Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•аспадзіць-джу-дзіш-дзе, соверш.. перех. 1. оснастйть (оборудовать, снабднть судно СНасТЯМЙ, С.) Ласт. (Крывіч, 1926, Но. І-П, 114). 2. снабдлть необходнмымн средствамй, прнспособленнямй.
•аснаваць,—см. под снаваць.
•аснацкі-кая-кая—относяіцййся к судов-іцнкам. I ці ня бурлацкая, або, як тут кажуць — аснацкая доля спрычынілася да іхнага змаганьня. Віцьбіч (Бацьк. Но. 49-50/435-436).
•аснач-ача, предл.-ачў, зват.-ачў; мн. ч.-чы-чоў-чом-чоў-чамі-чох. м.—работннк на водоходных судах, барочннк, судовіцйк, бурлак, Гсл.; Нсл. 8. бурлак, речной матрос. Вост. (Даль). Слова "аснач" азначае работ-ніка, які або аснаджае нешта (караб, лодку і пад., С.) або працуе пры аснадзе: пры вясьле, пры снасьцях і інш. Ласт. (Крывіч, 1926, Ho. 1-п, 114). Ср. аснада. Ой, на тэй на Мядзьведжай Гары падмывае Дзьвіна тры крыжы, а пад імі ляжаць асначы, ой туташнія ўсё дзяцюкі. Віцьбіч: Зь песьні вяліскіх плытнікаў (Бацьк., Но. 49-50/435-436. Асначы пяюць. Нсл. Наняўшыся асначом на барку, спўсьціцца далоў. Гарун: Пан. Шаб. Як той аснач, цягнуў гужы. Крушына: Творы, 140.
•асначоў-ова-ова—прйнадлежаіцнй бур-лаку, судовіцйку. Нсл. 8. Асначоў зара-ботак. Нсл.
•асначоўскі, -кая-кае—прннадлежаіцнй йлй относяіцнйся к судовіцйкам. Нсл. 8.
•аспода, област. — гаспода. Ар.
•асподнік, обтст. — гасподнік. Ар. •асподніца, област. — гасподніца. Ар. •аспалы-лая-лае, 1. сонлнвый, вялый. Дсл. Такі ён аспалы. Дс
2. носяіцйй следы сна. Дсл. Bid у яго аспалы. Лсл.
• асто-евацца, -іцца,—см. под стаяць, стаць.
•астадоліцца, -люся-лішся—успоконть-ся, замедлнть бег. Янк. I. Конь упудзіўся, нёс аж да грэблі. Цяжка стала й астадоліўся. Янк. I пра чалавека так гавораць: бег, бег дый астадоліўся. Янк. I. •асталасьць-гд, ж.. област.—отсталость. См. засталасьць.
•асталец-лг^а, предл.-лцу, зват.-лча: мн. ч-лцы, м.—реакцнонер.
•асталявацца, -лююся-люешся—устро-нться, Шсл. обосноваться. Гсл.; Шсл. Бусел асталяваўся жыць на бярэзе. Ст. Аста-ляваўся на жыцьцё ў Менску. Гсл. Шукаў сабе чорт месца, шукаў, а потым неяк асталяваўся каля млына. Мікольск (Демвд: Веров. 1896, 1, 100),
•асталцы ( астальцы, Ксл.)—остальное (остальные, С.) Ксл. Пудоў дзесяць аўсу засею, а асталцы прадам. Заазер’еСян.(Ксл.). •асталы, 1. отсталый. Ар.; Вал.
2. оставшнйся от чего. Нсл. 371. Нэмаз (араб. малітву) із азанам(араб. гукань-ням на малітву) кланяціся трэба, хоць бы асталыя намазы. Кіт. 886. асталыя ад куплі грошы. Нсл.
•астаркаваты, -тая-тае—старообраз-НЫЙ. Сялцо Бельск. у.(Дсл.).
