Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
выдукаваць, Нсл. 723)—воспнтать, обу-чнть, Нсл. 723 дать образованне. Выду-кавалі дурня. Нсл.
адукавацца
39
адылі
•адукавацца-кітося-кі’ешгя—получать образованне. Ар. Ігнат пабыў у месьце, дык адукаваўся. Ст. Панскія дзеці адуку-юцца. Нсл. 724. Соверш. выадукавацца,' (обмет. выдукавацца, Нсл. 723.)—получнть образованне.
*адука'І1,а-ЦЫ-ЦЫ,—образованйе.
•адукачны-ная-нае—образовательный.
•адўмам сваім, (Дсл.), сваім адўмам, (Ар.)—по своему замыслу, пронзвольно, Дсл.; Ар. самоуправно.
адумам сваім людзёў вешаць—пронз-вольно, с превышеннем властн вешать людей. Дсл. Што ты пачаў рабіць і сваім адумам вешаеш людзёў? ЕлЬН. (Дсл.). Тыўсё сваім адумам робіш. Нсл. 360 ( под адум). •адумёрлы-ла.ч-лае—выморочный. Уся-кая маемасьць мацярыстая адумерлая маець іці ў роўны дзел межы ўсіх дзяцей. Стг. 295.
• адумёршчына-нб;-нг, ж.—выморочное нменне. Нсл. 381. Пан пабраў сабе аду-мершчыну нашага суседа. Нсл.
•адумысловасьць-гр, ж.—спецнальность. •адумысловец-гца, предл.-цу, зват. аду-мыслоўча, м.—спецналнст. Гсл.
•адумысловы-вая-вае, 1. спецнальный. Ар.; Яцкава Вал. Ня было адумысловага будынку пад школу. Яцкава Вал. Проста кідала кароткія й няскладныя пагрозы папалам із брыдкімі цяжкімі словамі адумысловае лаянкі. ЗСД 288.
2. нарочный. Ар. Адумысловы пасланец. Ар.
•адумыслоўка-ўкг-і’чы, ж.—спецналнст-ка.
•адумысьля, нареч.—спецнально, Гсл.; Ар. нарочно.
•адуСЮЛЬ, нареч.—отовсюду. Ар.; Гсл.; Шсл.; Ксл. Адусюль яму йдуць грошы. Пустынкі Сян. (Ксл.). Арабове адусюль прыходзілі. Кіт. 82а4. Адусюль беды. Нсл. Адусюль наехала людзёў на кірмаш. Ст.
•адурніць,—<м. т>д дурніць.
•адцохлы-лая-лае, обмст.—отсохшнй. Нсл. 383.
•адцохці — адсохці, (под сохці). •адцацкацца,—см. тд цацкацца.
•адцёміць, адцямляць,—с.м. под цёміць.
• адцёньне-ня, предл.-ню, ср.—оттенок. Усе навокал прыняло на сябе іншае адценьне, ІНШЫ характар. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г„ стр. 99).
•адцёрці, адціраць,—под цёрці.
•адцяг-аць-нўць,—см. под цягнўць, цягці.
• адцягі-гаў, едйнств. ч. нет.—проволочка, оттяжка. Вясельле адцягаў ня любе. Нсл. 383.
•адц-яць-яты-яцьце,—<м. под цяць. •адцяцца,—сл. под цяцца.
•адцін-ну, м. 1.—отрубленне, отрубка. Нсл. 383. Ня там пачаў адцін. Нсл.
2. отруб. Нсл. 383. 3 адціну відаць, што дзерва здаровае. Нсл. Уменьш. адці’нак-нка, предл.-нку—обрубок, Нсл. отрезок. Адцін-
кі зь бярвенызя. Нсл. Уменьш. адцГначак-чка, предл.-чку—обрубочек. Нсл. Адці-начкі палажы ў печ. Нсл.
3. колкнй, язвнтельный ответ; отпор. Нсл. 383. Адцінам сваім ты нос яму зьвярнуў. Нсл.
•адцш-ак-ачак,—<м. под адцін.
