Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•аксаміхка-ткі-тцы, ж.. облает. 1.—го-ловной венчальный убор невесты, сде-ланный йз полотна в роде кокошннка, на который накленвалн разные цветы, блёсткн вместо венчальных цветов. Ксл. Аксамітку пашылі, а яе й няма!. Мікалаёва Куз. (Ксл.).
2. растенне нз рода простой огородной гвоздйкй, отлнчаюіцееся бархатной поверхностью; бархатка, [Flos africanus], Нсл. 4.
3, бархатная ленточка(лента). Нсл. 4. Уменьш. аксамітачка-чкі-чцы—бархатная ленточка. Нсл. 4.
• аксамІТНІ К-/7ср, предл.-Іку, м„ раст.— пе-тушнй гребешок, бархатннк, Нсл. 4.
•аксамітны-ая-ае—бархатный. Ар.; Нсл. 4; Дсл. Аксамітны кабат. Нсл.
•актор-ра, предл. й зват.-ору, м.—актёр. Спадак драматычных дружын, у выг-лядзе колькіх актораў, стаў глебаю да драматычнага тэатру. Глыбінны(Прыйсьце Но.І), •акхорка-ркі-рцы, ж.—актрнса. мгсл.
•акторскі-коя-кае—актёрскнй. Паак-торску—по-актёрскн.
• акторства-ea, ср.—актёрство.
•аквёціць-чу-цгш-^е; повел.-ць-цьма—ук-раснть цветамн. Гсл. Аквяці лугавыя пакосы. Купала: Шляхам Ж. Прйч. аквечаны. Касулямі аквечаны, чую моцны ўзьвей цеплі. Крушына: Лебедзь, 16. Несоверш. аквя-чаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма—укра-шать цветамй. Гсл.
• аквёцьце-грг, предл.-цю, ср.—околоцвет-нн; покровы цветка. нт 6.
•акўбкІ-аГ’—сыроежкн. Бяскатава Гар. (Ксл.). Акубкаў набраў на сьнёданьне. Тм.
• а кўзя!—возглас, которым отгоняют лошадь. Ар.
•акуляры-раў, едйнств. ч. нет.—04 Кй. Ар.; Шсл.; Ксл.; Гсл.; Нсл. 362; Дсл. Дзед Забыў’СЯ свае акуляры. Дсл. Ён без акуляраў ня можа чытаць. Ст. Ходзе, як пан, р вакулярах. Ст. Без акуляраў ня ўдзену ніткі ў голку. Нсл.
•акул-яць-гць,—сзз. под куляць.
•акул-яцца-іэдл,— см. под куляцца.
•акульбачыць,—3M под кульбачыць. •акунёц,—<-зз. под акўнь.
•акунечны-ная-нае, прйлаг. к акунец, НК: Очеркн, 509 окуневый. Акунечныя месцы. НК: Очеркн, 509.
•акўнь-рня, предл.-ню; мн. ч.-ні-нёў-нём-ні-нямі-нёх, зз.—окунь. Ар.; Ксл.; Дсл. Я злавіў акуня. Кошчава Беш. (Ксл.). Акунёў у рэчцы шмат. Малюкіна Пар. (Дсл.). У каня акунём грыва. Дсл. Уменьш. акуніуц-нца, предл,-нцў—ГОДОВОЙ стайный окунь. НК: Очеркн, 439.
•акўраць. - ззз. под к'ураць.
•акушэнец-нца, .«.—обманіцнк (нскусн-тель, соблазннтель? С.) Ксл. Акушэнец ты! Мянюцева Сян. (Ксл.).
•акцыз-у, м.—акцнз, налог на пнтейное н сьестное. Ар.
•акцызьнік-г'ка, предл:-іку, зват.-іча, м. —акцнзный чйновнйк. Шсл.; Ар.. Акцызь-нік аштрапаваў Гіляра за гарэлку. Ст.
