Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
«альсе-ся, предл.-сю, ср.—болото средй леса, заваленное деревом. Бабр., Слц. (Нсл. 5). Якое альсе, ні прайці, ні праехаць. Нсл. •альшанік-/ка, предл.-іку, м.—плод ябло-Нй, ПОЛуЧЙВШйЙСЯ ОТ ПрйВЙВКЙ ОЛЬХЙ. НК: Очеркн, Но. 813.
•альтіна-ны-не, ж.—мезаннн. Нсл. 5. Дымляніну ў вальтане павесілі. Нсл. Уменьш. альтанка-нкі-нцы, ж.—мезаннн. Гсл.
•альханка-нкі-нцы, ж. 1. беседка(в саду, Нсл.). Нсл.; Гсл.
2.—см. под альтана.
• алю-гатў, междомет.—восклйцанне с оттенком негодованйя. Дсл. Алю-гатў не саўражай—(не мелн чепухн). Лук’янова Бельск. у.
•алюдзяць,—см. под людзяць. •алюк-аць-аны,—см. под люкаць.
•алюн-нр, предл.-не, м.— квасцы. МГсл.; Ксл. Купі алюну на грыўню. Стрэлка Беш. (Ксл.).
•а мо’, сокраіц. йз а можа (Нсл.; Ар.)—a может быть. Шсл.; Ар. А мо’гэта й праўда? Ст. А можа ты ня хочаш з імною іці? Семянцова Беш. (Ксл.). А можа не дарма зьезьдзім? Нсл.
•ам-овіць-аўляць,—под мовіць.
• ам-овіцца-аўляцца,—ем. под мовіцца.
• амоўка-кл, дат.. предл. амоўцы, ж. 1. оговоренне, осужденде, Нсл. 363. оговор. Плюнь на людзкўю амоўку. Нсл.
2 . ошнбка в словах , омолвка. Нсл. 363. Прабач, пане, гэтую амоўку. Нсл. •амоўч-ыць-аны,—с«. nod маўчэць.
• амамляй,ь-яю-яеш-яе й амамлеваць, (Мсп.рлЮЮ-люеш-люе, несоверш., трех.
—обаять, вводйть в обман, ослеплять. Нсл. 363. Амамлюй каго хочаш, а мяне не амаміш. Нсл. Соверш. амаміць-млю-міш-ме, Нсл. 363.
•амамляцца-яюся-яешся й амамлевацца Аісл.)-лююся-люешся, неюверш.— повер-гаться обаянйю, увлекаться льстйвым обманом. Нсл. 363. He амймлюйся салод-кімі гаворкамі ягонымі; здурэеш, калі амамішся. Нсл. Соверш.аміміцца-млюся-мішся. Нсл. 363.
• амана-ны, dam., предл.-не, ж.— прель-іценне, обман. Нсл. 363. Тынябачыш, што гэта адна амана толькі. Нсл. У ваману пусьціўся. Нсл.
амётнік
51
анадоечы
•амётнік-год предл.-іку, м.—небольшая прнстройка окол продольной стены рыгн, куда ссыпаются "амеці”. Шсл. Надзьмула ў ваметнік сьнегу. Крамяні Пух. (Шсл.).
•амёцІ-ЦЯ^, едйнств. ч. нет. — ОВСЯНая мякнна, Янк. 1. мелкая мякнна. Шсл. Амеці пад страхою. Янк. I. Замяшай карове амеіІЯЎ. Турэц Сьміл. (Шсл.).
•амёга-ёгі,—кнслое, солённое. Растсл. См. вомег.
• амашць-ню-ніш-ніць—обмануть. Нсл. 363. Ня раз ты мяне аманіў. Нсл.
• аманна, нареч.— кокетлнво. Арлоўскія панёвы простага крою ў тры полкі; палехаўскія аманна зьбертыя ля паясь-ніцы, каб відаць былі з пад іх кашулі, таксама із вышытым подалам. Веда, 1953, стр. 85.
•аматы-ная-нае—кокетлнвый. Умеюць прычапіць аманныя істужкі. Веда, 1953, стр. 85.