•адцін-аць-аньне,—™. под цяць.
•адцінацца,—см. под цяцца.
•адцір-аць-аода,—см. под церці.
•адціс-каць /т/ь,—< м. под ціснуць.
•адцмыгаць,—см. под цмыгаць.
• адцўравацца-/?уецца, несоверш.—отс ка-кнвать прн рубке. Нсл. 383. Як сячэш ты, то трэскі далёка адцўруюцца. Нсл. Со-верш. адцурыцца-ыода—^отскочнть прн рубке. Нсл. 383. Цурка, адцўрыўшыся імне f лоб лўчыла. Нсл.
•аДЦЫТНІК-ІКГ, предл.-Іку, м.. бот.—ОЧНТОК острый. Верассл. См. сытнік.
•адцюк-аць-нуць,—см. под цюкаць.
•адчах-аць-аеда,—тд чахаць.
•адчапчцца-ляцца-іўшыся, — см. под ча-піцца.
•адчап-іць-ляць,— см. под чатць.
•адчасав-аць-аны,—с.м. под часаваць.
• адч-асаць-эсаваць,—с.ч. под часаць.
•адч-асачр,а-эсавацца,—см. noö часацца, •адчэпнае-ога—отступное (отступной, С.) Шсл.; Ар. Хвэльчар day адчэпнага. Ст. Даў на адчэпнае. Ст.
на адчэпнае—выпнть последнюю на проіцанне рюмку. НК.: Пнт. 74.
•адчўх-аваць-л^ь,—™. под чўхаць.
•адчупрыжыць, соверш.—выставять. Ксл. А ён сваю морду адчупрыжыў, як на паказ. Пушкары Сян. (Ксл.).
•адчурацца,—см. под чурацца.
•адчыкрыжыць,—с.м. под чыкрь'іжыць.
•адчынАць-іцца-яць-яцца,—с.ч. под чы-ніць.
•адчыркнўць,—< м. под чыркаць.
•адчырьік-аць-нгць, см. под чырьікаць.
• адыход-дг, предл.-дзе, м.— отход. Ксл. Борзда будзе адыход параплаву. Бешан-кавічы (Ксл.).
•адЫЖ, отрйцательныйсоюз,—однако. Гайнін (Я. Гладкі). Мала яе дагэтуль пазнаў; адыж кажу вам і ў імне штосьці яна ўжо ЗЬМЯНІла. Татар: Кво вадыс 233. Ты сабе жывеш дома, заняты думкаю то празь Лілю, то праз Хрысьцян, дык хіба ня ведаеш, што сталася надоеечы. Адыж Нэрон зьвянчаўся прынародна. Татар: Кво вадыс 241.
•адыйм-аць-ямьне,— см. под імаць.
•адЫлГ, отрйцательный союз, 1.— ОДНЯКО. Гсл.; Вял.; мГсл. Крыху лупаценькія, адылі прыгожанькія вочкі. Гсл.(«од лупаты). Добра кажаш, адылі сам ня робіш. Гсл. Доўга хварэў, адылі пачаў ачуневаць. Гсл. 23. Я ж вам казала, што ня трэба йсьці, бо ў мяне дрэнна. Адылі сядайце цяпер ужо. ЗСД372. Увабаронеіхстраціўгэтыя вось два палцы. Адылі меж хрысьцян.
адылі'
40
адзёць
чутно, здараюцца чудосы, дык маю надзею, што мне адрастуць. Татар: Кво вадыс 109.
2. адылі', нареч., област.—затем. МГсл.; Mix.; Гсл. 168.I пашла гаротніца ў наймы, адылі і ў старчыхі. Гсл.(под "наймы”). Няўся чытаць, адылі пісаць. Уел.(под няўся). Біць... Ж-жыдоў! Вышла дужа сьмешна й недарэчна. Адылі аказалася, што ён быў п'яны. ЗСД 21. Загадаў мне пан касу кляпаць, адылі йсьці на луг. Нсл. Лета цэлае валачыўся, адылі к зіме дамоў прыцягнуўся. Нсл. Дзядзька змалаціў, адылі стаў атрасаць салому. Mix. Ды зьявіўся Хрыстос міраносіцам, адылі ЎСІМ апосталам. Нз волочебной песнн, Нсл. Свой ясны талент, Богам дадзены, г зямлю не закапай. Адылі, чуеш, дзяблу-гадзіне ў спакусе не прадай. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20,5). Троху пагаманіў, адылі пашоў да хаты. Гсл.