•акыш I, междомет.—возглас прн отог-наннн кур (Ар.) н ворон(птнц, Дсл.), Нсл. 4. •акьіш Н-ша, предл.-шў, зват.-шу; мн. ч.-ШЫ-шоў-шом, мн. ч„ предл.-ШОХ, м.—просто-фнля. Нсл. 4. Ён акыш-варона. Нсл. Я не акыш, мяне не ашукаеш. Нсл.
•акышканы-ная-нае—прнвыкшнй к нс-пугу, обстрелянный. Нсл. 362. Ён ня вось спалохаецца; акышканая варона! Нсл.
•аладка-ю, дат., нредл.-ЦЫ, ж. — ладка. Гсл.; Ксл. Маці напякла аладак. Каралі Куз. (Ксл.).
аладзеніца
49
алёс I
•аладзеніца-і;ь/-^ы, ж.—квашня, в кото-рой ставят тесто на оладьй. Янк. I.
Аладзеніцу купі. Янк. I. Уменьш. аладж-чынка-нкі-нцы, ж. Янк. I. Пекалну аддала дачцэ, а ў валаджчынцы рашчыняю. Янк.
1.
•аладжчынка,—™. под аладзеніца.
*алавянік-;ка, предл.-іку, м.—сосуд йз свйнца. Цэлы алавянік піва выпіў адзін. Нсл. 363.
2. карандаш. Уменьш. алавянічак-чка.
• алавянка-нкі-нцы, ж. 1.—всякйй пред-мет йз "волава ’’-свннца. Падай талерку-алавянку. Нсл. 363. Алавянку купіў давады. Тм.
2. небольшйе хорошо тонуіцне в воде спецйальные предметы, прйкрепляемые к нйжней частй рыболовных снастей для улучшенйя йх погруженйя прй ловле. Альмуны Стол. (Крывнцк. Полесье 170).
• алавяньшк-гка, предл-іку, зват.-іча, м. —свйнцовых дел мастер. Пан казаў алавяньніка пазваць — паправіць алавя-ныя талеркі. Нсл. 363.
•алавяны-ная-нае—свйнцовый. Ар. •алхірэй-эя, предл. й зват.-эю, м.—архлрей. Дсл.; Сеўск. Па старшым брату служа алхірэй. Дсл.
•алего^а-ры-ры, ж.—аллегорня.
• алегорны, (Нсл.5)-ная-нае—аллего-рнческнй, йносказательный.
• алехавы-вая-вае—ольховый. Шсл. Ен пашоў к Дняпру і там лёг пад шырокі алехавы куст. зсд 74. Насек воз алехавых дроў. Дукора Сьміл. (Шсл.) •алё, частйца—ДЭ.
•алёж, (Ар.), алІЖ, (Нсл.) частйца,—да. Нсл. 5. Алеж добра задаў яму. Нсл. Аліж добра п’ець. Нсл. Аліж раз праўду сказаў. Нсл. »алёець-ёю-ёеш-ёе, неюверш.—маслйть постным маслом. Нсл. 362. I знаку няма, што ты алеела кашу. Нсл. Прйч. алеены —намасленный постным маслом. Нсл. 362. Каша не алеена. Нсл.
•алёй-ёю, предл.-ёю, м.—коноплянное масло, Нсл. 362; Гсл.; пнз постное масло, Дсл. подсолнечное йлй льняное масло, Ксл. растйтельное масло. Ар.; Шсл. Каша алей любе. Дсл. Ці лілі алей? — Але, лілі, будзе. Дсл. Kama з алеям. Ст. 3 тае пары ад алею адвярнула, дабрадзею. Багуш. Няма ні росачкі алею. КосічЗО. Алейёлкі, праялчэў. Нсл. Уменьш. алёец-ёйф’, предл.-ёйцу, м. Нсл. 362. Каша із смажаным алейцам. Нсл. Ня плач. купіц'ь матка хахлач, алейцам памажа і табе не пакажа. Послов. Нсл. Увелйч. алеішча-ча, предл.-чу, ср. Нсл. 362. Гаркога алеішча наліла ў кашу. Нсл. Купала на Йвана, вячэрала варэнішча на алеішчу. Нз куп. песнн.