• асхатн\-няя-няе, област.—остальной. "Астатнім” убранством Сумона былн: обіцая у вйтебскнх Белорусов кожаная каллта, ножйк в кожаном чехле й медный "грабянец", обыкновенно носймые на рубашечном поясе. нк.: Старцы 77.
•аставацца, астаюся-аёшся; повел.-еайся-ваймася, несоверш. ад каго, 1. отставать. Ар.; Вал. См. астацца, 1. Ідзі баржджэй, не аставайся. Ар. Соверш. астацца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся-нўцца ад каго —отстать. Ар. Халіма быццам хацеў уцячы ад Лясьніцкага, або падражніцца, прымусіць прабегчы трушком, каб не астацца. ЗСД 20. Астаўся ззаду на вярсту. Ст. Вініцавы прэторане асталіся ззаду. Тат.: Кво вадыс, 288. См. заставацца, застацца.
2. оставаться. Шсл. Аставайцеся здаровы — пайду ўжо дамоў. Ст. См. заставацца. Соверш. астацца—остаться. Ар. I сыну мой Іса, астанься здароў, а я ўжо адыйду. Кіт. 96611.
•астацца,—см. под аставацца.
•астача-чы, дат., предл.-чы, ж. 1. остаток. Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл.; Войш. Яны прадалі каля шасьцёх пудоў грэччыны, а астачу змалолі. Войш. Астачу таксама падзялілі на ўсіх. Ст. Давядзецца табе аддаць усю астачу аўсу. Азярэцк Сян. (Ксл.).
2. мат.—разность.
•астромак-ліка, м.—небольшая охапка сена фунтов с 20. Дсл. Прыехаў рызьнік — бабы купілі ў ягл хустак і вынесьлі яму астромак сена. Дсл.
астрова
65
аськялёпак
•астрова-вы-ве; мн. ч„ род.-оў, ж,—нетол-стая ёлка с сучьямн в 10-15 цм. длнной. Янк. I. Астрову зрабіў, старўю пастухі спалілі. Янк. I.
• астроўкі-кар — астравіна. Ксл. У вастроўкі палажылі авес. Хадулава Куз. (Ксл.).
•астрагон-ону, предл.-оне, м.—уксус. Дсл. Купі бутэльку астрагону — дохтар казаў, каб я астрагонам галаву мачыла. Дсл.
•астракол-олр, предл.-оле, м. 1. заострен-ные колья. Дсл. Астраколам сад зага-радзіў. Дсл.
2. перен.. род. п.-ола—дерзец большой рукн. Дсл. Дзяцюк вялікі астракол. Дсл.
•астракольле-ля, предл.-лю, собйр.—заос-тренные колья. Дсл. астракольлям сад загарадзіў. Дсл.
•астрамок-лпса; мн. ч„ дат.-мком, мн. ч„ предл-мкох, м.—узкяй н высокнй возсена нлн что-л. подобное. Гсл. Уменьш. астра-мочак-чка—базарный небольшой воз сена. Ксл. За гэты астрамочак толькі просе! Сянно (Ксл.).
•астравокі-кая-кае—остроглазый. Нсл. 370. Які ты астравокі, зараз іўбачыў. Нсл. •астравіна-ны-не, ж.—прнспособленне для сушкн гороха, льна н т.п. Ксл.
Парадзь, дзе імне дастаць сукаватую ялінку на астравіны. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). Астравіна павалілася. Луб’ева Аз. (Ксл.). См. астроўкі.
астравінка-нкі, 1. небольшой лужок средн леса, нлн заростаюіцнй мелко-лесьем болОТННЫ. НК.: Очеркн, Но. 888.
2. небольшая кнея нлн роіцнца средн лесной ’’ПОЖНІ". НК.: Очеркн, Но. 888.
