Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. ненадежный, обманчнвый. Нсл. 389. Ашучны чалавек. Нсл. Ашукны чалавек. Нсл.
3. ненскренный. Нсл. 389. Ашукны прыя-цель. Нсл.
•ашчаболак-лка, м.—осколок полена(н, вероятно, осколок вообіце, С.) Шсл.
Адлезь, бо заробіш ашчаболка па нагах. Ст.
•ашчаднасьць-ш, ж.—бережлнвость. Ар.; Гсл.
•ашчадны-ная-нае—бережлнвый. МГсл.; Ар. См. ашчэдны.
•яшчя№кяцца-аюся-аешся, несоверш.
—быть бережлнвым, экономным. Аш-чаджаўся, ашчаджаўся—хлеб зьеў, квас застаўся. Послов. Рапан. 31.
• ашчалопак-пкд, м.—выбой, ухаб. Ксл. Засеў воз р вашчалопку. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
•ашчаляць (от кел—зуб, клык, С.)-яю-яеш-яе, несоверш., перех.—оскалнвать. Дсл. Сабака ашчаляе зубы. Дсл. Соверш. аш-чэліць—оскалнть. Ср. ашчэліцца.
•яшчаяявпа-яюся-яешся, несоверш.—ос-калять зубы, смеяться. Дсл. Сабака ашчаляецца на сьвіньню. Дсл. Ча ты ашчаляешся? Дсл. Соверш. ашчэліцца—ос-калнть зубы. Дсл. Воўк на паляўнічага ашчэліўся. Дсл.
• ашчапёрыць-ру’-рыш-ра, соверш. каго-што—охватнть, Янк. I. охватнть крепко рукамн нлн лапамй. Ашчаперыў шыю. Янк. і. Восьмі рук, ашчаперыўшы днішча, алавяным цяжарам змораны, зь цеснай варыўні на дварышча назаўсёды выносяць
ашчапёрыцца
69
атайбавацца
жорны. Дукса. Сьціскаю, ашчаперыўшы рукамі, чало. Дуб.: Наля 37. См. ашчапіць, ашчарэпіць.
• ашчапёрыцра-руся-рышся, соверш.—аш-чапёрыць. Ашчаперыўся за ногі. Янк. I. •ашчапіць,—<л. под шчапіць 2.
•ашчатць-«лю, ашчэпіш-пе, соверш.—ох-ватнть. Янк. I. Ашчапіў за шыю і не адарвець(о ребенке). Янк. I. См. ашча-пёрыць.
•ашчярэпіць-плю-піш-пе, несоверш. каго-што—обхватнть крепко рукамн йлй лапамй. Шсл. Ашчарэпіў, як мядзьведзь, ды дзяржыць. Ст.
•ашчэгнуць-нр-нейу-не, соверш.—йсто-іцйться, мгсл. йзвсстйть. Дсл. Ашчэгне з голаду. Дсл.
• ашчэдны-ная-нае—бережлйвый. Ксл. Ашчэдны чалавек ня псуець дабра. Заро-нава Куз. (Ксл.).
•ашчэліць,—гм тд ашчаляць.
•ашчэліцца,—см. под ашчаляцца.
•ашчэрак-ркя, м.—зубоскал. Дз.; Буда. См. вышчарка, скалазўб.
•ашчэр-ыць-аны,— см. под шчэрыць.
•ашчэрыцца,—см. под шчэрыцца.
•ашчыр-ацца, ашчырыцца,— см. под шчэ-рыць.
•ашыбаць,—<«. под шыбаць.
• ашыбацца,—<м под шыбацца.
• ашыяк, ашыйка, предл.-йку, м.— кар-ковнна, Шсл. шейное, затылочное мясо. Во гэта сала з ашыйка. Ст.
•ашыйна, нареч.—непременно? (йронйч.)
—не очень, необязательно. Шсл. Ашыйна нам ехаць із табою. Крамяні Пух. (Шсл.). •ашыйнік-г'ка, предл.-іку, м.—ошейнйк. мгсл.; Ксл. Ашыйнік быў у нашага сабакі. Мішкава Віц. (Ксл.).
•аш-ыць-ываць,—см. под шыць.
