Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
разьдзёцца—раздеться, сброснть с себя(ннжнюю одежду). Ар. Прйч. прошл вр. разьдзеўшыся—раздет(еслн сам раздел-ся). Ар. Несоверш. разьдзявацца—сбрасы-вать с себя(ннжнюю одежду), разде-ваться. Ар.
•адзёцьце-і/я, предл.-цю, собйр.—одежда. Віцебшч. (НК.: Очеркн, 102). Ласкат. адзёцейка-ка, предл.-ку. НК.: Старцы 78.
царкоўнае адзецьце(адзеньне, мгсл.) —облаченне. МГсл.
•адзёнак-нка, предл.-нку, м. 1. подмосткн под стогом. Янк. і; Шсл. Пад стог зрабілі НОвЫ адзёнак. Войстрава Сьміл. (Шсл.). См. адонак.
2. стог. Янк. 1. Адзёнкаў дваццаць неча-паных. Янк. I.
•адзёр I, адрў, у вадру, м.—болезнь, корь. Шсл.; Янк. I. Хлопчык хварэе на адзёр. Ст. Адзёр у хату ўкінуўся. Янк. I.
•адзёр II, адра, предл.-рў, м. 1. корпус телегй. НК.: Очеркн, 364.
2. палатй с которых караулят медведя. Дсл.; Сакуны ЗІ.Цікуюць медзьвядзя з адра. Лук’янова Бельск. у.(Дсл.).
3. ругат. слово. Дсл. Адры якія, ужо здаровыя сыны яго і нічогенька ня робяць. Дсл.
•адзял-яць-гчь,— см. под дзяліць.
•адзявальны-ная-нае—служаіднй для одевання. За кажух барані мускі, адзя-вальны — капу грошай. Стт. 472.
•адзяваньнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —тот, об одежде которого нужно забо-тйться. Дсл. Двух адзяваньнікаў у дварэ. Дсл.
•адзяваць,—под адзець.
•адзявацца,—сл. под адзецца.
• адзяаулть-лю-ліш-ле; повел.-ль-льма, соверш., перех.—на дйво поддеть, обмо-рочнть, обмануть. Нсл. 359. Адзявуліў ты нас добра. Нсл. Ср. азьдзявуліць.
• адзіноства-ва-ве, ср. 1. едннство. У летапісах кажацца, што, задзіно-чыўшыся супроці Яўнута, Вялікі Князь Альгірд а князь Кейстут увесь час із сабою жылі ў вадзіностве.
2. (отнсхйтельно Бога)—выражает значенйе, что Бог есть одйн, еднный. Калі Ты, Пан мой, мне ласкі й помачы Сваей ня ўчыніш, як Тваё адзіноства знаць маю? Кіт. 461. Божае адзіноства вызнавай. Тм. 39а11. Я, Бог на адзіноства Сваё праў-дзівае табе абяцую. Тм. 135613. У Божае адзіноства ня верылі. Тм. 11363.
• адзінота-оты-оце, ж.—однночество (уеднненне, Шсл.) Гсл.; Шсл.; Ар.; Ксл.; Дсл. Жывець на адзіноце і небаіцца нікога. Ст. Янка жывець на адзіноце. Бухла Сян. (Ксл.). Як табе не дадзене адзінота, чаму ты НЯ ЖЭНІШСЯ? Пятніцкая Сян. (Ксл.). I ён думаў, як добра, штоёсьцьгэтаежыта, яго шырокі шум наадзіноце. Адамчык: Арж. колас. У поўнай адзіноце думкі роям круціліся. Гарун: Пан Шаб.
•адзінотны-мая-нае—одннокнй. Гсл.;
мгсл. Яго апанавала романтыка адзі-нотных блуканьняў. Корзюк. Сядні крыж гэткі ж адзінотны, як і сяло. Нязна-ны(Бацьк., Но. 36-37/115-116). Пабудавалі будынак, дзе жывець шмат людзёў адзінотных. Бацьк. Но. 38-39/573-574.
