Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•багапасланьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—апостол. Дсл.32. Як яны завуцца апосталамі, або багапасланьнікамі, то яны усё ведалі, што каму ўперад будзе. Ельн. (Дсл. 32).
• Б агародзіца- цы-цы, ж.—Б огор однца. *багаслоў-ова, предл.-ову, зват.-ове, м. —богослов.
•багаслоўе-_ря, предл.-оўю, ср.—богосло-вне.
•Багатая куцьця,—с«. под куцьця.
•Багатае сьвята—Рождество Пр. Бого-роднцы 8 сентября. Гордз. Ак„ хуп,стр. лху. См. багатнік.
•багатка-ткі-тцы, ж„ раст.—одуванчнк.
3. Верас.
•Багатнік-гка, предл.-іку, м.—праздннк 8-го сентября, Шсл. Рождество Пр. Бого-роднцы. См. Багатае сьвята.
•багатшы-богаче, богатый. Нсл.729.
•багат-тая-тае—богатый. МГсл. Ба-гаты дзівіцца, чым мізарак жывіцца, a бедны сьмяецца, дзе ў багатага дзяецца. Послов. Войш. Ср. cm. багатшы—более богатый, богаче. Нсл.729. Ахвіцэра паста-вілі ў багатшым дварэ. Нсл. Прев. cm. найбагатшы. Прышоў да каралеўскага палацу ўбраны як найбагатшы карале-віч. Н.(Афанасьев, II, 1914,293). ВыйсьЦІ замуж за найбагатшага. Ю. Жывіца(Прыйсьце, Ho. 1). •багатыр-ыра, предл.-ырў, зват.-ыру; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м,—богач. Янк.1; Ар.; Пятніцкае Беш. (Ксл.); Вят., Вост.(Даль). Гэтыя багатыры, капгорыя давалі скарб на інтэрас. Кіт. 130а5. Тодар багатыр-. мае валоку зямлі. Ст. Усі нашы багатыры паехалі на кірмаш. Нсл. 28.
багатыроў
85
багно
•багатыроў, -ова-ова—прннадлежаіцнй (богачу, С.) богатею. Шсл.; Ар. Узяў замуж багатырову дачку. Ст.
•багатырка-ркг-рцы; мн. ч., род.-рак(-ркаў), мн.ч., вйн.-ркі, ж.—богачка, Ар.; Азярэцк Сян. (Ксл.); Ст. богатая женіцнна. Нсл. 28. Багатырку ўзяў за сябе. Нсл. Прышлі сваты к багатырцы. Смол. у. (Дсл.).
• багавіньне-ня, предл.-ню, собйр., ср.—во-дорослн, тнна. Гсл.
•Багавіца: Багавіца цябе (яго, іх і пад.) ведае! Гсл.; Ксл.—выражает нензвестность. •багаўня-нг-нг; мн. ч. багоўні-няў, ж.
—багоўня, Гсл. шкафчнк для нкон. Загарск вол. Нск. (Труды 12, 137).
•багаўнік-гка, предл.-ікў, мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—полотенце на нконы. Гэта хустка, а не багаўнік. Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет 9).
•багацёць,[багацець, Нсл. іірёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несоверш.—обогаіцаться. Гсл. Што багацееш, то скупееш. Послов. Ст. Соверш. забагацёць—разбогатеть. Нсл. 160; Ар. Як забагацелі, дык запыхацелі. Послов. Рапан. 54. Соверш. пабагацець. Нсл. 28,—стать более богатым. Ар. Чужым дабром багацее, пабагацеў. Нсл.
•багаціла-лы, м.—богач. Дсл.зо. Жыў адзін мужычок, і такі ён быў багаціла, што ён проста ня знаў свайго скарбу. Ельн. (Дсл.). •багашць-чў-ірш каго, несоверш. 1. обога-іцать. Нсл. 28. Другіх багаціў, а сам зьбяднеў. Нсл. Соверш. забаі ацшь.
2. почнтать богатым. Нсл. 28.
• багацьце-ця, предл.-цю; мн. ч.-ці-цяў, ср.—богатство. Ст.; Стаішча Чаш. (Ксл.); Гсл.; Нсл. 28; Шсл.; Войш. На добрае здаровейка, на жыцьцё а на багацьце. НК: Старцы, 81. Дай, Божа, з драбнымі дзеткамі на жыцьцё, на багацьце. Нсл. Усяго багаць-ця, што хлеб а крошка сала. Ст.
•багдадаш, област.—дай Бог! Дсл. Багда-даш, калодачка— ты ўбіла, былаб мяне. Анісьцечка любіла. Смол. у. (Дсл.).
•багдай, бадай, ( йз Бог дай)..чежбожтйе (желанйя. С.), оскорблення. Нсл. 11. Выра-жает проклятне, пожеланне кому-то гнбелн, всего плохого. Тмб., Вор., Смл.(Даль).
1. О чтоб! Нсл.28;Гсл.
чтобы. Раст: Северск 132; ПНЗ; Ар.; Шсл.; Войш.; Ксл. Багдай яго ліха ўзяло. Нсл. A бадай ты цяміўся з тапаром: палажыў ды ня ведаю дзе! Ст. Багдай ты прапаў! Нсл. 28. Багдай ён не даждаў. Тм. Багдай яго, як яго завуць? Тм. Багдай табе Бог аддаў! Нсл. 29. Багдайёнхварэў. Тм. Багдай яго, кажа, кадук, і не дачакаў тыкі. Войш. А бадай вы падохлі! Раст: Северск. 132. A бадай цябе ліхая гадзіна задавіла. Тм. A вось прыляцела мушанька, прыляцела й разьліла (страву). Ды багдай цябе, мая мушачка, багдай цябе пераламіла. Крас-новічы Сураск.(Сержп: Отчет, 10). Бадай сена агнём села, каса зламілася, ды каб мая
Тацяначка, дый ня журылася. Водзьвінка Імгл.(Косіч 22).
