Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•ахоцьцю, нареч.—охотно(Дсл.), сохотою, Нсл. 386 добровольно. Ахоцьцю паіцоў у некруты. Нсл. Ахоцьцю нанялася дзеўка. Дсл. Дзеўка пашла замуж не сваею ахоцьцю. Дсл.
• ахоча, нареч.(к ахочы)—охотно. Нсл. 386. Ахоча робе. Нсл. Ахоча ўзяліся за работу. Тм.
•ахочы-чая-чае—охотный. Хто бы быў з просьбамі ахочым, пакорным сэрцам v доме Божым, у мячыці, даруе Пан Бог яму грахі. КітЗіаб. Ахоч да пісьмені. Нсл. 416(под пісьмя).
•ахаха-хг—верзйла; здоровый, рослый человек, ’’косая сажень в плечах”. Раст.: Смоленск 150.
•ахаяць, ахаю-аеш-ае; повел.-äü-a, соверш., перех.—СОблЮСТЙ ЧЙСТОПЛОТНОСТЬ, Ксл. соблюстй опрятность. Хоць бы ты сам сябе ахаіў. Сьвярдлы Беш. (Ксл.) Каб я вам не дазваляла мыцца, дык вы маеце вымыцца, бо надабе сам сябе ахаіць. Войш.
• ахаяцца, ахаюся-аешся—о6чйстйться. Шсл.; Ар„ тверш. Ніяк не ахаяцца ад гэтага бруду. Ст.
•ахайлівасьць-гд', ж.—чйстоплотность; СКЛОННОСТЬ К ПОДДерЖаННЮ ЧЙСТОТЫ. Ар.; Ск.
•ахайлівы-вая-вае—склонный к под-ДврЖаНЙЮ ЧЙСТОТЫ, ЧЙСТОПЛОТНЫЙ. Ар.; С к.
•ахайнасьць-ц/, ж.—опрятность. Гсл.; Ар.; Ск.
• ахайны-няя-нае—опрятный. Ск. Ахай-ная людзіна. Ар. Ахайна апрануўся. Ар. Ахайна v хаце. Ск. Ахайны дамок. Ск.
•ахалак-лка, м.—короткая толстая пал-ка. Ксл. Ен выцяў сабаку ахалкам. Луб’ева Аз. (Ксл.)
•ахамянўцца-нўся-нёшся, соверш.—спох-ватнться. Ар.; Гсл. Я ўжо й пашоў, але потым ахамянуўся, што ня ўзяў із сабою грошы. Ар. Дзе ж авечкі... Вой блазнота... Ну й дадуць табе, браток! — Тут Сымон ахамянуўся, бегчы кінуў-СЯ кулём. С. Музыка, 22.
•ахап-аваць-іць-леваць-ляць,—см. под хапаць.
• axan-iwia-левацца-ляцца.—см. подх'а-пацца.
•ахаронны-ная-нае—охранный.
•axapona-ны-не, ж.—охраненйе, заіднта, (Дсл.); Нсл. охрана. Бог нам найлепшая ахарона. Нсл. Старьі муж маладой жонцы благая ахарона. Дсл.
• ахараняць-яю-яеій-яе,' повел.-яй-яйма, несоверш.. перех.—ОХрЯНЯТЬ, (Нсл. 386) заіЦЙ-іцать. Дсл. Бог нас ахараняе, ахароне ад усякае бяды. Нсл. Сабака ахараняе стаду ад ваўкоў. Дсл. Соверш. ахарашць-ню, хароніш-не.—охраннть. Нсл. 386. См.
ахараняць. Прйч. ахаронены—охранен-ный, сбереженный. (Дсл.); Нсл. 386. Яблыкі, добра ахароненыя, далежылі да Вялі-кадня. Нсл.
•ахараняцца, -яюся-яешся—оберегать-ся.сл. 386. Ахараняйся, дзяцятка, ад усякага ліхога ўчынку, ад благога таварыства. Нсл.
ахаратрца-нюс я-ахаронішся, соверш.(к ахараняцца 2).
•ахаратак-тка, м.—обьедок, остаток. Ксл. Давядзецца імне даношаваць твае ахараткі. Сухарукава Аз. (Ксл.)
•ахі'лім-.і«/, предл.-ме, м.—длннная шаро-кая одежда в ваде плаіца, нйспадахожая до землй, мантня.
•ахін-арь-ены-уты-ўць,—см. под хінўць. •ахін-ацца-ўцца,— см. под хінўцца.