• адзіноцы-мау, мн. ч.—уеднненный посе-лок ДЛЯ ОДНОЙ семьн, НК: Под. пос.. Но. 100 хутор. На адзіноцы, (НК: Очеркн 209)—на обособленной усадьбе.
•адзіночак-чка, предл. й зват.-чку, м.
—едннственный (сын, С.). Нсл. 359. Адзі-ночак сын расьцець. Нсл.
•адзіночка-чм-чі/ы, ж.1.—едннственная (дочь,С.) Нсл. 359. Дачку адзіночку мае. Нсл.
2. отдельный экземпляр. Дсл. Па адзі-ночцы—отдельно. Дсл. Па адзіночцы кветкі вырасьлі. Дсл.
• адзіночны лік, грам.—едннственное чнсло.
•адзіночыць-чу-чый/-ча; повел.-ч-чма, не-соверш.. перех.—обЬбДННЯТЬ (людей). Вішне-ва Вял. Соверш. задзіночыць—oöbeflHHHTb. Вішнева Вял. Прйч. задзіночаны—обьедн-ненный. Сьпягліца. Хіны спадзяваліся прызнаньня сяброўства ўв Арганізацы Задзіночаных Нацыяў. "Бацьк.”, Но. 1-2(437-438). Заходнія хаўрусьнікі паказалі сябе задзіночанымі. Тм. Соверш. абадзіно-чыць—лншнть семьн, прнчннйть одн-ночество. Наш дзядзька абадзіночыў: сына забралі ў войска, а дачкі замуж пашлі. Варсл.
адзіночыцца
42
азадкавы
• адзіночыцца, взаймн.—обьеднняться. Летапіс. Соверш. задзіночыцца—обьедн-няться. Лет. Отгл. ймя і-уйу задзіночаньне-ня, мн. ч.-ні-няў, ср.—обьедяненяе. Суп-раца ў кірунку задзіночаньня пачала даваЦЬ эфэкт. Бацьк. Но. 38-39(473-474). Частку плацілася сваімі грашыма, засталае пазычалася ў банках або г вадумысловых задзіночаньнях. Сьцяблевіч (Тм ). Шамун быў пераказаю задзіно-чаньню арабскага сьвету. (Тм.) •адзінак-axä, предл.-акў, зват.-ача; мн. ч,-акі-коў-ком-коў-камі-кох, м.—одян сын В семье. Вят.; Вост. (Даль).
•адзінака-м, обіц.—одян сын ялн одна дочь в семье. Калі г бацькі сын адзінака, будзе ён сабака. Птлов. Рапан. 79.
•адзінанцаты, чшл.—одяннадцатый. Ка-цельня Пц.; Н.; Менск; Магілеўшч.; Лёсік Пач. граматыка, Менск 1926, стр. 103; Сербаў 113; Івянец Вал.; Нсл. 359; Смаленшчына(Раст.: Смоленск). Адзінанцаты год пашоў. Нсл. Адзінан-цаты пяток. Тм.
•адзінанцацера, соб. чшл.—одянадцать. Шсл. Вывялася толькі адзінанцацера пылянятак. Ст. Наша сьвіньня апарасіла адзінанцацера парасят. Сербаў 13.
•адзінанцаць-дйцёх-цацёл«, сн.-цацьма, пред.і.-цацёх, 4UC.I.—ОДЯНадцатЬ. Кацельня Пц.; Ст.; Юравічы Рэч.(Мат. Акад. Наук. отд. р. яз. н слов., 75); Перарост Гом.(Ром. У, 53); Север-шчына(Расторгуев: Говоры восточных уездов Гомельск. губ., 12); Гарадзішча Н.; Маг. губ.(Мат. Б.
Но. 4); Нова-Алякс.(тм.); М.(тм.,Но.23); Вял.(тм., Но.31); Ксл.; Івянец Вал.; Нсл. 359; М. (Кліх 72); Горц.,Арш., Сянск.(Ром. І-П, 212); Слц.(Шейн: Мат. I, 27); Смлш.(Расторгуев: Говоры 91); Шсл.; Лёсік: Пач. граматыка, М. 1926, стр. 103. АдзІНйНЦйЦЬ маткоў нітак зьвіла. Бікложа Беш. (Ксл.). Начыркаў адзінанцаць палак. Рэч. (Пет.). Паклаў на стале ў радок адзінанцаць гарошын. Тм. Хлапцу адзінанцаць год. Ст. •адзі'не, нареч.—едннственно. 3 высокасьці мне адзіне голас прышоў. Кіт. 11965.
