Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
адзін аднаго, адзін аднаму..., адна з аднэй—друг друга н т.п. Падганяюць адзін аднаго. ЗСД 139. Ідуць адзін з адным. Тм. Праца пашла яшчэ спарней, бо адны адных падганялі. Тм. 146. Кажны май-стат розны блеск выдае, адзін аднаго сьветласьцяю асьвячае. Кіт. 11468. Адно аб адно крыло ўдарыць. Кіт. 11866. Крыло адно аб адно б’ючы, ночных нэмазкараў (араб., багамолцаў) будзіць. Кіт. 11869. Адных адным учынкі не агіжу. Кіт. 12169.
Когда роды сушествнтельных, к кото-рым прнменяется чнсл. адзін. адна, адно — разные, тогда говорнтся: адно аднаго, адно аднаму й т.п. Андрэіха й Іван пачалі памагаць адно аднаму. Кулакоўскі: Дабра-селцы. Ня пара мы (дзяўчына й дзяцюк) адно аднаму. ЗСД. 240.
Для определення временн употребля-ется род. падеж: Аднаго разу жонка каралёва падышла да люстра. Н.(Афана-сьев III, 1914, 104). Аднаго разу бязь ведама айца яна пашла. Н.(Тм. ІУ, 1914,286). Нешта аднаго разу закрычэў р вадказ. Гарэцгі: Песьні 84.
аднаго тыдня дзяцё—недельного воз-раста ребёнок. Тананыкіна Росл. (Дсл. 523).(//я Севершчыне) "Звычайныя родавыя ад-меньнікі часу, прыкладам-. таго году, таго ж часу; таго лета, як мой бацька памер; таго ж вечара, аднаго разу і г.д. ” Раст.: Северск. 126.
По отрнцаннн ударенне переходнт на однн слог к началу слова: адзін, аднаго, но: ні водзін, ні воднага ...—нн однн, нн одного н п.п. Ар.;Косіч81. He пабачышужо ні воднай гадзіны. Косіч 33. Нам яго не караці ні воднаю віною. Квятк. 150.
Тоже после предлога ”да", н после другнх предлогов: Пакажыце вашыя кнігі! — Яны ўсе тут. Перабралі й перагарнулі да воднай. Корзюк.
Прн нсчнсленнн без суіцествнтельных употребляется средннй род: адно, двац-цаць адно, трыццаць адно. Ар.
адзычаваць
30
адкідаць
Увемч. аднюсенькі. Нсл.; Дсл., адзіню-сенькі, Ар.; Ст., адзінюткі. Ст.—одннё-хонькйй. Нсл.; Ар. Адзінюткі й стаіць наш ячмень. Ст. Аднюсенькую мяне заставілі ў дварэ. Нсл.
•адзыч-аваць-ыць-аны-эньнр,—<■.«. под зычыць.
•аджон-ну, предл.-не, м.—отработка жат-вою. Шсл. Пазычылі хлеба на аджон. Ст.
•аджа, частйца. 1.—ведь. МГсл.; Раст: Северск 132; Гсл.; Нсл. 3. Аджа ён ведаў. Нсл. Аджа ты быў У яе. Раст.: Северск. 132. Аджа ты ўзяў. Тм.
2. ВОТ же (напротйв, Нсл.) Нсл. 3; Бяльсл. Аджа прыехаў. Нсл.
3. однако же, местойм. Мы шукалі кветкі папараці. Аджа кветкі не знашлі. Крушы-на, Лебедзь 43.
•адж-аць-ынлчь, —см. под жаць. •адж-ацра-ынііцца,—см. под жаць. •аджымаць,—см. под жмаць.
•аджын-нр, предл.-не, —жатва за деньгй нлй хлеб, прежде в долг взятые. Дсл. Шаталаўскія бабы ўзялі збожжа на аджын. Дсл. С.ч. аджон.
• аджытак-тк г, предл.-тку, м.—пере-жйток. Нашто гнятуць сялян калгасамі, уводзяць паншчыны аджытак. Кл.: Каліна. 43.
•адж-ываць-ыі(ь,—<.м. под жыць. •адіначыць,—<м под іначыць.
•адТсьц-евацца-іці^а,—см. под ісьціцца.
•адкосак I (от каса—лучь, С.)-ска, пред.і. адкоску, м.—отблеск, отраженйе. Дсл. Мост гатоў, блішчыць, ажно адкоскі па нябёсах. Ельн. (Дсл.)
•адкосак II, м.—мыс чего-лйбо( выда-юіцася углом часть чего-лйбо, С.). Дсл. Адкосак грэблі кажнага відаць. Дсл.