3. впрочем. МГсл.; Гсл.
•адыліж, союз.—а в самом деле, Нсл. однако же. Адыліж праўда! Нсл.
•адымалка — адымка. Мгл.
•адымйн-н<7, предл.-нё; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, ч., мат.—вычнтаемое.
•адыманка — адымка. Каловічы Вял. •адыманьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, м.. мат.—ВЫЧйТаНйе. МГсл.; Ар.
•адымйчка-чкг-чды, ж.—тряпка, кото-рой вындмают горшкн йз печн. Ар. С.м. адымка.
•адыйці', адыйсьці',—<•«. под ісьці.
•адымка-мкі-мцы, ж.—тряпочка(тряпка для выннмання горшков нз печн, Ар.) Барада Пар. (Ксл.); Ар.; Ксл. Вазьмі адымку, адцадзі гаршчок. Ар. Кашуля чорная, як адымка. Ар.
•адыстар, нареч.—точь-в-точь, необык-новенное сходство. Гсл.; МГсл. Наш Юрачка — адыстар татулька. Гсл.
Сказаў і думаў, што нос г Васіля адыстар бацькаў. Дзьве душы, 156.
•адысыцся, -см. под ісьціся. •ад’юшыць,—см. под юшыць. •аёй,—междометае болн. Ар.
•аёй—междометне уднвлення. Ксл. Аёй, якія прыгожыя кветкі! Лёзна (Ксл.). с.ч. айё.
•аёў, межд. негодовання, отрнцання. Дсл. Аёў нягож буду рабіць? Сялцо Бельск. у. (Дсл.).
•аяё, крнк от ужаса нотболн. Дсл./Іяё, як баліць, ажно сьцерпу нетуці. Дсл.
•аяёкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—охать, стонать. Дсл. Хворы ўсё будзе аяёкаць. Дсл.
•аяя—междометне удйвленйя. У паноў было ігрышча, а якое аяя! Стнх. 2-ой пол. хіх века. С.ч. аяяй.
• аяяй,—междометне (радостного, Нсл.) уднвленйя. Шсл.; Нсл. 9. Аяяй, якая вялізнаярыба! Нсл. Аяяй, якія прыгожыя грошы! Нсл. Аяяй, як хораша прышлося!
Нсл. Аяяй, які сьнег наляпіў вялікі! Ст. •аяй,—междометне уддвленйя. Аяй, які ён вЯЛІКІ! Азярышча Аз. (Ксл.).
•адзеж-ка-ына-ынка,—см. под адзежа.
• адзёжа-жы-жы, ж.—платье, одежда (нйжняя, как брюкн, юбка, пнджак, блуза, кофта ЙТ.П., Ар.) МГсл.; Ар.; Шсл.; Ксл. Шмат паспраўляў сваім дзеўкам адзе-жы. Ст. Hi адзежы, ні ежы, нічога няма. Ст. Брыль не адзежа — сырапеня ня ежа. Палуянава Гар. (Ксл.).
адзежа сьмяротная—одежда, назна-ченная для покойннка. Гатуй адзежу сьмяротную. Красьн. (Дсл.).
Ужньш. адзежка-жкі-жцы. Войш. Каб ні' ежка, ні адзежка, дык была бы грошы дзежка. Послов. Войш. Едйнств. ч. адзежына-ны-не. Няма на ім ніякае адзежыны. Дсл. Каб хоць якая адзежына была v хаце, нічога няма. Ст. Уменьш. адзежынка-нкі-нцы, (Нсл. 395)—бедная, жалкая одежда. Дсл. Якая была адзежына, адзежынка, уся пагарэла. Нсл. Ідзець убогенькая, і няма на ёй ніякае адзежынкі. Дсл.