• аджынджарыць, соверш., перех.—о дей-ствйн каком-лнбо, энергнчно пронзве-денном, напр. выбнть(луг). Дсл. Аджын-джарылі луг. Дсл.
•азадак-дка, пребл.-дку, м. 1. задняя часть тела, (Шсл.) тушн, Гсл. задняя часть мелкого (всякого, С.) жнвотного, Нсл. 361.; Ар. задняя часть скотнны. Ксл. Кабыла сьвісь азадкам каню ў бок. Гсл. Азадак цяляці. Нсл. Азадак таншы за перад. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
2. часть тела человека ннже спнны. Азадак адбіў, едучы вокліп. Нсл. 361. Як гопнуўся аб лёд, дык увесь азадак адбіў. Ст.
•азадачыць-чу-чыш-ча, соверш.. перех. й.ш чаго—дать задаток прн покупке. См. абзадачыць.
• азадкавы-вая-вгге, прй.іаг.—нз задней частн (жнвотного). Нсл. 361. Азадкавае мяса. Нсл.
азадкі
43
азначальны
•азадкі-аў, едйнств. ч. нет.—последнйй сорт зерна, названный так потому, что прн веяннй сыплется найболее блнзко, сзадй. Ар.; Ласт.(Крывіч, 1926, Ho. 1,114); Нсл. 361. 2. (перен.)—о чем-лйбо пронсшедшнм в прошлом, обыкновенно дурном. Цяпер хвалішся, што танна каня купіў, але глядзі, каб азадкаў ня было! Значыць, ці ня крадзены ён. Даль.
•азадлівы-вая-ва’е (авёс, жыта й т.п.)—с "азадкамі". Ск.
•азадны-ная-нае (ячмень, жыта, хлеб) —самый худшлй разбор йз провеянного зернового хлеба. Нсл. 361. Азаднае жыта. Нсл. Азадны ямо хлеб. Нсл.
•азадзь, нареч.—позадй. Нсл. 361. Сядзь азадзь мяне. Нсл.
•азадзьдзе-дзя, еобйр.. ср.—азадкі. Ласт. (Крывіч, 1926, Ho 1, 114); Нсл. 361; Ск.—худшйе зерна с сором, полученные после веянйя. Ксл. Азадзьдзе адабраць на хлеб, a чыстае на продаж. Нсл. Азадзьдзе статку аддай. Дубнію Сян. (Ксл.)
•азаж, частйца,—да разве. Гсл.; Нсл. 3. Азаж ты ня ведала? Гсл. Азаж ты ня бачыш? Нсл.
•азалёць-ёю-ёб’ш-ёе, соверш.—смерзнуть, окоченеть. Ксл. Азалеў сусім, пакуль прыехаў. Амілянова Аз. (Ксл.). Ср. адзалець. •азанчы-чага, м„ суіц.—муэззйн.
•азась—междометйе, употребляемое прн отогнанйй собакн. Гсл.; Нсл. 3. Азась, каб цябе воўк ізьеў! Нсл. См. зась, асьцюць. • азаська, междомет.—йдй прочь, не-дам(отказ В просьбе). Даніл. вол. Ельн. (Даль) •азёл-лг, пред.і.-ле, м.—колдовство, чаро-ванне. Дсл. Слова азёл які! Смол. у. (Дсл.) Ужньш. азёлак—обман. Дсл. Азёлак вышаў — купілі сапатага каня г Жыда. Дсл.
•азелязёць-ёе, соверш.—ожелезйться, сде-латься железным. Ксл. Каб ты азелязеў! Даўгое Беш. (Ксл.).
