Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• асьмінанцаць(васімнанцаць)-чдч^х -цацём, тв.-цацьма, мн. ч., предл.-цацёх, чйсл.—ВОСемьНЯДЦать. Расторгуев: Северск. 12; Сербов 113; Магілеўшч., на граннце нз Смол.(Мат. Б., Но. 18); Карскі П-2, 122; Лёсік: Пач. граматыка 103. Малец стаў ужо вялікі, год асьмі-нанцаць. Пск., Пушк. (Ч. 196). Ср. двананцаць. •асьмішт-ідау, предл.-іце, м.—холст, ткан-ный в восемь "нітоў”. Ар.
• асьмісот. нескл.—восемьсот. Асьмісот год. кіт. 103614.
•асьпяшк-іка, предл.-іка, зват.-іча, м.—ос-попрнвнватель. Нсл. 369. Асьпянік прывёз воспу дзяцём шчапіць. Нсл.
• асьпяны-ная-нае—оспенный. Нсл. 363; Дсл. Асьпяныя струпы пасохлі. Дсл.
Асьпяны струп. Нсл. Асьпяныя знакі на целе. Тм.
• асьвёр-ра, предл.-py, м.— колодежный журавль. Ксл. Пры нашай студні новы асьвер. Альшанка Чаш. (Ксл.). Асьвер на ветру рыпіць. Лойка: Л. песьня. См. СЬвІршНЯ. •асьвета-ты-це, ж.—просвеіценне. Гсл. •асьвётнасьць-ф', ж.—просвеіценность. Гсл.
• асьвётнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —просветнтель.
• асьвётны-ноя-нае— к просвеіценню относяіцнйся, просветнтельный.
•асьвётчаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср.—свндетельствованне, Нсл. 367 заяв-ленне.
• асьвётчыць, асьвятчаць,—см. под сьвё-тчыць.
• асьвяжьіць-жу, асьвёжыш-вёжа—у-бнть(о жнвотных). Папрасіла б яна Мітрахвана асьвяжыць бычка. Кулакоўскі: Дабраселцы.
• асьвяжыцца-ыі^а, ^соверш— скончать-ся(о жнвотных). Ксл. Ён ужо асьвяжыўся. Стрэлкі Беш. (Ксл.). Парасё асьвяжылася. Нсл. 367. Заяц быў падбіты, а цяпер сусім асьвяжыўся. Дсл.
•асьвялы-яая-лае—вялый, увядшнй. Шкадую, калі, адарваўшы іх(краскі) зь лістоў, неўзабаве робяцца асьвялымі. Юхневіч (Б. Моладзь, Но. 18, 18).
•асьв-яіДць-яціцца-ячацца,—см. под сьвя-ціць.
•асьцёнь-ёня, предл.-ёню, ость, попа-даюіцая в пушном хлебе. Нсл. 370. Якія вялікія асьцені ў хлебе, як голкі. Нсл. Асьцень табе ў зубы. Поговор. Нсл.
• Асьцёр, Астра, на Астрў, зват. Асьцёру —река в Росл. у., а также вЧерннговской губ., вблнзн ннжней Десны. Каля Астра. Дсл.
•асьцяга-ягі-язе, ж.—крайняя настой-чнвость прн недостатке средств к осу-іцествленню желання; крнклнвость. Гсл. •асьцягавацца-гуюся-гуешся, соверш. 1. выходнть нз себя, доходнть до послед-ннх пределов, до нзнеможення, желая настоять на своем. Гсл.
асьцягла
67
ашлапіць
2. надрываться. мгсл. Соверш. асьцягнўцца -нўся-нёшся—выбнться нз снл от крнка, от чрезмерного напряження(надорвать-ся, С.) Гсл. Крычы, хоць ты асьцяг-ніся. Гсл. Цягнуў калоду, як не асьцяг-нуўся. Гсл.
•асьцягла, нареч.—настойчнво до нзне-моження. Другі аддзел асьцягла плюець на грыфельнай дошцы. Гарэцкі: Песьні, 41. •асьцяглы-лая-лае—пронсходяіцнй, со-вершаюіцнйся с нзнеможеннем, с над-рывом. Ср. асьцягацца, асьцягла.