• амарко-ціць-чдны,—<л. под маркоціць.
• Амарыканец-нг<а, предл.-нцу, зват.-нча, м.—амернканец: так называют н велнко-лнтвнна(белоруса), побывавшего в Аме-рнке. Шсл.; Ар. Вышла замуж за Амары-канца. Ст.
•аматар-ру, предл. й зват.-apy; мн. ч.. род.-раў, м.—любнтель. МГсл.
•амэн, утвержд. частйца—аммнь.
См. амін I.
•амбона-нь/, ж.—амвон. мгсл.; Ар.; Нсл.б. Сьвятар із амбоны заказаў, каб нерабілі ў сьвяты. Нсл.
•амёлька-лькі-льцы, ж. 1.—лядунка (сум-ка на перевязн через плечо у кава-лернстов, С.) Гсл.; Нсл. 6.
2. сумка, Гсл. почталнонская сумка для пнсем. Нсл. 6.
•амяга-гг, дат.. предл. амязе, ж. Вост. (Даль) —усталость, (Дсл.) усталость от снльного желання, Гсл. слабость, усталость. Нсл. 363. Амяга панавала імною. Адаменю Лёз. (Ксл.). Бег, пакуль амяга апанавала. Нсл. 363. Амяга бярэць просьле хваробы. Дсл. Ср. амёга, амёга.
•амяг-аць-ір,—см. под мягці.
•амяглы-лая-лае—нзнемогшнй от уста-лостн. Нсл. 363. Амяглы ад гарачыні, ад крыку. Нсл. Ідзець мой сын із заработкаў, такі амяглы і краскі на віду нетуці. Дсл. Амяглы конь. Вост. (Даль.).
•амяжыць-жу-жыш-жа—утомнть. Шсл. Ганяў, ганяў, пакуль не амяжыў. Крамяні Пух. (Шсл.).
•амяжыцца-утомнться. Шсл. Амяжыўся бегаючы. Крамяні Пух. (Шсл.).
• амяла-лы, ж.— мятлнк луговой, [Роа pratensis L.J Шсл. На маей сенажаці нічога не расьцець, апроч амялы. Клятное Пух. (Шсл.).
•амялёньне-ня, предл.-ню, ср.—остаткн льна с кострой, полученные прн мятьн его. Шсл. Амяленьням паабтыкалі хату на зіму. Ст.
•амяльле-ля, предл.-лю, ср.— костра. Неро-польскнй. См. амяленьне, мяльле.
• амілўшкі, (одна амілушкаўшак—пере-летные птнцы нз семейства дроздовых, которые позднею осенью нзредка появ-ляются большнмн стаямн м нстребляют рябнну. НК: Очеркн, Но. 935.
•амёці-і^яу, едйнств. ч. нет.— овсяная мякнна, Янк. 1. мелкая мяк'нна. Шсл. Амеці пад страхою. Янк. I. Замяшай карове амецяў. Турэц Сьміл. (Шсл.).
• амётнік-гк'а, предл.-іку, м.—небольшая прнстройка около продольной стены рнгн, куда ссыпаются "амеці”. Шсл.
Надзьмула ў ваметнік сьнегу. Крамяні Пух. (Шсл.).
• амін, 1. утвержд. частйца—аМЙНЬ. Пск(Пара-клйтйк Пск. 1386); Шсл.; НК: Старцы86; Гсл.; Смол. у. (Дсл.). Амін! Ён гэта сказаў зь несупа-койнаю вераю ў самога сябе. Юхн.(Узгоркі). 2. (перен.)—конец, Шсл.; Нсл. 6 гнбель. Дсл. Тут табе й амін будзе. Ст. Амін яго галаве! Нсл. Ну цяпер будзе вам амін! (област. Дсл.). См. амэн.
•амін-аць-ўць,— ем. под мінаць.
• амніста-сты-сьце, ж.—всепроіценне, мгсл. амннстня.
•амўл-яць-яны,—см. под мўляць. •амўрзаць-аны,—см. под мўрзаць.
