Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•больш, ср. ст.—см. под шмат.
•большаць-аю-аеш-ае, (Шсл.) бальшэць-эю-эеш-эе, несоверш. 1. увелйчнваться. Нсл.30; Шсл.; Ксл. Дзянёк пачаў большаць. Ст. Дзень большае а большае. Ст. Дзень ладне стаў большаць. Азярэцк Сян. (Ксл.). Дзень мінаў—разбою хвалі большалі ўтрая. Салавей: Сіла, 22.
2 .—становнться выше, возрастнее, Нсл.ЗО. подрастать. Гсл.; Ксл. Сын твой бальшэе што год. Нсл. Надабе болыйаць, бо мамцы няма каму памагаць. Капланы Сян. (Ксл.)
3 . снльнеть. Нсл.зо. Мароз бальшэе. Нсл. пабольшаць-аю-аеід-ае, (Шсл.), пабаль-шэць,(Нсл.) 1. соверш.(к болыйаііь), баль-шэць, 1. увелйчйться. Шсл.; Нсл.ЗО. Шмат пабольшаў дзянёк. Ст. Ноч ужо паболь-шала. Ст. Дзень пабальшэў. Нсл.
большы I
78
борзда
2. пабальшэць, соверш. к балыйэць 2
—стать выше, возрастнее. Нсл.ЗО. Сын твой шмат пабальшэў. Нсл. См. пабалець.
3. пабальшэць, соверш. к бальшэць 3.
—стать снльнее. Нсл.ЗО. Мароз пабалыйэў. •больШЫ I, ср. cm. нареч.,—см. под ШМат.
•большы II, ср. ст.—см. под вЯЛІКІ •болыйыць-шу-шыш-ша, несоверш., нареч.
—увелнчнвать. Нсл.ЗО. Соверш. збольшыць-шу-шыш-ша, 1. увелнчнть, расшнрнть размер. Гсл.
2. сделать более надлежаіцего. Гсл. Соверш. пабольшыць, -шу-шыш-ша—увелнчнть. Шсл. Сьвітка мала: трэба яе пабольшыць. Ст. Каб як шапку пабольшыць, яшчэ троха насіў бы. Ст. Соверш. перабольшыць —преувелнчнть. Гсл. Отгл. ймя суіц. пера-болыпаньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў. МГсл.
•большыцца, несоверш.—выражать пре-тензню На власть. Пабітае Юхн. (Дсл 36.) •бома-.мы-.ме, ж.—бубенчнк. БНсл. Бомы вясёла шумяць. м. Багд •бомкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. нздавать звук, подобный коло-колу. Ар.; Шсл. Бомкае ў чыгун. Ст.
2. невнятно говорнть. Шсл.
бомкнуць-ну-неш-не, однкр. к бомкаць 1,2. Бомкнуў нешта сабе пад нос. Ст.
•бонапартызма-з.чы-зь.че, ж.—бонапар-тнзм.
•бонапартыстая-ае, суш. ,ж.—бонапар-тнст(женіцнна).
•бонапартысты-лгага, сут„ м.—бонапар-тнст.
•бонапартысцкі, -кая-кае—бонапартнс-тскнй.
•бонба-бы-бе, ж.—бомба. Выбухла бон-ба. Пабядзіншчына Куз. (Ксл.)
•бонда-ды-дзе; мн. ч.-даў, ж. 1. бочка, (Ксл.), каДЬ. Гсл.; Нсл.ЗО.
2. печенный хлеб, Нсл.ЗО. булка (каравай, С.), печенный хлеб.. Гсл.
3. перен., оскорбйтельно,—брюхо. Ксл. НабІЎ сеаю бонду. Пустыр Сір. (Ксл.).
4. выслуженная доля землн(в некоторых западных частях Белорусснн.) Нсл.зо., земля обрабатываемая наемннком в свою пользу в счет годового вознаграж-дення. Ар. Выслужаная бонда. Нсл.
•бондачка-чкг-чцы, уменьш. 1. (к бонда 2.), маленькнй хлебец (печенный обыкно-венно для детей). Нсл.ЗО.