•адзежны, -ная-нае, прйлаг. к адзежа —одежный. Адзежны склад.
•адзёрж-аваць-адь,— см. под дзяржаць.
• адзёрж-авацца-ддца, — см. под дзяржац-ца.
• адзервянёласьць, -ці, ж.—одеревене-лость.
•адзервянёлы, -лая-лае—отверделый, одеревенелый. Нсл. 359. Пачуўся супа-койны, адзервянелы... голас. ЗСД 373.
•адзервянёць,—см. под дзервянець.
• адзётак-тку, предл.-тку, м.—одежда (ннжняя). Ар.
•адзёць, адзёну-неш-не; повел.-нь-ньма, соверш.. nepex. 1. одеть(ннжнюю одежду), Ар.; Ксл. одеть кого-л.(в НЙЖНЮЮ одежду). Ар. Прйч. адзёты—одетый. Шсл.; Ар. Яшчэ пакуль адзеты, абуты й не галодны. Ст. Соверш. прыадзёць—несколько одеть. Ар. Сто нагіх прыадзеў. Кіт. 2966. Несоверш. адзяваць, адзяю, адзёш-ёць-ём-іцё, адзяюць, повел. адзявай-айма—одевать (в нйжнюю одежду). Ар.
2. обеспечнвать кого-л. одеждой, давать возможность носйть одежду того ЙЛЙ нного фасона, качества н т.п.
зьдзець-ну-неш-не, соверш.—снять, скй-нуть с себя(одежду йлй что-л. другое надетое), Растсл. снять с себя йлй с кого-л. нйжнюю одежду, упряжь, часть упряжй с лошадй. Ар. Зьдзень чорную сарочку. Нсл. 205. Несоверш. зьдзяваць—скндывать с себя что-л. йз одежды. Нсл. 205.
надзёць, 1. надеть(ннжнюю одежду, упряж) Ар. Надзень рукавіцы. Ар.
2. начйннть (кйшкй н проч.). Надзець кішкі. Ар. Надзець курыцу кашаю. Ар.
чадзяйапь-яю-яёш-яёць-яём-яэцё, несо-верш. к надзець 1, 2. Ар. Прйч. надзяваны —начмнённый, Ар. фаршйрованный (на-чннённый фаршем, С.) НК.: Очеркн, Но. 211.
адзёцца
41
адзіночыць
надзяваныя кішкі—все не мясные кол-басы. нк.: Очеркн, 23. Соверш. панадзяваць-дзяю-дзяёш-яёць—надеть много ннжней одежды нлн одеть многнм. Ар. Рукавіцы... на рукі панадзявайце. Кіт. 48613.
разьдзёць—снять с кого-л. ннжнюю одежду, раздеть. Ар. Прйч. разьдзёты. Несоверш. разьдзяваць—раздевать(сннмая нйжнюю одежду, С.) мгсл.; Ар.
узьдзёць—надеть на верхнюю часть тела, прй том быстро. Яна маўкліва падала яму хатылёк. Ен узьдзеў яго на плечы. Дзьве Душы, 186. Несоверш. уЗЬДЗЯВЙЦЬ, узьдзяю, узьдзяёш, узьдзяёць-яём-яіцё-яюць.
•адзёцца, -ёнуся-ёнешся, соверш.. возвр.
—одеться(в нйжнюю одежду). Ар. Прйч. прошл. вр. адзеўшыся—одет(в нйжнюю одежду, еслн сам оделся. Несоверш. адзя-вацца, адзяюся, адз яёшс я-ёцца-ё мс я-іцёся, адзяюцца—одевать на себя(ннж-нюю одежду), одеваться. Ар.
зьдзецца-нуся-нешся—снять, скннуть с себя что-л. надетое. Конь з аброці зьдзеўся. Нсл. 352. Несоверш. зьдзявацца, зьдзяюся (зьдзяваюся)-ешся—раздева-ться. Нсл. 205. Зьдзявайся, зьдзенься; кладзіся спаць. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