• асьцярога-огг-озе, ж. 1.—опасенне, опаска. Апрача Бога, чарта й сьвятых, ёсьць яшчэ нейкая сіла, да якой Беларус ставіцца з асьцярогаю і некаторым страхам. Атраховіч: Бел. прыказкЦУзвышша, 1927, Но. 7, стр. 142). Гнаў гарэлку без усякае асьцярогі. Пятніцкая Беш. (Ксл.). У такой справе трэба асьцярога. Ст. Асьцярога не пашкодзе. Ст. Заграніца — гэта таям-ніца, адважны спрыт і асьцярога. Кл.: КалінабЗ. "Далёка мы з табой залазім” — сказаў прафэсар з асьцярогаю. Кл.: Каліна 88.
2. предостереженне. Гсл.
•асьцярожлівы-вая-вйе—опаслнвый.
•асьцярожна, нареч.— осторожно. Шсл.; Гсл.; Войш. Асьцярожна, сынку, ідзі па кладцы. Ст. Уменьш.. ласк. асьцярожненька. Асьцярожненька хадзі. Колас(”Каласкі”. Но. 60-61, 1958г.).
•асьцярожнасьць-г(і, ж.—осторожность. МГсл.
•асьцярожны-ная-нде—осторожный. Шсл.; Войш.; Ксл. Асьцярожны чалавек і слова лішняга ня скажа. Ст. У гэтай справе ён асьцярожны. Чаш.(Ксл.).
• асьцільно-нд; мн. ч. асьцільны-наў, ср. —длннный тонкнй шост, к которму прнкрепляются "восьці(рстрога, С.). Дсл. Асьцільно кінуў у трысьцю, а восьці хахапіў з сабою. Дсл.
•асыіюдзянёць,<«. под сьцюдзянёць.
•acы^юк-/o^ä, предл.-юкў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—ость(тонкнй длнн-ный уснк на цветковой нлн колосковой чешуе у многнх злаков, С.) Нсл. 370; Ар. шелуха от зерен в хлебе, Шсл. колючка колоса ячменя. Ксл. Асьцюкі тырчаць у хлебе. Нсл. Галодныя зубы асьцюкоў ня чуюць. Послов. Рапан. Прык. 34. Асьцюкоў не давай каню. Амілянова Лёз. (Ксл.). Хлеб із аднымі асьцюкамі. Ст. Жальба мая асьцюком V верш залезе. Крушына: Лебедзь 41.
•асьцюкаваты-тая-тае—с шелухою от зерен, Шсл. с остямн. Хлеб нейкі асьцю-каваты. Ст. Перапечка смачная, але асьцюкаватая. Ст.
•асыцблька-лькі-льцы, ж.—ость в пуш-ном хлебе, Нсл. 371. іцетнннстый уснк на колоске растення; часть околоплодной плёнкн. Гсл.
•асьцюць!, междомет.—возглас, которым отгоняют собаку. Ар.
• асца-цьі-цы, ж.— подкожный зуд(на ладонн нлн на подошве ногн, Нсл.) Ар.; Гсл.; Нсл. 9, болезнь на коже жнвотных н человека, сопровождаюіцаяся снльным ЗуДОМ Н чесаннем. Дсл. Употребляется в фразе: Асца завіла— Ой, мамка, асца завіла! Янк. I.
•асык-ацца-нівдй,—под сыкаць.
• асыпальня-нг-ні, ж.—женіцнна, обсы-паюіцая вручную землей прн помоіцн "гачкі” молодые корнеплоды(картофель н проч.). Ар.
•асып-ацца-аццй,—<«. под сыпацца.
•ашаламёць—одуреть. Ксл. Чаго ты, стары, ашаламеў? Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
• ашалапўц-ець-гі<ь,— ем. под шалапўцець.