•ахла-лы-ле, ж.—тысячелйстнйк, Achillea millefolium. Дсл.
•ахлялы-.адя-лае—ослабевшлй. Растсл.
•ахлўпавата, нареч.—некруто. Ксл.
•ахлупньі-ная-ное—охватываюіцйй, ве-рхннй. Ксл. Становячы хату паклалі ахлупнь'ія й скончылі. Хмары Куз. (Ксл.).
• ахмурэць,—см. под хмурэць.
•ахрак-кд, предл.-кў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-кох, м. 1. плевок мокроты. Шсл. Мост і' хаце р вахракох. Ст. Увелйч. ахрачышча-ча; мн. ч.-чы-чаў. Шсл. Ахра-чышчы тыя на шапцы. Ст.
2. насмешка н ругань на слабосального. Шсл. Анан наш — чысты ахрак. Ст. Вой ахрак ты, адзін рады не дасі мяху/ Ст. •ахрапак-лка, м.—ствол качана капусты. Ксл. Ахрапкі мы пасеклі сьвіньням. Асінаў-ка Беш. (Ксл.)
•ахрап’е-п’я, предл.-п’ю, ср., НК: Очеркн, 423.—ботва овоіцей. Ксл. Пайдзі наламі ахрап’я. Копцевічы (Ксл.) •ахрыбідся-бчкя-біршс'я, соверш.—взять на себя тяжёлую ношу, от которой спйна гнется. Дсл. Ахрыбціўся нёсшы жыта, ажно ў роце горка стала. Дсл.
•ахры-пці-чадь,—< м. под хрьіпці.
•ахрысьціць,—см. под хрысьціць. •ахрысьціцца,—nod хрысыііцйа.
• ахвота-ты, дат.. предл.-це, ж.—охота (желанне, Гсл.; Ксл.), Ар.; Гсл.; Шсл. 3 ахвотаю сягодні пайду ў лес. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Hi да чога нешта няма ахвоты. Ст. Ласкат. ахвотанька-^. Да работанькі няма ахвотанькі. Послов. Рапан: Прык. 118.
ахвота да яды—аппетнт. Куцевічы Аш. Няма ахвоты да яды. Рэч. (Пет. 11. 263).
у вахвоту—в выраженйях: г eaxeomv рабіць, вучыцца, араць й под.
•ахвотна, нареч.—OXOTHO. Ар.; Шсл.; Ксл. Так ахвотна робе, што аж люба глядзець! Ст. Ён заўсёды ахвотна ходзе. Азярэцк Сян. (Ксл.).
• ахвочы-чая-чае—охотный. Шсл. Чаму, ён ахвочы на чужое. Ст.
ахвіцэр
26
адапнўцца
•ахвіцэр-ра, пред.і. й івапь-ру; .мн. ч.-ры-раў, .4.—офйцер. ПНЗ. 45; Марцінкевіч. АхвІЦЭр маёр Богу моліцца. пнз. 45. Было двух ахвіцэраў. "Бацьк.”, Но. 1-2/437-438. См.ХвІЦЭр. •ахвіцэрскі-гая-кае—офнцерскнй. Уб-раў г вахвіцэрскую адзежу. Н. (Афанасьев. 1. 1913, 211). с.ч. хвіцэрскі.
•ахці мне! междомет.. озпачает: 1. печаль. Ахці мне беднаму. Нсл. 9.
2. уднвленне: неужто? Лхш' мне! альбо гэта праўда? Нсл. Каравайніцы п'яніцы, усе цеста пакралі, па кішэнях паклалі. Ахці мне прышлоі г кішані цеста абышло. Нсл.
• ад, предлог с род. пад.—ОТ. Ар.; Шсл.; Гсл.; Нсл. 360; Вост. (Даль); Ксл. 1. указывает на отношення простора: от. Адступіся ад акна. Ад хаты да сьвірна дзесяць сігнёў. Яблык ад яблыны недалёка коціцца. Послов., Ар.
В соедйненйй с предл. ”да” й вторым суіцествйтельным употребляется для указання граннц, ы которых пронсходнт двнженйе, действне-ад... да—от... к. Гаспадыня абярняся хадзіла ад печы да столу, і ад столу да печы. (Ідуць) ад столу К полу. НК.: Очеркн 52, Но. 99.
2. отношення временн: от. Ад дрўгадня да сыботы йшоў дождж.