2. уменьш. к бонда 4.
•бондар,(Нсл.; Шсл.; Гсл.; Ксл.), бандар, (Ар.), бондыр, (Смл. Даль)-/>а(-рв), предл.-ру(-рў), зват. бондару; мн. ч.ры-роў-ром-роў-рамі-рох, м.—бочарь, Нсл.ЗО; Гсл.; Ксл.; Ар.
обручннк, делаюіцнй обручную дере-вянную посуду. МГсл; Вост., Тв. (Даль). Бондар робе бочкі. Бабінічы Віц. (Ксл.) •бондарства-ва, н.—бочарннчество. Нсл. 30; Ксл. Забыўся й на сваё бондарства. Ілінова Чаш. (Ксл.). См. бандарства.
•бондарыха,(бандарыха, \р.)-ыхі-ысе, ж.—жена "бондара"—бочаря. Нсл.зо.
•бондарыць-ру-рыш-ра, несоверш.—бо-чарннчать. Нсл.зо. См. бандарыць •бондаць-аю-аеш-ае, обмст.—зря шлять-ся, Полсл. шляться без дела. Растсл.
•бор, бору.у бору,(барў), зват. бору; мн. ч. бары- роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, м. 1. хвойный лес, краснолесье. Ар. А я ў бару ваду бяру. йз песнн.
шчыры бор—нсключнтельно красно-лесье, растянувшееся на большом прос-транстве. НК: Очеркн468.
2. област.—СОСНОВЫЙ лес. Паўдн. а сярэдняе Палесьсе. (Петк.) Едйнств. ч. борына—СОСНа. Мош. Тэрм. 4.
•бор-барно—неглубокое торфовое бо-лото, поросшее сосною. Рэч. (Мош.: Тэрм.1) •бордза,(Шсл ), борзда, (Ар.; Гсл.; Ксл.), нареч.кбордзы, (Шсл.), борзды, 1. быстро (в короткнй срок С.). Шсл., скоро, о блнзком наступленнн чего-л., прнблнженнн к чему-л. Так бордза праляцеў гэты год, што й незацемілі. Слопішча Шацк. (Шсл.). Даў Пан Бог каяту на ear. калі борзда пакаецеся, ізмажа Пан Бог той грэх ад вас. Кіт 1566. Адаслан на паслугу нашу гаспадарскую з граніц гаспадарстваў нашых, ня мог ся адтуль борзда зьвяр-нуці. Стт.218. Скора (як толькі С.) назнаеце час намазу (араб., малітвы) каторага, а вы борзда пойдзеце й будзеце намаз кланяцца, а калі зараз ня пойдзеце, апусьціце на заплату. Кіт. 6168. У Паз-нанскім зборніку вельмі часта: борзда растучы, 9, паведзі лі борзда і г.д. Ягнч: Крнт. заметкн, 86. Борзда пачынайце (пець).
ЧЧ (Б.Студіс II-1, 1969 Г.-70).
2. быстро, стремнтельно, Ар. быстро, Гсл. скоро. Ксл.; Гсл. Борзда йсьці. Запольле Н. Борзда рабіць. Бярэзавец.н. Скора (як толькі С.) прыехаў да Сынай гары, борзда ісьсеў із каня ў тым часе на зямлю. Кіт.11269. Борздаусьсеўнаканя. Кіт 113а2. Бяжы борзда да Грышкі. Пушкары Сян. (Ксл.).
бардзей. Ар., барджэй, Шсл.; Гсл., барж-джэй. Нсл.115,1. ср. cm. кбордза, борзда. 2.—поскорее, (Ар.), нн мало не медля.Нсл. 15. скорее, быстрее. Барджэй ідзі сюды. Cm. Барджэй, але не завіхайся. Послов. Ст. Пане гаспадару, да даруй гасьцей, даруй гасьцей, да ня баў, баржджэй. Нсл. Яны баржджей ІШЛІ. Мікольск М. (Демвд: Веров 108). Баржджэй жа бяжы. Нсл.15.