•амўрз-ацца-аўшыся,—см. под мўрзацца.
• амшэлы, абамшэлы-лая-лае—обом-шелый. Зашумелі векавыя ліпы абам-ШЭЛЫМ гальлём. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935, стр. 98).
•анб, 1.—впрочем. Гсл.; Нсл. 6. Ано, няхай так сабебудзе. Нсл. Ано, няхай сабе так. Гсл.
2. пусть себе. Ксл. Ано сабе й так будзе. Макарова Віц. (Ксл.).
•анож, союз.—а, но вот, а вот. Нсл.б. Думаў адно, анож вышла другое. Нсл. См. аж I, ажно I.
• аномаля-лі-лі. ж.—несходство, нео-быкновенное явленне, аномалня.
• анагдовень, нареч.—на днях, недавно. Ксл. Анагдовень ён быў тут. Спаская Сір. (Ксл.).
• анагдась, нареч.—недавно, на днях. Нсл. 6. •анагдашны-ная-нае—недавно бывшнй, недавннй. Нсл. 6. Анагдашная мова. Нсл. •анагдысь, нареч. (М. Туд. Грннькова ІУ, стр. 323)—на днях, недавно. Ксл. Анагдысь як раз таксама было зь ім. Шыркі Куз. (Ксл.).
• анахіма-мы-ме, ж.—проклятне, ана-фема. Нсл. 6.
•анахронізма-лгы, ж.—анахроннзм.
•анадоечы, нареч.—давеча, Шсл. на днях. Чаму ж ты, татку, казаў анадоечы. Рэч. (Пет. п, 263). Анадоечы хадзіў да воласьці. Загай Пух. (Шсл.). См. надоечы.
анадась
52
ані кога
•анадась, нареч.—на днях, недавно. Ксл. Анадась мы яго бачылі. Высачаны (Ксл.).
•аналёгія-zz, ж.—аналогйя, сходство, уподобленйе.
• аналі"за-ы, ж.—аналчз, разложенне, разбор.
•аналізаваць, -зўю-зўеш—аналязйро-вать разбйрать.
•аналітычны-ная-нй’г—аналйтйческйй.
•анархія-z-z, ж—анархня.
•анархістьмга, ж. анархістая-ае—анар-хйст, анархйстка.
•анархічны-ная-нае—анархйческйй.
• анатом-ома, предл.-ому, зват.-оме, м. —анатом.
•анатома-мы-ме, ж.—анатомяя.
• анатомка-лікг'-л/цьг, ж.—женіцйна ана-том.
•анатомны-ная-нде—анатомйческйй.
•анэкдота-даы, ж.—анекдот.
•aнгёльcкi-^zzя-^ae—англяйс кйй. Шсл. Хіба ангельскі брусок адточа сякіру. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•ангёрка(ангёрка, ^}-ркі-рцы, ж. —вер-хняя длййная женская одежда йз сукна. Ар.; Ксл. Яна пашыла сабе новую ангерку. Прыстой Чаш. (Ксл.).
•ангіл (Шсл ), ангіль (Дсл.), ангыл (Дсл.)-ла(-ля), предл.-лу(-лю), зват.-ле(-лю), м.-ангел. Шсл.; Бельск. у. (Дсл. под ангел). Чалавек табе ня ангіл. Ст. Як паслаў жа Бог ды двух ангіляў. Смл. у. He чалавеку кланяецеся, a яго ангілю. Лсл.4.(поцангіль). Ангыллётае, гўкам гукае й меччу махае. Дсл.
•ангільскі-кая-кае—ангельскйй. Ср. ан-гіл, ангіль.
• Англя-z-z', ж.—Англйя.
• андарак-ка, предл.-кў, м. 1.— верхняя суконная юбка, Гсл. верхняя юбка, Дсл. юбка, Шсл.; Войш.; Ксл. юбка йз домо-тканного сукна, Полесье ІП шерстяная юбка. Нсл. 6. Набрала на андарак у палоскі. Ст. Андарак надзень — цяплей будзе. Стаішча Чаш. (Ксл.). Заставіла андарак капеяк запяцьдзясят. Ельн.(Дсл ). Уменьш. андарачок-чка. Нсл. 6. У вадным андарачку вышла. Нсл.