• ашалёлы-лая-лае, 1.—бешенный, Ксл.; Нсл. 388 бешенный, больной бешенством, вібеснвшнйся(о жнвотных) Ар. Ашалелы сабака пакусаў. Нсл. См. шалёны.
2. нсступленный, ненстовый. Бяжыць, як ашалелы. Бешанковічы (Ксл.).
Бегае, як ашалелы. Ст. Здань небясь-печнасьці супроць волі ашалелага кодла... прыймала выразьлівыя хормы. ЗСД221. •ашал-ёць-явй^ь,—под шалёць.
•ашара-ры-ры, I. ж.—отброс. Дсл. Гэта ашары. Красьн. (Дсл.).
•ашара-ры-ры, II,—проходнмка. Дсл. Яна ў нас бойкая ашара. Шаптова Бельск. (Дсл.). •ашарпаць,—см. под шарпаць.
•ашарпацца,—см. под шарпацца.
• ашавўрак-рка, предл.-рку, зват.-рча, м. —замухрышка. Ар.
• ашкалёпак-мка, м. 1.—осколок. Ксл. Ашкалёпкам пушчаецца, абузьнік! Суха-рукава Аз. (Ксл.) См. аськялёпак.
2. заноза. Выняў з вока ашкалёпак. Міхалава Куз. (Ксл.).
•ашкёл-еваць-евацца-іць,—см. под шкё-ліць.
•ашкі'р!, междомет.—возглас, которым отгоняют овец. Нсл.-,Гсл.Ашкіру поле!Гсл. Ашкір дамоў! Нсл. См. ашкіра!
•аШКІра!, междомет.—оклнк на овец. Ар.; Гсл.; Ксл. Ашкіра Ўхлеў. ВулянавічыСян.(Ксл.). См. ашкір!
• ашкыр, междомет.—крнк на овец(прн отогнаннн, С.) Дсл. Ашкыр, ідзіце ў хлеў. Дсл.
•ашкыра! междомет.—окрнк на овец. Ст. Шкыра ў хлеў! Ашкыра! См. ашкір, ашкірб, ашкыр!
•ашлапіць-плю-піш-пе, соверш. каго-што, 1.—охватнть лапамн нлн рукамн. Mix. Мядзьведзь ашлапіў стралца й задушыў. Mix.
2. (о лошадн), расставнть ногн прн езде по дороге над небольшнмн лужамн. Шсл. Удзень во ехаць, дык конь хоць дзе яшчэ ашлапе лужыну. Ст.
ашлапкі
68
ашчапёрыць
•ашлапкі: у вашлапкі—в обхват(рукамн йлй ногамй, С.). Mix. Хлапцы схапіліся ў вашлапкі пераз плячо. Mix. Адам ашлап-камі далазе да сучча падгалае сасонкі. Варсл.
•ашлапны-нб/я-ное—охватываюіцнй, верхннй(в постройках, С.) Ксл. Ашлапны кладзі ня менш пяці вяршкоў. Навасёлкі Сян. (Ксл.). См. ахлупны.
•ашмёхяк-тка, м. 1. старый(стоптанный, С.) лапоть. Дсл.; Касьцюковіцк. р. Калннннского окр.(Наш Край, Но. 6-7, стр. 60). КоЛЬКІ ашмётак зачэпім, зьвязем у поле, зложым іх, як гной, і пяем. Дсл. Абуў ашмётак, анучкі па сызезе баўтаюцца. Дсл.
2. (ругат.) Дсл. Стары ашмётак. Смл. (Дсл.)
3. дрянь, лохмотнйк. Нсл. Крый Божа, каб я гэтага ашмётка прыняў за зяця. Нсл. Ашмётак ты жыдоўскі! Нсл.
•ашмёткя-ткі-тцы, ж. 1. тряпка. Гсл.; Нсл. 388. Ты мяне ў вашмётку ня ставіш. Нсл. Хустка твая чорная, як ашмётка. Нсл. ГІравая рука ў яго перавязана нейкай, ня надта чыстай ашмёткай, на якой відаць цёмныя плямы крыві. ЗСД 31. Уменьш. ашмётачка-чк7-чцдг, ж.—тряпочка. Нсл. 388.1 ашмётачкі дала палатна. Нсл.