набарзьдзей, найбарзьдзей, (Ар), най-баржджэй, npee. cm. к бордза, борзда 1,2. Урад справядлівасьць неадвалочную што набарзьдзей чыніці павінен будзець. Cm.
бордзенька, ласкат.(к бордза 1,2\ борзь-дзенька, ласкат. (к борзда 1,2). Борзь-дзенька прайшлі дні. Карэлічы н.
борзды
79
боўкнуць
•бордзы, (Шсл.), борзды, (Ар.) 1. скорый, дляідййся недолгое время. Каторы чалавек хоча сабе борздай бяды або прыгоды, той чалавек няхай пры азане (араб., гуканьне на малітву) сегасьвет-ныя слова гутарыць. Кіт.92б9.
2. быстрый (способный к стремйтель-ным, быстрым двйжснйям, С.). Шсл.; Ар.; Мір. Н.; Жарабковічы ля Клецка; Барн. Ты, дзяціна, вельма бордзы. Слопішча Шацк. (Шсл.)
•борза, нареч.к борзы, област.—быстро, шйбко. Нсл. Борза едзеш, каня загонеш. Нсл. Ласкат. борзенька—скоренько. Нсл.31. Бяжы борзенька. Нсл.
•борзы-зая-зае, област,—скорый, быст-рый.
•боршні-няў—обувь "з кож”. Высачэрт Пар. (Дсл.37)
•бортнік-псв, предл.-іку, зват.-Іча, м.—пче-ловод, пасеку которого составляют "борці"
•борціна,—см. под борць.
•борць-ф'; мн. ч.-ці-цяў, ж.—дерево с пчелнным гнездом. Гсл.
борціна-ны-не, ж.—одно сосновое дере-во, сгояіцее, годное для выдолбленйя в нем улья н заведенйя пчел. Нсл.31.
•босІНЫ-Ндў, едйнств. ч. нет.—евреЙСКйй праздндк очйіценйя, когда онй ходят босымй. Нсл.31.
•боскасьць-гр', ж.—божественность.
•боскі-кая-кае—божескйй. Ар.; Шсл. Ка-жны з боскім расказаньням у вадном дзеле. Кіт 117а2. Во то дзе боская моц! Ст. 2. божественный.
• Боства-ва, ср.—Божество. Панбог у вялікасьці Боства сваяго... каран...учы-ніў. Кіт 16а9. (Хрыстос) ня ўтраціўшы таго, чым быў, Бозства, прыняў з крыві Прачыстае Дзевы, чым ня быў людзтва. Малітвы 1695 г.
•босьць, (Нсл.), басьці, (Ар.; Шсл.), бадў-дзёш-дзёць-дзём-дзіцё-дўць; мн. ч. боў, бала, бало, балі, несоверш., nepex. 1. бодать. Шсл.; Нсл.31; Ар. Бычок умее босьць. Нсл. Соверш. збосьць, (Гсл.), збасьці. (Ар.) —забодать. Гсл. Рабёнькі быська бадзец-ца: збоў мяне. Гсл.31 (под босьць). Наш бык збоў вашага. Ар.
Соверш. прабасьці, 1. пробйть бодая. Ар. Чарна прабала Бялў. Ар.
2. проколоть. Шсл. Ня ступай сюды на сучча'. нагу можна прабасьці. Ст. Соверш. убасьці. Ар.; Нсл.зі. 1.—раннть бодая. Карова ўбала. Нсл.
2. (о волах, коровах): одолевать бодаясь. Ар. Лысы бадзець рабога. Ар.
пабасьці, соверш. 1. одолеть, бодаясь, многйх. Ар. Красуля пабала шшт кароў. Ар.
2. поколоть крапдвой, Шсл. поколоть. Ня йдзі сюдэю: тут ногі аб крапіву паба-дзеш. Ст.
3. (перен.) йдтй в ход, удаваться. Дсл. 37. Ваша справа бадзець—ддет в ход. Дсл.