•астраўкГ-к-оў-кож, мн. ч„ предл.-кох
—сооруженне для сушкн снопов, пред-ставляюіцее нзгородь длнною в 2-3 сажня н более н состояіцее нлн нз суковатых жердей, подобных стожару (середннный в стогу шест), нлн же нз столбов той же высоты с равномернымн пробоннамн, чрез которые проходят жердн, — что дает подобне шнрокой лестннцы. НК.: Очеркн, 287.
• астрыжонак-нка, м.—стержень, центр чего-л., напр. нарыва. Дсл. Верад блага выціснула; астрыжонак застаўся — ізноў стаўся верад. Дсл.
•астрыня-нг-ні, ж. 1. острота, жало. Нсл. 370. Знаць, трава астрыню мае, што да крыві парэзала палец. Нсл.
2. лезвне, Нсл. острое ребро на разных оруднях. Хапіўся за астрыню і палец парэзаў. Нсл.
•астыг-аць-гр',—под стыгці.
• астыглы-лая-лае—остывшнй. Нсл. 370. Астыглую кашу няма чаго масьліць. Нсл. Набіраў поўныя грудзі астыглага паве-тра. Гарун: Пан. Шаб. Каму шкада астыг-лага нічога. Кавыль: Думы, 39.
•асвоіць-ою-огш-ое; повел.-ой-ойма, соверш. —прнручнть, прнбрать к рукам. Гсл. Прйч. асвоены—ручной, прнрученный. Гсл. См. асвойчыць.
•асвойкацца-аюся-аешся, соверш.—осво-нться, прнвыкнуть к незнакомой среде, обстановке н т.п. Як ён добра асвойка-ецца, тады будзе падабаць. Войш.
•асвойчыць-чу-чыйлча; повел.-ч-чма-чча, соеерш.—прнручнть. Шсл. Асвойчыў саба-ку, дык ён і ня кусаецца.
асвойчыцца, -чуся-чышся—прнручнть-ся. Шсл. Чужы кот асвойчыўся ды жывець у нас. Ст.
•асва-вы; мн. ч. еосвы-ваў-вам-вы, ж.—оса. Дсл.; Ар.; Ксл.; Гсл.; Пск. (Неропольскнй). Асва ўкусіла. Дсл. Лезе, як асва—о неотвяз-чнвом нлн задорном. Дсл. Ня лезь ты к ЯМу асвой у вОЧЫ. Азярэцк Сян. (Ксл.).
•асўдавішча-ча, ср.—осужденне, оговор. Дсл. Дарма ты байкаеш усё з гэтаю дзеўкаю: ад людзёў асўдавішча будзе. Дсл. •асўднІК-ZKÜ, предл.-іку, мат.-іча, м.—лю-бяіцнй осуждать другнх. Дсл. А, нялюблю яго — ён такі асўднік. Дсл.
•асўрны-ная-нае—склонный к осужде-нню другнх. Дсл. Ад асудных і прычын-ных, завісных, наглядных збаў, Божа! Замова, Дсл.
асуднае вока—взор человека злоре-чнвого, недоброжелательного. Дсл.
•аі.ў-нуцца-вацца,—см. под суваць.
• асуроч-аны-ыць,— см. под сурочыць.
•асўшак-шка, предл.-шку, м.—сухой кусок хлеба. Шсл. Каб хаця які асушак хлебба папасьці ды з вадою ізьесьці. Ст.
• ась, междомет.—отклпк. Ксл. Гануля! — Ась! Высачаны (Ксл.). Уяеньш. асечка—выра-женне отклнка нежного на зов. Ср. аінька. Нсл. 8.
•аськёпак-лка, предл.-пку, м. 1. осколок. Ксл. Аськепак сонца ў грудзёх нясу. Кавыль: ч. лёд. Аськепак удырыў па назе. Пустынкі Сян. (Ксл.). См. аськялёпак.
2. обломок (разбнтый ушат, бочка н т.п.) Барысаўшчына, Случчына (Юхн.). Аськепак-маладзік г неба ўзіраўся. Кавыль: Пад зорамі 21. Трэснула зямля, і на аськепкі паськя-палася над ёю вЫШ. Салавей: Сіла 71.
