Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. любймец. Нсл. 366.
•апрычшчак-wa, уменьш. к "апрычнік" 1.
2. любнмчнк, (Нсл. 366) баловень. Дсл. Найменшы ўнук — у дзеда апрычнічак. Дсл. Ой ты апрычнічак матчын! Нсл.
•апрычнікі-квў—сластн, прйготовлен-ные отдельно для кого-лнбо. Дсл. Бабка сьпякла ўнукам апрычнікаў. Дсл. Уменьш. апрычнічкі-коў—особенные сластн. Нсл. 366. Гэты ўсе апрычнічкі любе. Нсл.
•а прычшца-і<ы-і(ы, ж. к. ’’апрычнік" 1, 2. Нсл. 366. Апрычніца гэта прывыкла на матчыны малімонікі. Нсл.
•апрьічшчаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш. ад каго,—отделяться(обособ-ляться, С.) от другйх в кушанье, работе н нй с кем, Нсл. 366. держаться особняком,
быть от другнх в особом положенйй. Дсл. Нявесткі ядуць разам, а дачка апрыч-нічае. Дсл. Ты ў вусім ад нас апрычнічаеш, якбы твая работа лепшая за нашую, як бы ты лепшае што за нас. Нсл.
• апрычны-ная-нае—особенный, (Нсл.) отдельный(особый, С.) Дсл.; Нсл. 366.
Апрычная плата. Нсл. Пан у вапрычных жывець пакоях ад дзяцей. Нсл. Апрыч-нага чалавека надабе дзяржаць дзеля цябе. Тм.
•апрычыць-чу-чыоі-ча, іоверш., перех.
—выделнть, обособнть.
•апрычьшца-чуся-чышся, соверш.—выде-ЛЙТЬСЯ, обособйТЬСЯ. Пархв. Отгл. ймя суйу апрычаньне-ня, «редл.-ню-выделенйе, обособленйе.
•апсом, нареч.—неожнданно кннуться(о жйвотных). Юрсл. Кот на куранё кінуўся апсом. Юрсл.
• а псік! междомет.—возглас, которым отгоняют кошку, брысь. Ар.; Ксл. А псік, коце, ня бурчы, а дзяцятка, сьпі, маўчы! йз колыб. песнн.
• апсюган-ана, предл.-анў, зват.-ане, м.
—ругательное слово. Дсл. Стары апсю-ган! до табе бурчэць. Дсл.
• апсюганка-нкі-нцы, ж.—ругательное слово. Дсл. Апсюганка ты старая. Дсл.
• апшыт(апшыт, Гсл.)-жг, предл.-це, м. 1.—йзгнанне(от службы, Нсл.) Нсл. 7; Гсл. Апшыт нашаму войту. Нсл.
2. дурной атестат. Нсл. 7. Апшыт узяў, і паказаць нельга. Нсл.
•аптакар-ард, предл.-арў, зват.-äpy: мн. ры-роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, м. 1. аптекарь, Ар. работнйк аптекн, нзготов-ляюіцйй лекарства, фармацевт.
2. владелец аптекн. Ар.
•аптакарскі-кая-кае, прйлаг. к аптакар
—аптекарскнй. Ар._
•аптакарыха-ылч-ысе, ж.—аптекарша, жена аптекаря.
•аптакарыца-цы-цы, ж. к "аптакар •атэка-экі-эццы, ж.—аптека. Ар.
•аптэсам, нареч., област.—моментально, быстро. Ксл. Ен аптэсам кінуўся на мяне. Азярэцк Сян. (Ксл.).
• аптэчны-ная-нае, прйлаг. к аптэка—ап-течный. Ар.
•апўка, апукі, апуццы, ж. 1.—мяч нз коровьей шерстн, Растсл. мяч вообіце. Boot. (Даль). Нёкуды зацурыў апуку. Дсл. 259. Зацурыў апуку, ня знойдзеш. Тм.