2. (перен.)—женіцнна дурного поведенйя, потаскуха. Нсл. 388. Ашмётку гэту сорамна браць замуж. Нсл.
•ашмурэць-эю-эргд-эе, соверш.—одуреть, помрачяться; делать недопустймое, позволять себе поступкй сумасшедшего. Гсл. Ашмурэла баба: спаліла патрэбныя паперы. Гсл.
•ашныхарыць,—см. под шньіхарыць. •ашныпарыць,—см. под шныпарыць. •аштырыцца,—под штырыць.
•ашўка-кі, dam., предл. ашуццы, ж. 1. обман, Нсл. 388; Гсл. обман, надувательство. Ксл. Раз няпраўда ці ашука, а сумленьню на еек мука. Послов. Рапан: Прык. 209. Так не кажы — гэта ашука. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Без ашукі прадаю. Нсл. За гэтакую ашуку і ў турму пасадзіць гожа. Нсл. Тут схадзіліся плямёны сьпярэчкі сілаю канчаць... каб у віры тэй ашукі зьніш-чыць нашы ўсе сьляды, каб ня ведалі і ўнукі, хто такія іх дзяды. С. Музыка, 109. 2. ошнбка. Нсл. 388; НК: Очеркн, Но. 497. Я ашуку зрабіў вялікую, перадаў рубля. Нсл. •ашукалка-лкі-лі<ьг, ж.—обманіцнца. Нсл. Гэта прадаўніца ашукалка. Нсл.
• ашукальнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —обманіцйк. Нсл. 389. Ты ж ведамы ашукальнік, ня жыў, калі не ашукаеш. Нсл.
• ашукальніца-^ы-ць/, ж. к ашукальнік. Нсл. 389.
• ашукявяць-кую-куеш-куе; повел.-куй-куйма, соверш.. перех.—обманывать, (МГсл.); Дсл. в торге, мене, расчете, надувать. Нсл. 389; Ар. Ты майстра ашукавацьіншых, але мяне не ашукаеш. Нсл. Быў пачаўшы мяне
ашукаваць. Дсл. Отгл. ймя суіц. ашўкаваньне -ня, предл.-ню—обманыванйе. Нсл. 389. Тут ніякага няма ашукаваньня. Нсл. Соверш. яшукяць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма—об-мануть, НК: Очеркя, Но.497; Гсл.; Ар.;Шсл.; Вост. (Даль); Ксл. провестй, Надуть. (Гсл.); Ар.;Шсл.; Вост.(Даль). Хоць я ночкі ня спала, але сваю свацюхну ашукала, сабе нявестку даж-дала. Нз свад. песнн. Нсл. Прйч. ашуканы —обманутый(чем-лйбо, плутовством. Нсл.) Ар.; Нсл. 389. Ашуканытаргачамі. Нсл. Отгл. ймя <уйу ашуканьне-ня—обман. Нсл. 389. Лўчыў у вашуканьне. Нсл.
•ашўкавацця-куюся-куешся, несоверш. 1. даваться в обман, Нсл. 389 обманываться. Соверш. ашукацца—обмануться. Ар.; Шсл.; Гсл.; Вят., Вост. (Даль); Ксл.; НК: Дудар, Но. 52; Дсл. Ашукаўся, што так танна прадаў. Ст. Глядзі, другі раз не ашукавайся, ашукаешся, сваім заплаціш. Нсл. Купіў каня, але ашукаўся. Пустынкі Сян. (Ксл.). Ашукаўся, Адаме? Адам мертвых чар-ту запісаў і сам ашукаўся. Ельн. (Дсл.).
2. ошнбнться. НК; Дудар, Но. 52; Ксл.; Гсл. Ён дзяўчыну к сабе ждаў, але ашукаўся. йз песнн. Ср. ашука.
•ашўкны-ная-нае, 1. обманный, невер-ный. Нсл. 389. Ашўкны тавар. Нсл. Ашук-ная вага, мера. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