•ат,—см. под айт.
• атож, междомет. 1. вот, вот какой. Шсл. Атож дурны хлапец! Ст.
2. а вот же. Ксл. Атож ляжыць на печцы. Плоскія Куз. (Ксл.).
3. да, утвержденйе. Ксл. Ці вы едзеце да места? — Атож! Берашоуцы Беш. (Ксл.).
•атож алё!—вот действйтельно! Вк.
•атож як, нареч.—a то как-же. Шсл. Атож як ты хацеў? Ст.
• атожыла-лы-лр, ж.—отпрыск(от пня срубленного дерева), молодой пабег растенйя. Ар. 3 пня атожылы пусьціліся. Ар.
®атойбішча-ча, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў, ср.—расположенне(место). Ср. атай-бавацца.
•ахока-окі-оццы, ж. 1.—рукав рекй. Ксл. Атока поўна вады. Навікі Віц. Ксл.).
2, глубокнй залйв рекн. Лугі Пар. (Дсл.).
• атокі-коў( одна атока )—прудкй вдоль некоторых рек, в половодье сооб-ідаюіднеся одйн с однйм й с рекою. НК: Очеркн, Но. 804.
»аіом-.му, предл.-ме, м.—атом.
•атоньне-ня, предл.-ню, ср.—остаток, подонкй. Ксл. Бадай тваё й атоньне ЗЬвЯЛОСя! Гравы Сян. (Ксл.).
•атопак-дка, предл.-пку, м.—йзношенный, йСТОПТанныЙ лапОТЬ, Вішкавічы Чаш. (Ксл.); Шсл. нзношенная, йстоптанная обувь. Янк. і; Нсл. Цягаецца ў ватопках. Ст. Выкінь атопкі на сьметнік. Ст. Атопкі чужыя панасіў, а яшчэ вашапрудзіцца. Нсл. Па такім балоце ды ў такіх ліхіх атопках ходзе! Янк. I. Уменьш. атопачак-чка—нс-трепанный лапоть(сапог, башмак, С.) Дсл. Зьбяры чэрві ў ватопачак. Ельн. (Дсл.). • атора-ры-ры, ж.—мелкая солома с пустым колосом, получаюіцаяся после МОЛОТьбы, Зьвяровічы Красьн., Парэцк. (Дсл.); Гсл. крупная мякнна йз вымолоченных колосьев, соломйнок н т. п., Ксл. обмо-лоченные КОЛОСЬЯ, Растсл.;Сакуны77;Нсл.376 хлебный обой от молотьбы: смесь мякнны, охоботья, пустой колос, мелкая солома м пр. корм скоту. Вост., Смл. (Даль). Узімку коні паядуць атору. Нсл. Аторы запар карове. Спаская Сір. (Ксл.) Прывезьлі з току аўсяную атору. Дсл. Дай карове аторы. Ельн. (Дсл.) Вось, яму далі пачапню, што езьдзяць па атору. Ельн. (Дсл.) Уменьш. аторка-ркі-рцы, ж.—мелкне обмоло-ченные колосья. Нсл. 377. Зьбяры на месца аторку. Нсл. Собйр. атор'е-р'я, предл.-р’ю, ср.—собранне обмолоченных колосьев от разного хлеба. Нсл.377, — атора. Вят., Вост., Кур. (Даль). Атор’я зьберлася повен кут. Нсл.
•ато-р’е-рка,—см. под атора.
•аторва-вы-ве, обіц.—сорванец, Гсл. сор-ванец, говорнтся в похвалу молоде-чества; удалой-лая, проказнйк-йца. Нсл. 377. Amopea —дзеўка, кажнага разсьмя-шыйь. Нсл. Успамінаецца, якбегалі яны— малыя аторвы — па-над самай вадою, па-над самым прадоньням, пэцкаліся з галавы да ног у шызлы ліпучы глей — рыбу лавілі. Полымя, Но. 8, 1967 г., 242.
•атос-са, предл.-ce, м.—тяж йз веревкн йлй железного прута, натянутый от верхнего конца оглоблч к осн переднего колеса для выравнйванйяходаэкнпажа. Шсл. Воз наклаў, аж атосы парваліся. Ст.