•азёлкі-ля/с, едйнств. ч. нет.—зелье чару-юіцее. Дсл. Ен антыхрыст — азелкі пушчаў г вочы. Дсл. Ён азелкі ў вочы пушчае. Тм.
• азёрвіна-ны-не, ж.—глубокое топкое место. Дсл.
•азёрыцца,—< м. под зёрыцца.
•азялёньне,—<м под зяліцца.
•азязюл-еваць-іі/ь,—<.«. под зязюліць.
•азязюліцца,—< «. под зязюліцца. •азял-яць-'іць-іла-ёньне,—см. под зяліць. • азялёлы-лая-лае, 1.—очарованный.
2 . обольіцённый.
3 .—одурманенный.
4 .—увлекшййся, как бы опьяневшйй. Як вялікі груд глядзеньнікаў разам шухнуў г бок азялелых, ні на кога й ні на чога ня гледзячых каля сябе наўкола скакуноў, яна схапілася за яго рукў. Гарэцкі: Песьні,74. •азял-яцца-іцца,—см. под зяліцца.
• азяро-ра, предл.-py; мн. ч. азёры-раў, —озеро. НК: Очеркн, 488, 489; Ксл. На азяру ўзьнялася бура. Рудня Аз. (Ксл.) •азярод-dp, предл.-дзе, к.—прйспособ-ленне для сушкя снопов, состойт йз 2-4 столбов й впуіценных в ннх жердей, Янк. і; Войш. высокая нзгородь(прнспособле-нне), переплет йз столбов с перекладй-намн для сушкн трав й снопов. Гсл.; Шсл.; Ксл. Нашы снапы яшчэ ў вазяродзе. Ст. Малінаўцы не рабілі азяродаў. Янк. I. Выходжу з хаты рана, каб стаць на азярод і першаму з туману пабачыць сонца ўсход. Жылка, 31.
•азяродны-ная-нае, прйлаг. к азярод. Прынёс азяродную жэрдку. Мікольск М.(Демнд: Веров. 108).
•азяровы-вяя-вяе,—темноснннй. Юхн.
•азярэдзіна-ны-w, ж. 1. жердь в "азя-родзе”. Янк. 1. Ня боўт, а азярэдзіна нейкая. Янк. I.
2. (перен.)—высокое неуклюжее жйвот-ное(лошадь, корова). Янк. 1. 3 такое азярэдзіны малака не пад’ясі. Янк. I.
• азя рэдзі ць-джу-дзіш-дзе, несоверш.
—вешать снопы й проч. в ’’азярод’’ для сушкй. Шсл. Хадзем азярэдзіць грэчку. Ст. Соверш. назярэдзіць—заполннть снопамй ЙЛЙ травой "азярод". Варлыга: Назіраньні, II. Соверш. увазярэдзіць—наполнйть чем-лнбо ’’азярод” йлй часть его. Трэба да дажджу ўвазярэдзіць гэту канюшыну. Варлыга: Назіраньні, 13.
•азярліцца-люся-лішся, соверш., област. —рассерднться. Дсл.
•азір-ацца-нўцца,—см. под зёрыцца.
• азнаймаваць-мўю-мўеій-мўе, несоверш. што—обьявлять торжественно. Гсл. A ночы Кедыр Пан Бог азнаймуе. Кіт. Іба5. Соверш. азнайміць-дмю-ляш, што—опо-вестнть, обьявйть всенародно. Гсл. Табе азнаймлю іх еіны. Кіт. 12169. Прйч. азнай-мены—оповеіценный. Нсл. 361. He азнай-менаму, як ведаць, што ты прыедзеш. Нсл. Отгл ймя crip, азнайменьне-ня, пред.і,-ню, ср.—оповеіценйе. МГсл.; Нсл. 361. Без азнайменьня паехаў у дарогу. Нсл. Цяпер чуў азнайменьне як ходзіць. Кіт. 112а1.
азнаймеваць, несоверш., перех.— опове-іцать, предуведомлять. Нсл. 361. Я азнай-меваў, азнайміў табе, што прыбуду. Нсл. Соверш. азнайміць. Нсл. 361.
КНІГІ ОНЛАЙН
