Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•апамятавацца,—<•«. под памятаваць.
•апанав-аць-аны-аньне.—с.ч. под панаваць. •апанча-чь/-чь/, ж. 1.—покров. Гсл. Ср. асянча, семянча, запінаха, апона u под.
2. накйдка(верхняя одежда без рукавов, С.). Гсл.
3. полость(покрывало для ног под седока в экйпаже, С.), Гсл. См. гўнька.
•апараацца, —см. под парасіцца.
•апарашэньне-ня, предл.-ню, ср.—спорос. Ар. Сьвіньня па апарашэньню. Ар.
•апараваць-рыць,—см. под парыць. •апар-авацца-ыцца,— см. под парыцца. •апараца-ід>/-дь/, ж.—операцая. Шсл.; Троська (Конфэрэнца). Будуць рабіць апара-цу, дык адрэжуць нагу. Ст.
•апасьці,—см под падаць.
•anaia-ты, ж.—апатйя. мгсл.
•апаўдні,—<.м. под апоўдні.
•апэт-ту, м. област. — ахвота да яды. Ар. •апека-екі-еццы, ж. 1.—опека(надзор за недееспособнымй, С.) Ар.; Шсл. Няма над малымі апекі. Ст.
2. забота(попеченне, опека, С.) Шсл.; мгсл.
3. попечнтельство. мгсл.
4. прйзренйе. мгсл.
•апёкан-на, предл.-ну, зват.-не, м.—черт, дьявол, жятель ада. Дсл. Як паслаў жа Спадар Бог двух апеканаў:— ’’Ляціце вы, апеканы, па тую душу, сіляйце ж вы яе пад скабы круччам. Дсл.
•апекавацца(апёкавацца. Дсл.)-кіюся-кўешся, кім—йметь о ком попеченне, Ар.; Нсл. 364. опекать. Дзядок ім апекаваўся. Н.(Афанасьев, I, 1913, 212). He апякуйся намі. Нсл. Бог адзін апякуецца беднымі сіро-тамі. Нсл. (трен.)—заботаться(о ком, о чем-лнбо), помогая, направляя его действйя, охраняя его ннтересы, Дсл. Матка ўсімі апякуецца. Дсл. Отгл. ймя сут. апекаваньне-ня, предл.-ню, ср.—попеченне. МГсл.
•апёкуш-ша, предл. й зват.-шу, м.—Жйрный, толстый. Дсл. Дзяцё, як апекуш; як ізь цеста зьлеплены. Дсл.
•апёнка(апёнька, Шсл.)-кг, ж.—опёнок. Ар.; Гсл.; Ск. Пойдзем у лес у вапенкі. Пустынм Сян. (Ксл.). Бабы пашлі ў вапенькі. Ст.
•апераз-аць-аны,— см. под перазаць.
•апёрціся,—™. под пёрціся.
•апётаваць-ую-уеш-уе, несоверш., перех.
—есть с аппетнтом, жрать. Mix. Забілі парсюка й апётуюць сала.
•апёчак-чку, м.—фундамент печн. Даўгое Беш. (Ксл.). Муляры зрабілі камённы апечак. Дукорка Сьміл. (Шсл.). Апечкі надабе НОвЫЯ. Даўгое Беш. (Ксл.).
•апякальнік-і/са, предл.-іку, зват.-іча, м.
—покровнтель, протектор. Валадзі-слаў... кароль... паставіў нас апякаль-нікам мужом і людзём Вялікага Ноўга-раду. Акты Зап. Рос.І, Но. 10, 25/ІУ, 1389 г.
•апякўн-уна, предл.-унў, зват.-ўне; мн.ч., дат.-НОМ, мн. ч„ предл.-НОХ, м. 1.—ОПекун. Ар.; Ксл.; Шсл. Мой бацька апякун Грыш-кавых дзяцей. Кузьміно Сян. (Ксл.).
2. заботяшййся, проявляюіцйй заботу о ком, чем-лйбо. Няма чаго імне паказа-ваць, знашоўся апякун такі! Ст.