2. лапта, нгра в мяч двумя партнямн. Дсл. 4.(под Адарка}.
3. шар.
зёмная апука—земной шар. паветраная апука—воздушный шар. круглая апука—сфернческнй аэростат. апука на вувязі—прнвязной аэростат. назіральная апука—аэростат наблю-
дення.
запынная апука—аэростат загражде-НЙЯ.
апўкасьць
58
араселы
кіраваная апука—днрнжабл
білярдная апука—бнллнардный шар.
•апў касьць-ці, ж.—шарообразность.
•апундырыцца, обмст.—вздуться жнво-ту. Ксл. Еў, еў, аж апундырыўся. Слабада Чаш. (Ксл.).
•апусьціць, апушчаць,—<■«. под пусьціць. •апушчэнец-нч«> предл.-нцу, зват.-нча, м.
1. —неряха, небрежный. Нсл. 366; Дсл. Як ты ходзіш, апушчэніца? Нсл. Апушчэнец, не засьцягнуўшы сарочкі, бегае. Нсл. Ахвота вам, паня, такога апушчэнца наймаць за парабка. Дсл.
2. лентяй. Нсл. 366. Апушчэнца гэтага ні за што ня прыб’еш да работы. Нсл.
•апушчэнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. неряха, небрежный. Дсл.; Нсл. 366.
2. распутный, развратный, леннвый. (Нсл. 366); Дсл. Ён такі апушчэнік. Дсл.
•апушчэніца-цы-цы, жЗ.—неряшлнвая, леннвая. Дсл.; Нсл. 366. Яна такая апуш-чэніца. Дсл.
2. распутная. Дсл.
•апушчэнка-н^-нцы, ж. 1. небрежная, леннвая. Дсл.; Нсл. 366. Яна такая апуш-чэнка. Дсл. Гэткая апушчэнка, што й прарэхі на сябе не зашые. Нсл. Апушчэнку гэту няма за што хлебам карміць. Нсл.
2. развратная. Дсл.
3. разведённая. Нсл. 366. 3 апушчэпкаю жаніўся. Нсл.
•апушчэнства-ea-ee, ср. 1.—неряшество, Нсл. 366 лень, неакуратность, неряш-лнвость. Дсл. Сорам матцы за апуш-чэнства дачкі. Нсл.
2. распуіценность, (Нсл.) распутство. Нсл. 366. Да якога апушчэнства давяла ты свае дзеці! Нсл. Давяла ты дзеці да такога апушчэнства. Дсл.
•апушьіць,—см. под пушыць.
•апўцак-цга, предл. u зват.-цку, обіц.—пол-ный лнцом мальчнк нлн девочка, Нсл. 366 толстячок. Гсл. Усі дзеці ягоныя апуцкі. Нсл.
• апынўцца-нўся-нёшся, соверш.—очу-ТЙТЬСЯ. Гсл.; Ар.; Нсл. 366; Ксл.; НК: Дудар. Но. 21. Вун як далёка ён апынуўся. Гравы Сян. (Ксл.). Апынуўся на тымбаку ракі. Мсл.Як табе памагала апынуцца, уперад за нас выехаўшы? Нсл. Абмінуўшы пару кустоў, апынулася перад дарогаю. к>. Жывіца (’’Прыйсьце”. Ho. 1).
• апырск-аваць-аць-аны,—см. под пырс-каць.
•апыт, апыту, предл. й зват. апыце, .м. —спрос. Апыт чыніць—делать спрос. Маюць апыт чыніці ня толька а самым тым учынку й прычынах яго, але й захаваньню а паступках тых абодвых асоб, права із сабою вядучых. А стараны часу такога апыту й выведаньня пры ўрадзе быці і таго ся прыслухаваці ня маюць. Стт. 441.
• апытаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў —опрос, разузнанне распрашнвая. Горадз. Ак. хуп, 2. Я, хочучы ся а тым дзераве пэўне даведаці, паслаў есьмі на агля-даньне таго дзерава і на апытаньне тых драніц служэбніка сваяго Мяцея Унуч-ка. Стт. 441.
