлка ў роце. Нсл. 151.
•ёлкасьць-цг, ж.— горькость, горько-ватость(о масле, сале, С.) Ксл. На мой смак, у гэтым масьле ёсьць ёлкасьць: НЯСЬвежае ЯНО. Лешчынка Імсьц. (Бяльсл.). Ёлкасьць ужо ё ў сале. Сянно (Ксл.). У масьле чутна ёлкасьць. Нсл. 151.
КНІГІ ОНЛАЙН