•апякўнка-нкі-нцы, ж.—опекунша. Ар.
•апяшэлы-лая-лае—сконфуженный, оза-даченный. Дсл. 533. Ідзець ад пана апя-шэлы. Дсл.
•апячы,—см. под пячы.
•апячыся,—<л/. под пячыся.
•апіпянка-нкі-нцы, ж.—большой платок, которым в холодную ЙЛЙ мокрую погоду накрывают голову й(более) плеча. Янк. і. Апінянку забралі. Янк. і. См. вялікая хуста, хустка под хуста 2.
• апінаць,под пяць I.
•апіраць,—см. под праць.
•апірацца, -«. под пёрціся.
•апГрышча-ча, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў, ср.—опора. Ар.
•апіс-аваць-аць,—<•«. под пісаць.
•апівака-от«, м.—любяіцйй ’’апіваць’’. Янк. I. Я з хаты таго апіваку прагнала. Янк. I. Апівака той швэндаўся. Тм.
•апіваць-й/о-аеш-ае—часто й много пйть чужое, гостйть. Янк. I. Апіваў ды маніў, пакуль прагналі. Янк. I.
•апіўкі-вок, едйнетв. ч. нет.—ОСТЭТОК ОТ пйтья. Дсл. А гэта, дзяцятка, шпіо: ня годзіцца апіўкі ўліваць у вядро, з като-рага п ’ем. Смл. (Дсл.).
•аплата-аты-аце, ж.—оплата, платёж. Прыняў тавар без аплаты. Дсл.
•аплавы-вай, едйнств. ч. нет.—болезнь женская, состояіцая в сйльном й про-должнтельном кровотеченйй. Нсл. 364. Другі месяц, як аплавамі мучыцца жонка. Нсл.
• аплёсьці,—< « под плёсьці.
• аплятанік-гка, предл.-іку, м.—глйняный горшок, оплетенный проволокою. Куць-ця варыцца ў ваплятаніку. Ст.
•аплятаць,—см. под плёсьці.
• аплявўха-ухі-усе, ж.—затреіцйна(по-іцечйна, С.) Ар.; Шсл. Пачаставаў яго аплявухаю добра. Ст. Дам аплявухі. Ст.
аплявўшыць
56
апрыч I
•ап;іявўшыць-ш) -шыш-ша. соверш.. перех. —дать затреіцйну(поіцечйну, С.)Шсл.;Ск. Як аплявушыў яго, аж закруціўся. Ст. •аплік-іка, предл.-ікў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—крючок для застегйванйя одежды. Ар.; Шсл.; Ксл. У мяне ў кульку вырваліся аплікі. Прыстой Чаш.(Ксл.). Высах, як аплік. Ст. Пашыла гэстку на аплікох. Ст.
• Апліканец-нцд, предл.-нцу, зват.-нча, м.—афрйканец.
•Апліканка-нкг-нцы, ж.—афрнканка.
•апліканка-чкг-нцы, ж.— курнца афрй-канской породы. Шсл.; Ар. Завялі сабе апліканак — будуць несьці крэпкія яйцы. Ст.
•аплікант-нта, предл.-нту, зват.-нце, м. —ученйк-практйкант. Гсл. Аплікант судовы—стажёр-юрдст.
•аплікавацца-кўюся-кўешся, несоверш. —практйческй йзучать пйсьменную йлй землемерную часть. Гсл.
•аплікі-оў—крючкй, которые вшдва-ЮТСЯ В торбу. Зьвяровічы Красьн.
• аплі'чка-чкі-чцы, ж.—петлнчка для крючка. Ксл. Надабе ўшыць аплічку ў споднік. Латыгаль Сян. (Ксл.).
•аплывўда-дь/, обіц.—медлйтельный, неповоротлйвый в в то же время некра-сйвый. Шсл. Цягнецца ззаду, як аплывуда. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
• аплыцька-кг, обш,. — аплывуда. Шсл. Аплыцька ты! Куды ты варты? Ст.
