Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
атўга
71
авячы
•атуга-ўгі-ўзе, ж. 1. стесненные обстоя-тельства, Гсл. тесные(стесненные, С.), тяжелые обстоятельства, стесненне. Нсл. 381.
2. горестн. Атуга найшла на наш край. Нсл. Атуга ад нёпрыяцеля была нам і ад двароў адракліся. Нсл.
3. скорбь.
•атўкаць,—см. под тукаць.
•атўкацца,—см. под тукаць.
•атўлак-лку, предл.-лку, м. 1. прнкрытне. Гсл.; Нсл. 381.
2. укромное место. Гсл.
3. покровнтельство, убежшце, прнют. Атулку ні адкуль няма. Нсл. 381.
•ахўл-ены-яць-іць.—см. под туліць.
•атўльле-яя, предл.-лю; мн. ч.-лі-ляў, ср. —уют. Вылазе чорны дамавік з атульля. Кавыль.
•атумёка-ёкг-ёг^ы, ж. 1. намёк. Ксл. Атумекамі кажа. Шупарава Сур. (Ксл.). См. нёменка.
2. лйшь в мн. ч. атумёкі—обннякн, недо-говоренность, нносказанне, НК.: Очеркк. Но. 484. нносказанне; окольный подступ к делу. НК.: Под. пос., Но. 24. Гукае атумекамі. •атумёчны, -ная-нае—нносказательный. НК.: Под. пос, Но. 24.
•атўта, междомет.—отклнк на зов шцу-іцего: здесь, Нсл. 9. здесь, вот здесь. Дсл. Іване, ідзе ты? — Атута. Дсл. Атута я. Нсл. Уменьш. атўтацкі. Нсл.
•атўту, междомет.—употребляется в нгре в жмуркн: здесь. Нсл. 9.
•атыніць,—см. под тыніць.
•а ты сабе, междомет.—да, согласен. Ксл. Ці можна ў вас узяць скараду? — А ты сабе! Копцевічы Чаш. (Ксл.).
•аво, междомет.—ВОТ. Нсл. 2; Ксл. АвО й Я тут! Нсл. Аво яму! Нсл. Аво й ён! Лятоў-шчына Куз. )(Ксл.).
•авохці, междомет.—ах, ох. Гсл. Заб’ець! Авохці! Дадушы заб’ець! (кабылу).
Дрыжыць усё ў Хомцы, як струна. Гарэцкі: Песьні 59. Авохці, Божачка наш, — казала яна, — каторы год сьвет увесь круціцца. Воля прышла, аўсёканцаняма. Дзьве Душы 19. Ага! Дык нас будуць страляць, як хлеба ня стане! Авохці, ратуйце! Нам гэткае ўлады ня надабе. Тм. 155.
«авохці мне(імне), междомет,—rope мне!, Нсл. 2. rope мне, охё, ах, Гсл. ах, восклн-цанне прн rope. Ксл. увы мне. Дсл. І.Авохці мне, як цяжка! Бабінічы Віц. (Ксл.).
•авохцінькі мае, междомет. — авохці мне. Нсл. 2.
•авоз-з^, предл.-зе, м.—ХОД ПОД ОВЙН. Нсл. 2. Пакладзі дровы ля авозу. Нсл.
• авож, междомет.—вот же, Ксл., HO BOT. Нсл. 2. Авож напярэк табе! Нсл. Авож табе Бог даў за тваю хітрыню. Нсл. Авож і ня буду прасіцца. Сянно (Ксл.).
•авой, междомет. 1. ах, межд. нзумлення. Нсл. 2; Гсл.; Ксл. См. авай. Авой мая мамачка! Сялцо Бельск. у. (Дсл. 4). Авой, як хораша! Бабінічы Віц. (Ксл.). авой... авой... авой, што гэта яму прыгадзілася? Міхалі Куз. (Ксл.).
2. межд. негодовання. Нсл. 2; Каледзіна, Ніз Парэцк. (Дсл. 4); МГсл. Уменьш. авОІНЬКІ, —межд, нзумлення. Нсл. 2. Авоінькі ж мае! Нсл.