•апытаньнік-гка, предл-іку, м.—опросный лнст, анкета.
•апыт-аваць-аць-оны,—сч. под пытаць. •апыт-авацца-ацца-аўшыся,— см. под пы-тацца.
• арол, арла, зват. ворле; мн. ч. арлы-лоў-лом-лы-ламі-лох, ч. 1.—орёл. Шсл.; Ар. Арлы ў нас невядуцца. Ст. Абачыш гэнам, ворле. Гарун(ст. "Ветру”)-
арлянё-няір; мн. ч.-няты, вйн.-няты, ср.—орлёнок. Ар.; Шсл. Малое, аб’ецца, як арлянё. Ст.
2. часть сохн, за которую держатся. Мой муж пашоў у роўна поле араць, ды забыўся сахі ўзяць. Як вазьму ж яза арол ды за ІМ у пагон. Нз песнн, Вішнева Вал.
•аромы-мая-мае, 1. пахотный(о земле). Аромая зямля.
2. которым пашут. Аромыя валы. Іх (конеў) месца, хіба, занялі "валы аро-МЫя”. Пнчета: Мст. сельск. хоз. нземлевл. вБелор., 1928, 141.
3. к пахоте относяіднйся. Аромы хамут. Аромая вупраж.
•Араб-ба, предл-бу, зват.~бе й Арабін-нд, предл.-ну, зват.-не; мн. ч. Арабаве—араб, аравнтяннн.
• Арабін,—см. под Араб.
•арабіца-мы-ды, ж.—арабскнй алфавнт.
• \рабка-бкі-бцы, ж.—Арабка. •арабскі-гая-кае—арабскнй.
• арахвёньне-ня, предл.-НЮ, област. — гарахвіньне, гарахвіны. Ск.
•аралёйны-ная-наг—аральлёльны. Ара-лейны хамут. НК: Под. пос. 33.
• аральба-бы, (НК: Очеркц44і)—вспаханное поле(пахота). Ксл. Твая аральба парасла травою. Рубо Куз. (Ксл.). См. аральля, ральля, аральлё.
•аральбгг-гдаа, предл.-ітў, зват.-іце; мн. ч,-ты-тоў-том, мн. ч.. предл.-тох, м.—па-харь. НК: Очеркн, Но. 378; Ксл. Едзе сам 3 поля наш аральбіт. Сухарукава Аз. (Ксл.) См. араты.
•аральлёльны-ная-нае-—пахотный, пре-дназначенный для пахоты. Аральлельны хамут. НК: Очеркн, Но. 785.
• аральлё-ля-лю, ср.—вспаханное поле. Ксл. Папарнае аральлё. НК: Очеркн, 441. Куды ні глянеш, усюдых аральлё. Чарніцы Лёз. (Ксл.). См. аральба, аральля, ральля.
•аральля- «-,//, ж.—вспаханное поле. Ксл. Пасеяў авес на аральлі. Кошчава Беш. (Ксл.). См. аральба, ральля, ральлё.
• арасвлы-лая-лае—покрытый росою, орошенный. Вочы, падобныя пры месяч-ным бліску да містычных красак ды так араселыя бы краскі. Кво вадыс261.
араты
59 арлоўскі
•араты-тага, ймя суіц.. м.—пахарь. Чарніцы Лёз. (Ксл.); Шсл.; Купала. Шчасьлівы лёс таго, хто твой араты. Пысін(В. Голас, Но.70). Сам і касец, і араты, і баранавалок. Ст. Часта заплача мужык араты. Няслухоўскі. Дзе араты плача, там жонка скача. Послов. Рапак Прык. 94. Рупліва вечныя аратыя працуюць da цямна. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 18). Рупліва ральлю аглядае араты. Лойка: л. песьня, См. аральбіт, артай. Ты — пан, ты — багаты, ты — сіла, араты! Полымя, Но. 8, 1967.