• алёйня-ні, ж.—маслобойня растйтель-ного масла, Ксл.; Янк. 1. нзба, в которой постояйно выжймают коноп-лянное масло, маслобойня. Нсл. 362. Вязі ў іх алейню алею выгнаць — добра гоне.
Спаская Сір. (Ксл.). Нясі каноплі ў валейню памяняць на алей. Нсл.
•алёйнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—йзго-товляюіцйй йлй продаюшйй растд-тельное масло. (Нсл. 362); Янк. 1. Гэта, што алей рабіў, што прадаваў алей. Янк. I. Схадзі к алейніку, няхай дасьць сьвежага алею. Нсл.
•алёйніца-і(ы-ц&г, ж. 1. маслобойня(пост-ного масла, С.) Смл. (Дсл.).
2. хата, в которой бьют постное масло. Смл. (Дсл.). Паставіў алейніцу супраці хаты. Смл. (Дсл.).
3. женідяна, заннмаюіцаяся продажею (йлй йзготовленнем, С.) коноплянного (растйтельного вообіце, С.) масла. Нсл. 362. У валейніц не заўсёды сьвежы алей.
Нсл.
4. глйняный(каждый, С.) сосуд, в кото-ром обыкновенно содержат коноплян-ное(растнтельйое,С.)масло. Нел. 362.
Алейніцу надабе выпарыць гарачаю вадою. Нсл. Забыўся алейніцу, а ехаў да крамы. Дсл.
5. простая(всякая, С.) глнняная лампа, налйтая коноплянным маслом. Нсл. 362. Папраў кнот у валейніцы. Нсл. 362.
• алёйны-ная-нае—относяіцййся к ко-ноплянному(растйтельному, С.) маслу. Нсл. 362. Алейны жбанок. Нсл. Алейная пляшка. Нсл.
• алёсісты-тая-тае, област.—болотйс-тый. Н„ Бабр. (Нсл. 5). Алесістае поле. Нсл. •алёсіць, алёшу, алёсіш-се, несоверш.—го-ворнть заманчйво, местойм. Ведаем, што ты ўмееш алесіць. Нсл. Ср. лёстачка, лёсьціцца.
•алёсьнік-ікт, предл.-іку, м.—ольховый лес, роіца; молодой ольховый лес. Ар. Каровы пасьвілі ў валесьніку. Ар.
•алёшневы-вая-вае—ольховый. Шсл. Зра-біў алешневы карэц. Турэц Сьміл. (Шсл.). Высек алешневы кол. Тм.
•алёшнік (НК: Очеркн, 46Т)-Іку, м. 1. зарослй черной ольхй, Гсл. ольховый лес, Шсл.; Луб’ева Аз.(Ксл.) заросль мелкой ОЛЬХй. Янк.
1. ольховнйк, ольшанйк. Малады алешнік і той павысякалі. Адамчык: Арж. колас. У валешніку накасіў капы паўтары. Янк. I. Забраўся V густыя кусты алешніку. ЗСД 177. ІІоле пачало зарастаць алешнікам. Ст.
2. молодые мелкйе ольхй. Янк. і. Алеш-ніку вазоў чатыры прыгатавалі. Янк. I.
• алёшша-ша, предл.-шу, ср.—олешннк (олЬШаййК, С.) Солава Парэцк. (Дсл.).
•алёшчына, алёшына,—см. под вольха.
•алёнка-нкі-нцы, ж.—маленькйй хруш, появляюіцййся в юне месяце. Росл. (Дсл.).
•алёс 1-су, предл.-се, бот.—алоэ. Нсл. 5.
2. смола сабурная(алоэ, С.)5 распуіценная в водке, в роде слабятельного. Ысл.б.Выпі алёсу, няхай праляксуе. Нсл.
алёс II
50
амана
•алёс II,-су, предл.-ce. м. 1.—мокрое место. Дсл.; Гсл. Косяць алёс. Каленідава Пар. (Дсл.).