• атоса-сы-се, ж.—веревка, ремень йлй проволока, натягйваюіцая оглоблю. Гсл. — атос. Растсл.; Вят., Вост. (Даль); Ксл. Залатыя калёсы, шаўковыя атосы. йз свад. песнн. Гсл. Нацягні тужэй атосу. Сухарукава Аз. (Ксл.). Уменый. аТОСКа~СКІ~СЦЫ, ж.—тоненькнй тяж. Нсл. 377. Одна атосіна-ны-не, ж.—ТЯЖ, правнло. НК: Очеркн, 368; Нсл. 377. Атосінаю ўдырыў. Нсл.
• атосны-ная-нае—свойственный тяжу. Нсл. 377. Атосная вяроўка. Нсл.
•атосьнік-гка, предл.-іку, м.—деревянный йлй железный подтяжннк. Нсл. 377.
•атомны-ная-нае—атомный.
• атайбавацца, -бўюся-бўешся—обосно-ваться. Каралішчавічы, Менск. у.
аталёк
70
атў
•аталёк-ёку, предл.-ёку, м.—покой. Ксл. не даюць яму аталёку. Луб’ева Аз. (Ксл.). Ад сьвіней аталеку няма. Тм. Няма аталёку —нет отбоя. Тм.
• атарыца-чы-ііы, ж.—частнна землн, засеянная работннком нлн работннцей в свою пользу, по условнюсхозянном. Нсл. 9; Гсл.
•атаса-сь/; мн. ч. атосы — атос. Ар.; Гсл. •ятявя-вы-ве, ж.—отава. Шсл.; Ар. Уменьш. ятяўкя-ўкі-ўцы, ж. Шсл. Атаўка — сену прыбаўка, ды ня ўмеў скасіць Саўка. Послов. Дукорка Сьміл. (Шсл.)
•атавець-ве, несоверш.—зарастать отавой. Соверш. уватавіць-ве—зарастн отавой. Гэта ральля ўватавіла: пара яе скаро-дзІЦЬ. Варлыга Назіраньні 13.
•ятяч-яць-ь'іць,—см. под тачыць.
•ятяч-йяя-ыцца,—см. под тачыцца.
•ятзўтк-іка-іку, м.—котелок. Ксл. Звары груцу ў ватэўніку. Чашні кі (Ксл.).
•ягхяеваць-аюю-аюеш-'аюе, несоверш. перех.
1. буквально воодушевлять, возвраіцать дыханне, ожнвлять. Нсл. 381.
2. спасать уходом от смертн нлн нз плохого прнводнть уходом к лучшему фнзнческому нлн матернальному сос-тоянню. Атхаевай яго! Як ён бедненькі зайшоўся з голаду. Нсл.
•ягхяець-аю-аеш-ае, 1. (к атхаеваць 1). Нсл. 381; Шсл.; Войш. Ужо даходзіў, ледзь атхаелі. Ст. Атхаелі душў. Нсл. 2.
2. (к атхаеваць 2) Шсл.; Дап. Нсл.; Войш. Атхаеваем, атхаелі мы свае жываты за вольнасьць. Нсл. Пакуль ён сьвіньні атхае, дык 60 асьмін скорме. Войш. Прйч. атхаены. Дап. Нсл. Атхаены тапельнік. Дап. Нсл.
•атхаевацца, возвр., несоверш. 1. прнходнть в чувство, возвраіцаться к жнзнн. Нсл. 381.
2. прнходнть нз плохого к лучшему фнзнческому состоянню. Хворы пачаў атхаевацца, атхаеўся троху. Нсл. 381.
3. терять дух, бодрость, отчаеваться. Нсл. 381. He атхаевайся, яшчэ ня ўсё прапала. Нсл.
•ятхяейця-аюся-атхаешся, соверш.(к ат-хаевацца 1,2,3). Я ўжо атхаеўся бачыць цябе жывога. Нсл. 382.
•ятхлян-ану, предл.-ане, м. 1. (лйт.)—про-хлада во время летннх жаров. Нсл. 382. Атхлану Бог ня дасьць: усё ў полю пасохла. Нсл. 382.