•апроч, (Псковскнй лнст 1474 г.,Беляев44) нареч. 1.—отдельно. Янк. I. Апроч садзілі. Янк. I. 2. (област.)—кроме. Ар.; Нсл. 366. АпроЧ гэтага, я ведаю нешта яшчэ. Сянно(Ксл.). Апроч мяне, хто хоця бяры. Нсл.
•апраг-ацца-Je, апрэгчыся,—см. под праг-ці, прэгчы.
•апрамётшца-ды-цы, ж.—резвая, ветрен-ная. Дсл.
•апрандаваць-діто-дўегд-дўе; повел.-дўй-дўйма, несоверш.. каго-што, област. 1. бережно обраіцаться с чем-лдбо. Ар. Апрандуй адзежу. Ар.
2 . (относйтельно людей)—Хорошо ОТНО-сйться к кому-лйбо, вежлнво обраіцаться с нйм. Ар. Надабе бацькоў апрандаваць. Ар. См. шанаваць.
• апрашха-гхг-гсе, ж.— каждая верхняя одежда. Ар. См. вопратка.
• апран-ўць-ўцча, апрат-аваць-аваг^а, —см. под пратаць I.
•апліканскі-кая-кае—афрнканскнй. Ар.; Шсл. Выбраў апліканскага мацака. Ст. Крэпенькі, харошанькі конік, як аплі-кансае яечка. Ст. Апліканскія куры. Ар. •апраст-аць-аньне,— см. под прастаць.
• апрасх-ацца-аўшыся,—cm. nod npac-тацца.
•апрашчонікіка, предл.-іку, зват.-іча, м. —человек опростйвшнйся. Адрокся ад нарадалюбца, апрашчоніка. ДзьвеДушы, 10.
• апрат, м.—здоровенный, большой. Дсл. Мужчына такі апрат. Дсл.
• апратаць,—см. под пратаць II.
•апразка-ткі-тцы, ж.—одежда, ("сьвіт-ка”, "жупан”, "кажух) Гсл. верх-няя одежда.
• аправа І-вы-ве, ж.—оправданйе. Дсл. Нетуці ў іх ніякае аправы. Дсл.
• аправа ІІ-вы-ве, ж. 1.—кннжный пере-плет. Ар.; Ксл.; Гсл. Якая добрая аправа ў тваей КНІЖЦЫІ Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
2. отделка, обшнвка. Гсл.
•апра-віць-ўляць,— см. под правіць II.
•аправіцца,—см. под правіцца.
•апраўня-м-/Д, ж.—переплётная.
•апраўнік-гка, предл.-іку, зеат.-іча, м.
—переплётчйк.
•апраўніца-г^ы-цы, ж.—переплётчнца.
•апрацав-аць-аны,—сл. под працаваць.
• апраць,—см. под праць.
•апрача, предлог.— кроме. Вял.; Гсл.; Ксл.; Янк. I.; Дсл. Слоўнічак, апрача гэтага, спатрэбіцца Беларусу, каторы чытае памаскоўску. МГсл., Перадмова У. Апрача мяне, ніхто ня ведае. Мігава Куз. (Ксл.). Я ведаю, што вы купецкі сын, вельма багаты — апрача вас мяне ніхто ня можа выжывіць. Красьн. (Дсл.). Апрача іх, і рабоцькаў няма. Янк. I.
• апрўда, обіц.—ленйвый обжора. Ксл. Гэты апруда нічога ня хоча рабіць. Выгары Куз. (Ксл.).
•апрўр,з,іра-джуся-дзішся( йз апрўціцца, ср. апруцянёць, С.)—околеть. Ксл. Каб ты НЯ выжыў ды апрудзіўся! Стралкі Беш. (Ксл.). •апруцянёць-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, соверш.—стать прутом, околеть. Шсл. Вось каб ты апруцянеў з такім катом, усё сала паеў на скварадзе. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
•апрыкл-яцца-гці<(7,—<•«. под прыкрацца.