•босца, (Нсл.), басьціся, (Ар.; Шсл.;) бадуся-дзёшся-дзёцца-дзёмся-дзіцёся-дуцца, не-соверш.—(дметь склонность бодать, С.) бодаться. Ар.; Шсл.; Нсл.зі; Ксл. Бычка дзеці прыўчылі басьціся. Азярэск. Сян. (Ксл.). Быку рогі ўпілавалі, каб ня боўся. Нсл. Карова бадзецца і блізка да сябе нікога не падпушчае. Ст. См. басьці 1.
2. колоться крапдвой (не только крапй-вой, С.). Шсл. Узяў ды крапівою бадзецца. Ст. Соверш. прабасьці'ся —проколоться. Шсл. Ня лезь пераз плот: яшчэ на гвозд тут прабадзешся! Ст.
3. бодать друг друга. Вол іхны бадзецца з нашым. Ар.
пабасьці'ся, соверш. 1. окончйть бодаться co всемй, с мйогймй. Наша Рагуля з усімі каровамі пабалася.
2. бодаться некоторое время.
3. поколоться крапдвой, Шсл. поколоться. Голымірукамі ня ірві травы: пабадзешся аб крапіву. Ст.
•босы-сая-сае—босой. Ар.;Раст.:Северск. 137; Шсл.; Пск. (Неропольскнй). Зямля кажа, што босы, а неба — боты. Послов. ДукораСьміл. (Шсл.). Нареч.боса—босйКОМ. Ксл.;Ар.
Улетку мы ходзім боса. Раіны Сір. (Ксл.) •боты-г«аў(одйн бот ) 1.—сапогн. НК: Очеркн 125; Ар.; МГсл.; Бель Выс. (Ксл.); Шсл.; Нсл.31. Справіў сабе новыя боты. Ст. Убраўся ў боты. Нсл. Бот скрывіўся. Нсл. 32. Крапкія боцікі. Ст. У боціках, як паніч ходзе. Нсл.
2. (ругат.)—бот. Ар.;Шсл. Бот ты дурны, ты ж сусім ня тое робіш!. Ст.
•боўдзіла-яа, ср.—тупнца, малоумный, балда. Ар. Боўдзіла гэта дурное зробе што! Ст. Вбсь жа боўдзіла — паказаў сваю дурноту. Корзюк. См. баўдзіла.
•боўк, отглаг. частйца,—ОЗНачает звук воды прн паденнн чего-л. в нее. Нсл.28. Боўк у ваду! Нсл.229.
•боўкала-лд, н.—язык у колокола. Растсл. *боўкаць-аю-аеш-ае, несоверш., звукоподр. 1. ныряя В ВОДУ, пронзводнть звук. Нсл.28. Боўкаць камянямі ў ваду. Нсл.
2. говорнть отрывнсто, невнятно. Шсл. Што ён там боўкае, гавары ты палю-дзку! Ст.
3. болтать. Тмб. (Даль.З).
боўкнуць, однкр. к боўкаць 1,2,3. Шчупак боўкнуў хвастом. Нсл.28. Боўкнуў, як камень у ваду. Тм. Боўкае слова ды маўчыць. Ст.
боўкнулася—сорвалось словечко.
•боўкнуць,—CM. nod боўкаць.
боўт
80
баба
•боўт, боўта, предл.-боўце, м.—мутовка, снаряд, которым возмуіцают жндкость, Нсл.28. тонкйй шест, около 2 саж., на одном конце которого неподвнжно прнкреплена круглая йлй досчатая деревяжка. Употребляется прн рыболов-СТВе. Нк: Очеркн501; Ар. Уменьш. боўцІК-КЯ. Нсл.28.
•боўтала-ло, обш.—болт, (длннная) палка для пугання рыбы (во время ловлн), Растсл. болт, болтушка, чем болтают. Нсл. 28. Гані боўталам рыбу. Нсл. Мяшаць боўталам вапну. Тм.
•боўтаць(баўтаць, Нсл.)-аю-аеш-ае, несо-верш.. перех. 1. болтать (взбалтывать какую-л. жнкость, Нсл.) Шсл. Ня боўтай малака. Ст. Однкрат. баўтанўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—ударнть по воде, пронз-вестн звук в воде. Нсл. 28. Шчупак баўтануў у вадзе.
КНІГІ ОНЛАЙН