•авосьжа, междомет.—ВОТ же, Ксл.; Нсл. 2. напротнв. Нсл. 2; Гсл. Авосьжа прыедзе сядні. Нсл.
•авадзёнь-Эня, предл.-дню; мн. ч.-дні-днёў-днём-дні-днямі-днёх, м.—овод. Ксл. Ава-дзень мяне ўкусіў. Ісачкава Аз. (Ксл.).
•авай, междомет. 1. уднвлення. Нсл. 2; Гсл. Авай, што я бачу! Нсл. Авай, як жа шмат!
2. ах, Нсл. 2. межд. негодовання. Нсл. 2; Гсл. Авай, што ты нарабіў. Нсл. Авай, які ты дурань. Нсл.
• авантўра-ры, дат., предл.-ры, ж.—аван-тюра(беспрннцнпное, рнскованное пред-прнятне, дело начатое без учета реаль-ных снл н условнй, в расчете на случай-ный успех, С.) Гсл.; Ксл. Увязаўся ў вавантуру з гэтымі жулікамі. Лёзна(Ксл.). •авантўрнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —авантюрнст. Ксл. Зловяць яго — вялікі авантурнік. Дубнію Сян. (Ксл.).
•авап-іць-лены, —см. под вапіць.
•авэй, междомет.—тьфу! Шсл. Авэй, авэй! які ж ты дурны, братка. Ст.
•аверадз-піь-/еда,— см. под верадзіць.
•авёс, йўсў; мн. ч. аўсы, мн. ч., дат. аўсом, мн. ч., предл. аўсох, м.—овёс. Мал.; Вял.; Mix. Я вас прыемна ўспамінаю, загоны буйнага аўсу. Клішэвіч: Каліна. На гары зялёна жыта, пад гарой авес, не па праўдзе, мой міленькі, з імною жывеш. Mix.
•авёчка-кг, дат., предл.-цы; мн. ч„ род. авёц, мн. ч., вйн. авечкі, ж.—ОВЦа. Ар.; Шсл.; Ксл. Авечкі бягуць дамоў. Ст. Авечка ты дурная! Ст. Чаму ўзгарэўся Твой гнеў на авечкі пасты Твае? Луцк. (Пераклад Псальмаў, 74). Андрэйка, памажы загнаць авечкі. Янк. I. Пастух авечкі што дзень ліча, a такі воўк бярэць. Послов. Рапан.: Прык. 229. Уменый. авёчачка, дат., предл.-ЦЫ; мн. ч., вйн. авёчачкі. Ар. Перабегла наша авечачка. Ст.
авечка-глумачка—овца, больная голо-вокруженнем. Дсл. Вось у мяне авечка-глумачка, я яе шукаю. Смол. (Дсл.).
•авёчнік-іка, предл.-іку, м.—хлев для овец (овчарня, Ксл.) НК.: Очеркн 258; Ксл. Загані авечкі ў вавечнік на нач. Калышкі Лёз. (Ксл.). •авёчны пастўх, пастыр—пастух, пасу-іцнй овец. Шсл. Авечны пастух ужо гоне. Ст.
•авясёц-сч^—стайный окунь-сеголеток. НК.: Очеркм493.
• авячы-чая-чае—овечнй. Лцні. Авячая воўна. Луні.
авыць
72
ацялёньне
•авыць, мждомет.—окрнк на свйней. Нсл. 2. ЛвЫДЬ вон. Нсл.
•аў, междомет.—выражает довольство. Дсл. Аў, цяпер Я высплюся. Сопат Бельск. (Дсл.).
•аўх ця мне!, междомет.—восклйцанйе прн вздохе. Ксл. Аўх ця мне беднай! Даўгое Беш. (Ксл.).
• аўдотка-ткі-тцы, ж.—названйе не-большой озерной рыбкй. Нсл. 2.
• а ўжо, междомет. 1. ну. Дсл. А ўжо дастанеш на арэхі. Дсл.
2. а вот. Дсл. А ўжо пагляджу я твае работы. Дсл.
3. й может быть. Дсл. Цзеўка ня хоча за тога дзяцюка йсьці, а ўжо абдумаецца. Дсл.