3. отдаленне: от. Адмовіцца ад паслуг, Адвучыць дзяцё ад пелькаў. Схавацца ад дажджу.
4. в соеднненйй с чйсл. й предл. "да" с вторым чнсл. употребляется для обо-значення велнчнн, что-то граннчнваю-іцйх: от... до. Цяпліня бывала ад ась.мі-нанцацёх да сараку градусаў.
5. употребляют, указуя на лйцо, предмет, явленне й т.п, которые являются нсточ-ннком чего-л.: от. Ад бацькі спала яму ладная гаспадарка. Ведамкі ад прыяж-джомых.
ад бацькі й маткі—после смзртй отца й матерн. Дсл. Ад бацькі й маткі дзеці засталіся дурнёнькімі. Дсл.
ад каго (гўкаць, пісаць...)—говорйть, пнсать й т.п. от нменн кого-л. Мовіў ад Елея. Кіт. 2а7.1халопе Мой, чы сам ад сябе мне кланяешся, чы з Майго прыка-заньня? Кіт. 4а15.
употребляют, указывая на лнцо, от которого кто нспытывает что-л.: от. Шмат яна ўцёрпела ад сьвякрыві.
6. отношенйя прнчнны: от. Чатырох рэчаў шайтан баіцца іўцякае... адголасу азаннага... Кіт. lall. Ад чаго табе стала: ці ад круп, ці ад сала? Беліца Сян. (Ксл.).
7. употребляют, указывая на состоянне, явленне, лнцо, протнв которых что-л. "ужываецйа , Замкі ад злодзеяў. Лекі ад хваробы.
8. употребляют прй протнвоставленйй одного к другому (однех к другнм); от. У цямноце нельга было адрозьніць сваіх ад чужых.
адходзіць, адысьці ад розуму,—ом. под розум.
слова ад слова,—ом. под слова.
9. употребляется вместе с наречнем "далёка" для обозначення отдалення. Жыву цяпер v шумнай сталіцы, далёка ад цябе. Пушча (Калосьсе, Но. 1/16, 19139, стр. 15). Я ад вас далёка, бацькаўскія гоні. Купала. •адонак-нка, предл.-ку, м. 1. подкладка йз веток ля стога сена. Шсл. Стог стаіць на высокім адонку. Ст.
2. остаткн от хлебной, Дсл. йлй еенной скнрды. Нсл. 360. Адонак сена годзіцца толькі на подсьцілку. Нсл. Адонак жыта асобна малаціць трэба. Нсл.
•адоньне-ня, предл.-ню, ср. 1. остаткй (скнрды, С.) сена. Дсл.
2. все находяіцееся вннзу (у дна, С.) Нсл. 360. Адоньня сена коні не ядуць. Нсл. Адоньне жыта прытхлю пахне. Тм. •адабраць,—ом. под берці.
• адабрацца,—і.м. под берціся. •адагр-аваць-эцб,—ok. под грэць. •аяягр-авацца-эцца.—см. под грэцца.
• адазвацца, адзавўся-вёшся да каго, соверш.. юршт.—аппелнровать. Гдзе бы ся каму суд падкаморага ня подле права відзеў, тагды па галоўнай сказьні рэчы самае вольна кажнай старане адазваціся з тым да Суду Галоўнага. Стт. 352. Отгл. ймя спц. адазваньне-«я, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—апеллйрованне. Па адазваньню, пакуль ся перад Судам Галоўным стара-ны правам разапруць, суд адправы чыніці ня маець. Стт. 262. Несоверш. адзывацца-аюся-аешся, да каго—апеллнровать. Хто ся адзавець, ня маець судзьдзі слоў сарамотных мовіці, адно тымі словы паведзіці'. панове судзьдзі, тое сказаньне ваша мне ся відзіць ня подле права, адзываюся да Суду Галоўнага. Стт. 262.
2. чым.—обнаружнвать запах, Нсл. 359. нметь постоянный прнвкус, запах, прн-пахйвать, отдавать чем-л. Соверш. адзаў-нўцца-нўся-нёшся, област.—отозваться. Дсл. Ганчак адазваўся. Красьн. (Дсл.).
Адзаўнуўся ў рове—отозвался во рву. Дсл. Отг.і. ймя сут. адзываньне-ня, предл.-ню;
.чіі. ч.-ні-няў—дпеллйрованне. А адзы-ваньне із суду да Галоўных судзьдзяў. Стт. 262.
•адажмаць,—
КНІГІ ОНЛАЙН