•аравб-ä, ср.—время пахоты. Копцевічы Чаш. (Ксл.). У вараво коням цяжка. Тм.
•араць,арў, арэш, арэць, арэм, арыцё, арўць, несоверш., што—пахать. Ар.; Шсл.; Ксл. Пара араць на зіму. Ст. Аручы згубіў пугу. Ст. Калі хочаш арыма паркаю; мойі твой конь. Ст. Надабе браца араць папар. Навікі віц. (Ксл.). Арэць усю маю зямлю. Міхалі Куз. (Ксл.). Нашы ўжо даўно аруць. Міхалава Куз. (Ксл.).
адо-раваць-рую-руеш-руе, нетверш.(к адараць). Надабе адораваць ячмень і пасеяць авес. Соверш. адараць—вспахать засеянное поле под новый посев. Вымак-лае жыта надабе адараць. Прйч. адараны. На адараным жыце пасеялі авес.
даво-раваць-рую-руеш-руе, несоверш.
—допахнвать, оканчйвать пахоту. Даво-рую на зіму. Соверш. даараць—допахать. Шсл. Надабе ўсё даараць. Ст.
заво-раваць-рі’ю-руегл-руе, несоеерш. (НК: Очеркн, 446)—запахнвать. Отгл. ймя суіц. завораваньне-ня, предл.-ню—запашка. Ар. Соверш. заараць—запахать. Ар. Заараў поле. Дсл. 246. Соверш. зарацца-рэцца—нс-портнться от употребленйя—пахоты ("арбы"), о сохе, плуге й йх частях. Бяльсл. Плуг зараўся, надабе новы купляць. Бязводзічы Імсьц. (Бяльсл.)
узо-раваць-рую-руе-руеш-руе, каго-што, несоверш.—ВСПаХЙВать. МГсл. Соверш. узараць—вспахать. Ар.; Шсл.; Ксл.. Заста-лося ўзараць яшчэ пад авес. Навікі віц. (Ксл.). Да полудню ўзараў усю палоску. Ст. Прйч. узараны—вспаханный. Ар. Ііоле ўзарана. Ар.
уво-раварь-рую-руеш-руе, несоверш.
—пахая, зарывать в землю. Соверш. увараць-ру-рэш-рэць-рэм-рыцё—пахая, зарыть в землю. Сядні ты маеш увараць гэты лубін. Варлыга: Назіраньні 13.
• арацьба-бьі, ж.—пахота(действйе, С.). Ксл. Арацьба цяжкая работа. Лятоўшчына Куз. (Ксл.).
•арачаць, несоверш., област.—отвечать. Дсл. Хрыстос арачае. Дсл.
• арэх-эха, предл. арэсе, м.—орех. Ар.; Косіч 77; Шсл.; Дсл. Як у лесе на арэсе галуб урадзіўся. Нсл. 664 (под урадзіцца). Хлапцэ пабеглі ў варэхі. Ст. Даў масла з арэх. Ст. Уменьш. арэшык-шка. А як пашла наша ўдава ды ў варэшыкі адна. Смл. у. (Дсл.)
•арэд-др, предл.-дзе, м.—шўм, беспорядок. Дсл. Во які арэд быў у іх у хаце. Дсл.
•арэдалы-аў, едйнств. ч. нет.—большая телега для возкй сена. Ксл. Запрагай арэдалы і едзь па сена. Чарніцы Лёз. (Ксл.). •арэлі-ляў, едйнств. ч. нет.— качелй, Гсл.; Ксл. качелн на внсячнх веревках. Нсл. 7; Арэтава Парэцк. Малцы калышуца на арэлях. Вулянавічы Сян. (Ксл.). Калыхацца на арэлях. Нсл. Гоўтаешся на лягкіх, як вецер, арэлях. ЗСД74.
•арэшневы-вая-вае—ореховый. Шсл.
Пагнуліся арэшневыяабручэ. Ст. Выразаў арэшневы кій. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