4. выражает готовость: уже, Нсл. 5. да уже. •а ўжо ж, междомет. 1. разумеется, ну да (конечно, Гсл.; Растсл.) Гсл.; Шсл. как же. A ўжо ж так. Ст. А ўжо ж хай будзе так. Ст. А ўжо ж не падарую. Нсл. 9. А ўжо ж дастанёцца табе. Нсл. 9.
2. ну, ну уж. Нсл. 2. А ўжо ж паглядзім! Нсл. А ўжо ж табе дастанёцца сядні. Тм.
3. нроннческн: как раз! Гсл.
•аўжэ Ж, обычно в ответах на вопрос,—КОНеч-НО, да, разумеется. Раст.: Северск. 132. Ці праўда гэта? — Аўжэ ж праўда. Раст.: Северск. 132. См. а ўжо Ж 1.
• аўлё, междомет.—радостное восклй-цанне во время обряда кумленля. Дсл. 3.
• аўран-ў, предл.-анё, бот., м.—Божья МЙЛОСТЬ. Нсл. 2.
•аўраць-аю-аеш-бе—складывать горох, внку й т.п. для просушкй. Ксл. Цэлы дзень гарох аўралі. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Ср. урэць. •аўрэць,—под урэць.
• аўсянік-г^а, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. ТОргОвец ОВСОМ. Сьпісаньне сяброў брацтва віленскага.
2. бот.—шйшечнйк. БНсл.
•аўсйнішча-ча, предл.-чу, ср.—поле (под овсом йлй, С.) с овсяной стерной, Ар. место посева овса после снятйя урожая. Гсл.; Нсл. 357; Ар.; Ксл.
•аўсянка-нкі-нцы, ж. 1. овсяная каша. Шсл. Наеўся аўсянкі з малаком. Ст.
2. суп йз овсяной крупы. Ксл. Аўсянку вараць ІЗ аўсяных круп. АльшанікіБеш.(Ксл.).
3. овсяная солома. Ар.; Шсл. 3 аўсянкаю каровы ляпей ядуць. Ст.
4. овсянка. Ксл. Ня бі аўсянкі. Гарадок(Ксл.).
5. прозвйіце весноватой бабы. Дсл. У Самахотаўцы жывець аўсянка; у яе тры дачкі — аўсянкі. Дсл.
6. рыба мелкая, не больше овсяного зерна. Інькава Пар. (Дсл.).
• Аўстрыйка(Аўстрака)-к!, dam. й вйн.-ку, предл.-ку, м.—Австрйец. Янк. I; Шсл.Лўчыўу палон да Аўстрыякаў. Ст.
•аўсюган-анў, м.—черный овёс, попа-даюіднйся между белым. Нсл. 357. Аўсю-гану шмат урадзілася. Нсл.
• аўсюк-юкў, м.—днкорастуіцйй овёс, овсянйца, Нсл. 357. овес жйвой. Шсл.
Аўсюку шмат павыскакавала ў ваўсе. Ст. •аўторак-рка, м., област.—вторнйк. Гсл.; Нсл. См. дрўгадзень.
•аўторкавы-вая-вое, област.—вторнйч-ный. Аўторкавае печыва хлеба. Нсл. См. другадзенны.
•аўтарысты-тэтага, еуіц.—служчтель куль-та.
• аўтэнтык-ка, м. 1. подлйннйк, МГсл. пйсьменный, подлйнный документ. Нсл.
2. пйсьмо йлй сочйненйе, пйсанное собственной рукой чью-л. Нсл. 2. Аўтэн-тык твайго лісту пакажу, калі хочаш. Нсл.
•аўчарнік-wa, м.—овечнй хлев, Шсл.
овчарня. Ар. — авечнік. Ксл. А вечкі загналі ў ваўчарнік. Варашылы Куз. (Ксл.). Воўк падкапаўся ў ваўчарнік. Ст.
•аўчйтнік-гка, предл.-іку, м.—волк, пова-дйвшййся таскать овец. Дсл. Унадзіўся воўк цягаць авечкі — самы аўчатнік. Дсл. • аўчуган-дня, предл.-анё; мн. ч.. вйн.-аны, м.—собака, стерегуіцая стадо овец, овчарка. Нсл. 357.