•аськёпак-пка, м.—осколок, Сц.; Нсл. 368. осколок дерева, частью уже нсполь-зованый на лучнну, Гсл. осколок, полу-чаемый прн ідепаннн. Ср. ськяпаць, ськёпка. Аськёпкам кінуў на яго. Нсл. См. аськепак. Уменьш. аськёпачак-чк'а—ос-колочек. Нсл. 368, I аськёпачка няма лучыны. Нсл.
• аськялёпак-пкя, м., 1. осколок. Ксл. Дровы ня ўмее біць, а толькі аськялёпкі ськяпае. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
2. остаток полена, нзрасходованного на лучнну. Ксл. Падлажы пад дровы аськя-лёпак. Русінава Сян. (Ксл.). См. аськепак.
аськіляцца
66
асьцягавацца
•аськіляцца-яюся-яеоуся, несоверш.—ска-лнть зубы. Аськіляецца, як сабака на чужую працу. Слн(ЛБ 190). Ср. шкеліць.1
•асьмак-ака, предл.-аку; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1.—осмнлетнее жнвотное, особенно лошадь. Нсл. 31. Конь асьмак. Нсл.
2. овёс, посеянный на осьмой неделе по Пасхе. Нсл. 371. Асьмак дзьля сабак, a семачок на абрачок. Послов. Нсл.
3. восьмая часть сажня дров.
4. восемь грошей.
•аСЬМачОК-ЧКа, мн. ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч., предл-ЧКОХ, м. 1. уменьш. к асьМЯК 2. Нсл. 371. 2. осмшіетннй мальчнк. Нсл. 371. Хлопчык асьмачок. Нсл.
•асьмёл-іць-ены,—см. под сьмёліць.
•асьмёліцца, асьмяляцца,—см. под сьме-ліцца.
•асьмётак-тка, м.—стоптанный лапоть нлн башмак(вообіце стоптанное что-ннбудь нз обувн, С.) Растсл. стоптанный лапоть. ПНЗ: Дсл. Дзеці налажылі ў васьмётак чарвей, зачапілі асьмётак і павёзьлі хаваць. Дсл.
•асьмётка-^т-тдчьо ж 1. тряпка, кото-рой стнрают пыль нлн нечнстоту. Нсл. 369; Дсл. Асьмёткаю па аччу выцяў. Нсл. Варочае імною, як асьмёткаю якою. Нсл. Нсл. Асьмётку накінула на галаву. Нсл.369. 2.(бранное)—неопрятная , а более непо-требная женіцнна. Нсл. 369. Ходзіш, як асьмётка якая. Нсл. He дазволю табе жаніцца з асьмёткаю. Нсл.
•асьмяга-ягг-язе, ж.—сухость, ожес-тенне, пронсходяіцее от жары, Нсл. 369. сухость во рту от жажды. Гсл. Крывавая асьмяга на вуснах, на языццэ. Нсл.
•асьмяг-аць-wuö,—<н. под сьмягці.
•асьмяглы-лая-лае—засохшнй, завяв-шнй(без воды, от жары, С.) Нсл. 369 засохшнй, Дсл. покрытый беловатым налётом от жажды, жары. Асьмяглыя вусны, краскі. Нсл. Асьмяглыя вусны. Дсл. • асьмідзясят—восемдесят. Кіт. 98616, 17. Ад асьмідзясят чатырох год грахі адпусьціць. Кіт. 14а10.
•асьміна-мы-не, ж.—мера, 1/8 бочкн — 3 пуды ржн — 48 кг, Шсл.—осьмнна, Ар. четвернковая мера, чаіце кадка. Ксл. Прадаў на ўбясьпечню асьміну жыта. Ст. •асьмінанцаты, -тая-тае—восемьнад-Цатый. Сербов, 113;Н.
КНІГІ ОНЛАЙН