2. краткое облегченне от тяжелой про-должнтельной работы. Нсл. Атхлану нам няма ў рабоце. Нсл. 382.
•атхлань-ш, ж. 1.—атхлан в 1 смысле. Нсл. 382. Дожджык прайшоў; атхлань нам Бог даў. Нсл.
2. — атхлан 2.
•атлас 1-су, предл.-ce, м.—плотная шелко-вая ткань с лоском, атлас. Ар.
•атлас II, м.—атлас, географнческне карты.
•атласовы-вая-вае—атласный. Ар.
•атразьні-нёу—туфлн. Ксл. Пашыў жон-цы атразьні. Прыгунова Сір. (Ксл.).
•атрапаць,—см. под трапаць.
•атрасаць, атрэсьці,—под трэсьці.
•атрасацца, атрэсьціся,—™. под трэсь-ціся.
• атрэп’е-л’я, предл.-п'ю, ср., собйр. 1. негодные остаткн прн трепанян льна, Шсл. очесы прн первой стаднн обработкн льна. Ксл. Зь лёну шмат вышла атрэп ’я. Ст. Атрэп ’е ськінь туды, а кужаль пакінь. Аляксандрава Куз. (Ксл.). См. атрэпЫШ.
2. полотно (нз такого льна, С.) худшего качества. Шсл. Хадоська выткала дзьве губкі атрэп’я. Ст.
• атрэпыш-йлг, предл.-шу; мн. ч.-шы-шоў, м.—грубые хлопья льна с грубою кас-трнкою, отделнвшнеся нз-под трепалкн. НК.: Очеркн 147. См. атрэп’е.
•яіруб-іць-лены,—см. под трубіць.
•атрус-аць-гць,— см. тд трусіць. •атрус-ацца-іцча>—под трусіцца.
•атрўскі-сак, едйнств. ч. нет.—обйВКй, мелочь. Нсл. 379. обнвкн мукн; что отяслось. Ксл. Набяры атрусак каровам. Амілянова Лёз. (Ксл.). Атрускі МуКІ. Нсл. Зьмяці атрускі сена. Нсл.
•ятрўшкя-шкі-шцы, ж.—отбросы отсена. Дсл.
•ятрууя-ты, дат., предл.-це, ж. 1. отрава. Ар.; Гсл.; Нсл. 379; Шсл.; Ксл.; Кур., Смл. (Даль); пнз. Вялікая атрута яму самому той грэх. Кіт. І37а5. Купі ты мышам атруты. Красьніца Чаш. (Ксл.). Атруты падмяшаў. Нсл. Солана, як атрута. Нсл. 379.
2. яд. Дсл.; МГсл. Выпіў атруты й памер. Смол. (Дсл.).
3. мед.—ТОКСНН. Одна, усйлйт. атрўціна-ны-не, ж.—отрава. Нсл. 377. Атруцінаю страва—т.е. сольна. Нсл.
4. в бранном смысле. Шсл. Атрута ты мая, што ты мяне губіш? Ст.
• атрўтнІК-ZKÖ, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. отравнтель.
2. побранка на лентяя, на сварлнвого н вообіце на (очень, С.) надоедлнвого. Шсл. Атрутнік ты, што ты ўсё ляжыш, чаму нічога ня робіш? Ст. Атрутнік гэты ўсіх пазагрызаў у хаце. Ст.
•яірўупы-ная-нае—содержаіцнй отраву, отравлякяцнй. Атрутны чад паўзе зь "вяршынь" Жэнэвы. Кавыль: Думы, 7.
•атруціць,—см. под труціць.
•атруці'цца, см. под труціцца.
•атвай-аю, предл.-аю, м.—глубокое, спо-койное место рекн. Калупайла.
•атў, междомет. досады н презрення: тьфу, фу! Нсл. 8. Ату ты! Нсл. Ату яго! Тм. Aту на яго! Тм. Няўжо панская кроў, што цячэць у маіх жылах, мае тут нейкае значаньне? Ату, што за дурныя думкі — гэтага ня можа быць. Дзьве Душы 96.
КНІГІ ОНЛАЙН