•адкотны-ая-де: адкотны яблычак—об-раіценне к покойндку. Дсл. Яблычак мой адкотны, ненаглядны мой сыночак. Дсл. •адказ-азг, .м. 1.—ответ. Ар.; Шсл.; Нсл. 373; Гсл.; Ксл.; Дсл. Ніякага адказу ня даў. Нсл. Няма ведама, які дадуць адказ на маю просьбу. Ст. Адказ, як шыла. Нсл.—(зн. острый). Надабе даць які адказ. Дсл. Якое пытаньне, такі й адказ. Посяов. Рапан 279. 2. ответ, ответственность. Павінен ста-навіцца і г вадказе быці, як на завітам року. Стт. 197.
3. завеіданне.
•адказ-аваць-аг/ь,—под казаць.
•адказнасьць-гд', ж.—ответственность. мгсл. На беларускіх пісьменьніках ля-жыць адказнасьць захаваць самаіснасьць беларускае літаратуры. "Бацьк”, Но.1-2(437-438).
•адказны-ная-нае, 1.—ответный, явля-юіцййся ответом, заключаюіцйй в себе ответ. Гэй, ты чуеш? дзе ты зьгінуў? I няма адказных слоў. С. Музыка.
2. ответственный. Ср. cm. адказьнёйшы. Начэльніка пераводзяць на новы, адказь-нейшы Ўрад. Васілёнак(”Полымя”, 1967 г„ Но.12, стр. 192).
•адкалуп-аць-гць,—<м под калупаць. •адкараскацца,—<.«. под караскацца.
•адкарх-авацца-ні’чца,— см. под кйрхаць. •адкасаваць-срю-среід-суе, несоверш., перех. —отворачнвать засученные рукава руба-хй йлй штаны, Ар.; Шсл. отворачнвать. Нсл. 373.; Дсл. Давай ён рукавы адкасаваць. Дсл. Адкасаваць, адкасаць крысы, рукавы. Нсл. Соверш. адкасаць, адкашў-адкашаш-ша—отвернуть засученные рукава руба-Хй ЙЛЙ штаны. Ар.; Шсл.; Нсл. 373.; Гсл.; Ксл.; Дсл. Чарнец крысы адкасаў. Дсл. Адкашы рукавы ды кідай работу. Ст. Адкасаў нагавіцы: там няма вады. Ст. Адкасай (? С.,) рукавы. Вулянавічы Сян. (Ксл.). Прйч. адкасаны—отвернутый. Ар.; Нсл. 373. •адкасаць,—см. под адкасаваць.
• адкасавацца-сгецца, несоверш. кадка-с'ацца.
• адкасацца, адкашацца, соверш.—отвер-нуться, напр. засученным рукавам. Ар.; Ксл. Рукавы адкасаліся й вэдзгаюцца. Лужасна Куз. (Ксл.)
•адкасацца 1,—см. под адкасавацца.
• адкасацца \\,-аюся-аешся; повел.-айся-аймася, несоверш. ад каго, чаго—отста-вать, отвязываться. Адкасайся, адкась-ніся ты ад мяне; я цябе ня знаю. Нсл. 374. Соверш. адкаснуйца-нўся-нёшся. Гсл.; Нсл. 374; Шсл.; ЗСД; ПНЗ; Смл. (Даль); Ксл.; Дсл. —отвязаться, отделаться, дзбавйться от кого, чего-лдбо. Адкасьніцеся вы ад мае галавы! Гарэцкі: Песьні, 81. Ня лезь, адкась-ніся. Гсл. Адкасьніся ад мяне, чаго чэпішся. Ст. Адкасьніся ты ад мяне. Асіпова Аз. (Ксл.) Во прыстаў, — адкасьніся ад мяне. Дсл. Адкасьніцеся ад мяне, нягодныя, будзьце пракляты адгэтуль аж да веку. Ельн. (Дсл.) Думаецца, лезе у галаву сьляпіцаю ўсякае, не адкасьнеійся. Марціновіч(Беларус, Но.159). АдкйСЬНІСЯ ты 3 назольнаю сваею просьбаю. Нсл. 308(под назольны). Адкасьніся ты, мне не да цябе. Юрсл. На зьвіх прыкладала, памогі давала, каб зьвіх адкаснуўся настромкія скалы. Дуб.(Калосьсе, Ho. 3/-20, стр. 146). Соверш. прыкасацца—прнвязаться, прнстать к кому-лйбо, надоедать. Прыкасаўся к імне, ледзь адапхала яго ад сябе. Нсл. З76.(т>д адапхаць).
•адкасіць,—<-.ч. под касіць.
•адкаснўцца,—под адкасацца II. •адкашаляць,—і.м. под кашаляць. •адкашаляцца,—<•.«. под кашаляцца. •адкашнік-zKfl, пред.і.-іку, м„ бот.—белая буковчца. Ельн. (Дсл.)
•адкавўліць,—<-.м. под кавўліць. •адкаўх-аць ні йь,— см. под каўхбць. •адкачацца,—см. под качацца.
•адкідае, адкінула, безлйч..—см. под кідаць. •адкідаць,—с.м. под кідаць, кідаць.