2. вйд верхнего пальто йз домотканного сукна. Ксл. Апрані андарак на кулёк. Патапенкі Выс. (Ксл.).
3. сймвол женской неволн й замужества. Дсл.
•андараковы-вая-ezze—сделанный йз "андаракоў". Ксл. Андараковых сарочак НЯ бывае. Пустынкі Сян. (Ксл.).
•андаракі-коў-ком, мн. ч.. предл.-кох —домотканное сукно йлй полусукно, чаіце всего йдуіцее на юбкн. Ксл. Пяць губак андаракоў выткала. Пустынн Сян. (Ксл.).
•андрак — андарак. Гсл.
•Андрак із кабацікам—юбка, которая шьется йз темносйнего домашнего сукна й делается отдельно лйфччк йз простого холста. Юбка прдшйвается к лйфчйку;
лйфчвк застегйвается спередй на крюч-Кй. Тананыкіна Росл. (Дсл.).
• андрэйка-zfz-Rp, м.—божая коровка (насекомое, Coccinella). Шсл. На руццэ сеў андрэйка. Ст.
•андынара-ры-ры, ж.—плата за батрац-кую службу натурою. Шсл. 3a панам у дварэ давалі андынару, а цяпер даюць пэнсю. Ст.
•анё, междомет.—нет, Нсл. 6 да нет. Ане! Крый Божа, не чапай. Нсл.
•анёж, вопрос. частйца—а неужелй, Смл. у. (Дсл.) неужелч, разве. Ксл. Анёж не? Мака-рова Віц. (Ксл.).
2. утвержд. частйца—ну да, a TO какже, Шсл. верно, да, Ксл. конечно, да разумеется. Анёж як: я ж так і зраблю. Ст. — Чорт яго дагледзе, народу цяперка як людзёў. — Анёж! Віцебш. (Наш Край 1929, Но, 8-9, 70). • анёл-ёла, предл.-ёлу, зват.-ёле—ангел. МГсл.; Шсл.
•аняго, вопрос. частйца, 1.—неужелн, разве. Ксл. Аняго ўжо паехалі? Храпавічы Куз. (Ксл.).
2. утвержд. частйца—верНО, да. Ксл. •анягож, вопрос. частйца. 1.—неужелн, a неужелн. Смл. у.; Ксл. Анягож вы яшчэ не аралі? Католін Росл. (Дсл.). Анягож я дурны? Асіпова Аз. (Ксл.).
2. утвержд. частйца—верно, да, Ксл. КОНеч-но, да, разумеется. Сядні настаў мала-дзік? — Анягож, настаў сядні. Лёзна (Ксл.). Ці пажалі сваё жыта?— Анягож. Леташнікі Росл.
•анягожчы, вопрос. частйца. 1.—неужелн, разве. Ксл. Анягожчы ты будзеш каровы пасьціць? Буднікі Беш. (Ксл.).
2. утвержд. частйца—верно, да. Ксл.
• анягоні, вопрос. частйца, 1.—неужелч, разве. Ксл. Анягоні ўжо нічога ня будзе? Янавічы Сур. (Ксл.).
2. утвержд. частйца—верйО, да. Ксл.
•аняж, вопрос. частйца, 1.—неужелн, разве. Ксл. Аняж ты ня бачыў, што купляў? Чарніца Лёз. (Ксл.).
2. утвержд. частйца,—верНО, Да. Ксл.
•андзія-М, ж.—пустомеля. Mix. Рамано-вічава андзія цэлы дзень із пустога ў парожняе пералівала. Mix.
• анігадкі, нареч.—не плохо, хорошо (кому-лйбо). Янк. I. Табе анігадкі на пэнсі. Янк. I. Прывёз лучыны на зімўўсю — бабе анігадкі, будзе падпалу. Тм.