•апрыкронік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —надоедллвый, Mix. Я нехацеў, каб гэны апрыкронік быў у нашай кумпані. Mix. •апрыкраць,—cm. nod прыкраць.
•апрыкрацца,—см. тд прыкрацца.
•апрысак-ска, предл.-ску, обіц. Гсл.; Нсл. 7—вспыльчнвый-вая. Такая апрысак, што й слова ня дасьць вымавіць. Нсл.
•апрыскліва, нареч.—вспыльчнво, кап-рнзно. Гсл.
• апрысклівасьць-ір, ж. (Гсл.)—вспыль-ЧйВОСТЬ, МГсл. ВСПЫЛЬЧЙВОСТЬ, склон-ность к ссорам. Нсл. 7. Хлапец апрыс-клівасьць мае. Нсл.
• апрысклівы-ва.ч-вае—вспыльчйвый, мгсл. вспыльчйвый, капрйзный, упря-мый, склонный к ссорам н дранй. Нсл. 7. Апрысклівы чалавек, нічым не дагодзіш яму. Нсл. 366. Сын мой разумны, але вельмі апрысклівы. Нсл. Ср. прысак.
• апрыснуць, -сну-сьнеш-сьне —вспы-ЛЙТЬ, разгорячйться. Вост.(Даль).
• апрыч I, нареч.—отдельно. Нсл. 366; Дсл. Сядзь апрыч ад нас. Нсл.
апрыч II
57
апўка
•апрыч II, предлог.— кроме, без, Шсл. кроме. Нсл. 366; Дсл. Гуляйце, дзевачкі, апрыч мяне. Ст. Апрыч нас. Нсл. Апрыч Бога няма нікога. Дсл. Здохні ты валей апрыч добрых людзёў. Демвд: Веров. 104. •апрычон, предлог.—кроме. Дсл. Апрычон мяне, пан нікога ня знае. Дсл.
•апрычона й апрычоне, нареч.—врозь, в разных местах(особенно, особо, Пархв.) местойм. Пастаў коні апрычона, каб ня біліся. Нсл. Пасадзі іх за стол апрычоне; апрычоне седзячы, ня будуць вадзіцца. Нсл.
•апрычонасьць-іД, ж.—обособленность. Імкнецца сьцерці знакі апрычонасьці нерасейскіх народаў. Бацьк., Но. 3(439). Адчуванызе свае нацанальнае апрычо-насьці. Бацьк., Но. 20-21(456-457).
•апрычонік'-wa, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. любяіцйй особенно от семьй лучшне кушанья, требуюіднй особенного чего от обіцего стола. Нсл. 366. Які ты апрычонік! Еж із усімі разам. Нсл.
2. (в особом. С.) положенйй. Дсл. Адзін сын — ён у маткі апрычонік. Дсл.
3. особый хлеб, который пекут на "Дзяды". Пархв.
4. обыкн. в мн. ч. апрычонікі-каў—особенно от обіцйх йзготовленные кушання. Нсл. 366. Радкая гаспадыня ня робе сабе апрычонікаў. Нсл. Я ня люблю бабскіх апрычонікаў. Нсл. Уменый. апрычонічкі-каў, Нсл. 366. He спадзявайся на апры-чонічкі, а еж, што даюць усім. Нсл.
• апрычоніца-цы-г<ы, ж.—женск. к ’’апры-чонік” 2. Дсл. Адна дачка ў маткі — апрычоніца. Дсл.
•апрычоны-няя-нае—обособленный, ОСобыЙ. Пархв.
• апрычна, нареч.—отдельно, (Дсл.) по-рознь. Нсл. 366. Яны жывуць адзін ад аднаго апрычна. Дсл. Браты апрычна адзін ад аднаго жывуць. Нсл. Сядзьце апрычна, каб ня дурэць. Тм.
•апрычнік-гга-гку, зват.-іча, м. 1.—лю-бяіцяй отдельно от другнх кушать, пряхотлйвый. Нсл. 366. Усё апрычніку свайму піхаеш у горла. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