2. топь, зыбкое место. Бабр., н. (Нсл. 5). У валёс заехаў. Нсл.
3. лесное болото, где растет трава. Ксл. У валёсе накасілі шмат сена. Хмары Куз. (Ксл.), У нашай мясцовасьці шмат алёсу. Косы Віц.
•алёсавы-вяя-вяе—алоевый, составлен-ный йз сабура. Нсл. 5. Алёсавая настойка. Нсл.
•алякнўць,—см под лякаць.
•алякнўцца,—сл под лякацца.
• аляндар-ара, предл.-арў, зват.—ару; мн. ч-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м.—арен-датор, откупіцйк. Баўтрук аляндар згубіў. чч.(Б. Студіс, п-1969 , 39).'Гінем усе ў валяндара. Тм. См. ляндар.
•алякряўка-ркі-рцы, ж.—арендаторка, откупіцйца. См. ляндарка.
•аляндаваць-дўю-дўеш-дўе, несоверш., пе-рех.—арендовать йлй держать откупом. Чаму ты свайго дому ня збудуеш, ды чужы дом аляндуеш? ЧЧ: Песьні 90. См. рандаваць.
•аляскаш, предл. й зват.-шу, м.—сала-ду’ШНІК. Лук’янова Бельск. у. (Дсл.)
•алі, аль, союз.—йлй. Ад дзела лытаеш, алі дзела пытаеш? Пск., Пушк.(Ч. 103). Вось вязець мужык на вясельле алі на сьвята бочку віна. Тм. 75. Ці ад дзела лытаеш, аль дзела пытаеш? Боўдзіна (Ч. 176). См. ай.
• алі I, тюз.—но. (Нсл. 5), однако. Алі я табе не казаў гэтага. Нсл.
•алі II, чаетйца.—разве. Нсл. 5. Алі ўсі ўжо грошы?. Нсл.
• аліб, нареч.—только бы. Нсл. 5. Аліб пераказы ня было. Нсл.
• аліж,—см. под алёж.
•аліндар-apä, предл.-арў, зват.-äpy; мн. ч-ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—аренда-тор. Панскі аліндар як прыстаў да дзядзіны. Багушэвіч: Дзядзіна. Аліндар казу браць. Тм.
• аліва-вы-ве, ж.—деревянное масло. Растсл.; Дсл.; Нсл. 363. смазочное масло, Ксл. олйвковое масло. Алівы купі да царквы. Нсл. Купі ў краме алівы — няма чым кашу закрасіць. Дсл. Купі алівы. Інькава Парэцк. (Дсл.) Купі алівы заліваць арпу. Касачы Лёз. (Ксл ). Рыбу смажылі на аліве. Нсл.
•алівэс-су, предл.-се, м.—столетнйк, [Aloe arborescens Mill] Ксл. Ёй даюць піць алівэс, бо ўжо замучылі сухоты. Азярэцк Сян. (Ксл.).
•аліўны-ная-нде—относяіцййся к дере-вянному маслу. Нсл. 363. Аліўная пляшач-ка. Нсл. Дух аліўны. Нсл.
•аль—сокраіценное алё.
•аль,—cm. nod алі.
•альбо, альбож, альба,—см. тд або.
• альховіна,—см. под вольха.
•альфа-^ы, ж.—названйе первой буквы греческого алфавйта. Альфа й омэга— начало н конец; основное, главное. Ад альфы да омэгі—от начала до конца.
•альса-сы, ж.—болотный сенокос, нногда с ольховымй деревьямй, Ксл. болотный сенокос с бывшймн йлй находяіцнмнся ольховымй деревьямн. Сядня касілі ў вальсе. Азярэцк Сян. (Ксл.). Будзем касіць йЛЬСЫ. Кайтанова Куз. (Ксл.) •альсавіна-нь/-не, ж.—болотнстое место, пересекаемое ручьем(последнее не обя-зателЬНО, С.). Лук’янова Бельск. у. (Дсл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