адкідацца
31
ад-лёць
•адкідацца,—см. nod кідацца.
•адкідзік-Kö, м.—полное веретено пряжд; два "адкідзікі" свяваются в одйн ”па-чынак". Наста напрала два адкідзікі. Войстрава Сьміл. (Шсл.)
•адкідзіч-чя; мн. ч.. род.-чаў, м.—адкідзік. Шсл. Ув Агапы нейкія малёнькія адкі-дзічы. Ст.
•адкінуць,~<л. nod кідаць, кідаць.
•адкі'нуцца, < м. под кідацца.
•адкірмашаваць,—см. nod кірмашаваць.
•адклон-ну, предл.-не, м.—проіцанйе. Нсл. 374; Гсл. I адклону ня даў. Нсл.
•адклад-др, nped.i.-дзе, м.—отлагатель-СТВО, отсрочка. Шсл.; Нсл. 374; Ар.; Сл. Рабі без адкладу, калі робіш. Нсл. Адклад ня йдзець г лад. Послов. Нсл.; Ар.; Ст.
пайсьці' ў вадклад—о замедленйй. Дсл.
Справа пашла г вадклад. Дсл. •адклад-аньне,—<«. nod класьці.
• адкладаны нож—складной. Нсл. 374. Адкладаны ножык. Нсл.
•адкл-адаць-асыр, —см. под класьці. •адкл-адацца-асьціся,— см. под класьціся. •адкланяцца,—< w. nod кланяцца.
•адкляцьце-шг, пред.і.-цю, ср.—ответ на браны (проклятае, С.). Дсл. Кліні, ды сабе г заўлонызе бяры. Дсл.
•адкліяць,—см. под крыяць.
•адклуп-ай,ь-іць-нўць,—см. nod калупаць.
• адклуп-ацра-ацца-шдлр-нўцца,—см. nod калупацца.
•адкрасаваць,—см. под красаваць.
•адкрыш-аны-ыць,—см. под крышыць.
•адкрышыцца,под крышыцца.
•адкр-ываць-ыі(б,—с.м. nod крыць.
• адкв-ісьці-ісьць-ітаць-аньне,—с.ч. nod квісьці.
• адквіт-лгг, предл. адквіце, м.—рассчет, заработанная плата, Дсл.рассчет, взайм-ный платёж. Нсл. 374. Ён яму адквіту ня даў. Дсл. Я ж табе адквіту ня даў яшчэ. Нсл.
•адквітаваць-тўю-тўеш-тўе, несоверш., 1.—отплачйвать, рассчйтывать. Дсл. Пачаў ён парабка адквітаваць. Дсл.
2. отплачнвать, отоміцать. Нсл. 374.
3. взносйть в счет долга. Нсл. 374. Хоць патроху адквітуй доўг, пакуль сусім адквітаеш. Нсл.
•адквітаць, соверш. 1.—рассчйтать. Дсл. Я парабка адквітаў. Дсл.
2. отплатать, отомстйть. Нсл. 374. Я табе цяпер не адквітўю, а адквітаю пасьлей. Нсл.
3.—взнеста в счет долга. Нсл. 374.
Прт. адквітаны, 1.—рассчйтанный. Дсл. Пашоў батрак не адквітаны. Дсл.
2. удовлетворенный чем, уплаченный. Нсл. 374. За табою ляжыць яшчэ не адквітаны доўг. Нсл.
• адкві'тавацца, несоверш. 1.—расплачй-ваться, не оставаться в долгу. Дсл. Грошы пазычылі, а як будзем адкві-тавацца. Дсл. Ен мяне набіў — буду й я адквітавацца. Дсл.
2. быть уплачйваемому, удовлетворяе-мому. Нсл. 374. Доўг мой адквітуецца. Нсл.
Соверш. адквітацца, 1. —расчесться, свестй с кем счеты. Дсл. Цяпер мы адквіталіся. Дсл.
2. быть уплаченну, удовлетворённу. Нсл. 374. Адквітаўся заработкамі. Нсл.
•адкуляцца,—<м. nod куляцца.
•адкўль, нареч.—откуда. Ар.; Нсл. 375; Гсл.; Шсл.; ПНЗ; Кіт. 51613; Ксл.; Дсл. Адкуль хмара, адтуль і дождж. Послов. Нсл. Лдкуль ідзеш? Ст. Адкуль — з пад кур. Ст. Адкуль ты прыехаў? Прыстоі Чаш. (Ксл.). Адкуль прыехалі? Дсл.
•адкуміцца,—сл«. nod куміцца.
•адкупАць-іцца-лены-ляны-ляць,—см. под кутць.
• адлаз: адлазу не даваць—беспрестанно беспоконть чем-лнбо. Войш. Адлазу не даейь ён імне. Войш. Ня даў цэлы дзень адлазу. Тм.
•адл-азіць-л
КНІГІ ОНЛАЙН