•аўчына-ны-не, ж.—овчнна. Ар.; Шсл. Аднае аўчыны мала будзе на рукавы. Ст. Уменьш. аўчыНКа-НКІ-НЦЫ. Ар.; Шсл.; Ксл. Купіў пяць аўчынак на кажух. Ст. Падай імне бірку ад аўчынак. Сянно (Ксл.).
•аўчыньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —человек вырабатываюіцнй овчнны; дубйлыцнк, Ксл. скорня Шсл. Занясі аўчыны да аўчыньніка. Азярэцк Сян. (Ксл.). Заббыўся ўзяць ад аўчыньніка бірку. Ст. •ацанаваць,—с.м. под цанаваць.
•ацёпл-еньне-ены-ічь.— см. под цепліць.
•ацерабіць,—под церабіць.
•ацерабі'цца,—см. под церабіцца.
•ацёрпецца,—см. под цярпецца.
•ацёсьлівы-вдя-вае—с закальцем, недо-печенный. Ксл. У яе хлеб заўсёды ацёсь-ЛІвЫ. Петрашы Сян. (Ксл.).
•ацёц, айца, предл. айцў, зват. войча; мн. ч. айцове, айцоў-ом, м.—отец. Нсл. 367. Hi айца, НІ маткі. Нсл. Уменьш., ласкат. воілчанька-кі-ку.
•ацець-ею-ееій-ее; повел. ацей, ацейма, несоверш., dem. каму—благодарйТЬ. Нсл. 9; Гсл. Чаму ж ты ня ацееш? Нсл. Матка ацець не наўчыла. Нсл. Соверш. паацець-ею-ееш-ее, каму—поблагодарйть. Нсл. 421. Тады паацею табе, як гэта збудзецца. Нсл.
•аця, аці, аці, ж„ dem.—благодарность. Нсл. 9. Нізенькую ацю дам, калі зробіш. Нсл. Ацямі не адбудзеш. Гсл.
• ацяжараньне-ня, предл.-ню, ср.—отя-гоіценне. Нсл. 387. Ацяжараньня нам ад старога пана ніякага ня было. Нсл.
•ацяжарыць,—с.ч. под цяжарыць. •ацяжарыцца,—см. под цяжарыцца.
•ацялёньне-ня, предл.-ню, ср.—отёл. Ар.
ацялягавацца
73
ачмурыцца
• ацялягавацца-ваюся-ваешся, несоверш. —мешкать, медлнть. Ар.;Міх.;Лагойск. Яны цэлы дзень ацялягаваліся, дык работы й ня відаць. Mix. Отгл. ймясуіц. ацялягаваньне -ня. Ар. См. агіляцца.
•ацяробкі-каў — цяробкі. Ар.
•ацярушыць,—под цярушыць.
•аііярушыцца,-<« под цярушыцца.
•ац-яты-яць, —под цяць.
•аці, dem.—спаснбо. Гсл. Ацямі не адбу-дзеш. Гсл.Аці, аці, няма чаго даці. Гсл.Аці табе за гэту ласку. Нсл. 9. Уменый. ацькі, аценькі. Гсл.; Ксл. Ацькі Божку. Гсл. Ацькі табе за мукў. Клашчыно Беш. (Ксл.).
•а ці, Шсл., а чы, Нсл. 1. разве. Шсл.; Нсл.9. A ці ты скончыў работу? Ст. А чы ты ведаў? Нсл.
2. с частйцею Ж—разве. Шсл.; Нсл. 9. А ЦІ Ж Я ведаю што? Ст. А ці ліха ж цябе паднёсла сюды? Нсл. А чы ж я ведаў тое? Нсл. •ацінаць,см. под цяць.
•ацГркІ-рак й -ркаў, едйнств. ч. нет. — выціркі. НК: Очеркн Но. 661.
яаіфрь-ачу-аціш-аце, несоверш. каму, детнн.
—благодарнть. Гсл. См. ацець. •ацмыгаць,—см. под цмыгаць.
•ацтупное бярно, област.—отступное бревно, бревно верхнего венца у крышн. Ксл. Ацтупное бярно блага ляжыць. Гарадок (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