2. вставное слово—вероятно. МГсл.; Гсл.
Бадай, што так яно й будзе. Бешанковічы (Ксл.). Яму усе, бадай, відно. Кавыль(Бацьк. 12-13/496-497). Памеж хаты яна адна, бадай, на страсе гадуе мох зялёны. Кавыль: Падзорамі, 17. Калі чалавека стрэне гора адзін раз — ён войстра ўспрыймае яго. Калі ж яно прыходзе занадта часта, ён ужо сьцерпіцца зь ім. Добра гэта ці блага? Бадай, што добра. I. Новікаў(Полымя, Но. 12, 1967, стр. 146).
3. вставное слово—пожалуй. Кратаў дый накратаў гэткі воз, што бадай, конь не пацягне. Гсл. 3 добрай весткаю, бадай, на староначку, на Палескую — у наш край слоўца ветлае пашлем. Крушына: Творы, 8.
4. .скаб : бадай каб—хорошо бы, хорошо чтобы. Павет абыйсьці, роўную паньне, бадай, каб ЗНаІІСЬЦІ. Гарун: Варажба. Хлю-пачок гэты бадай, каб вырас. Нсл. 680(лод хлюпак). Угнёўся сюды, а адсюль бадай. каб вылезьці жывому. Нсл. 730( подугнесца).
5. бадай не—лучше бы не. Бадай не казалі. Нсл. 29. Бадай бы я ня бачыў таго. Тм.
•багдан-йна, предл.-анў, зват.~ане; мн. ч.-ны-ноў-ном, мн. ч„ предл.-нох, м.—внебрачный ребенок, подкндыш. Нсл. 28; Ксл. Ён багдан, бо ў яго бацькі няма. Русінава Сян. (Ксл.). Уменьш. багданчўк-ука, предл.-уку; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-KOX, м. Нсл. 24.
•Багдан—Богдан.
• багданка-нкі-нчы. ж-—внебрачная де-вочка, подброшенная. Нсл. 28.
•багданчўк,—см. под багдан.
•багданы-ная-нае—данный Богом. Баба мая багданая! Хадзі перабаб імне. Гарэцкі: Нар. песьні.
•багіня-ні-ні, ж.—богння ( у язычннков). •баглай-йя, предл.-аю, зват.-аю; мн. ч.-аі-аёў-аём, мн. ч„ предл.-аёх, м.—неповорот-лнвый мужчнна, лежебок, Нсл. 28. без-дельннк, мгсл. лентяй, тунеяд, увалень, лежебок. Кур. (Даль). Даў Бог парабка баглая, толькі б ляжаць а спаць. Нсл. См. абібока.
• баглайка-йкі-йцы, ж.—женіцнна бес-путная н леннвая, любяіцая спать долго. Нсл. 28. Баглайкі нікому ня трэба. Нсл.
• баглайства-ea, ср. 1. страсть к лежанню, неповоротлнвость, лень, Нсл. 28. отленн-ванне, леность. Гсл.
2. (собйр.)—сборніце леннвых работннков. Нсл. 28. 3 такім баглайствам ня шмат чаго зробіш. Нсл.
•багно-«л; мн. ч.-ны-наў, ср. (Растсл.), багна-НЫ; мн. ч., род.-наў, ж. (Шсл.; Нсл.; НК; Ксл.), бэгна-ны; мн. ч.. род.-наў, ж. (Шсл.) 1. топь на болоте, післ. болото, топь, Нсл. 11. топь, Гсл. ТОПКОе место (Максамов; Блр.Смоленіднна 444.), болото. Кур., Ворон. (Даль), черное (торфяное) болотнстое место, не покры-ваюіцееся растнтельностю н нмеюіцее
багна
86
бахураваць
вйд черной гразй. НК: Очеркн, 487. Балота адна багна. Ст. Ледзь выбраўся з бэгны. Ст. Уехаў у багну. Нсл. Зрабілася багнам рэчка. Гарэцкі: Песьні 3. Увелйч. багнІШЧа-ЧЯ, ср. Нсл. У якое багнішча лўчыў. Нсл.
•багна,—см. под багно.
•багнавы-вая-вае—болотный, растуіцйй на болоте. Нсл. 11. Багнавае зельле. Нсл. Багнавая трава не гадзячая на сена. Нсл. •багнаўка-ўкг-ўцы, раст.—водяннца. Нсл. 11.
•багневы-вая-вае—болотйстый, тйнйс-тый, топкйй, Нсл. 11. болотный, топкйй. Ксл. Багневы іржавец. Нсл. Аб’едзь гэта багневае месца. Калышкі Лёз. (Ксл.)
•багнё, багны-няці; мн. ч.-няты, мн.ч., вйн-няты, ср. 1. ягненок. Нсл. 11.
2. пушйстые пупышкн на вербе(барашкй, С.)- Нсл. 11. См. каткі, кунюткі.
•багнік-іка, предл.-іку, м.—рыба вьюн, жйвуіцйй в тнне; тумак, тунец. Нсл. 11.
•багніна-ны-не, ж.—болотное место. Нсл.
11. У багніне каня ўтапіў. Ног ня выцягне з багніны. Тм.
•багністы-тая-пгае—ймеюіцйй болот-ное свойство, тйнный, топкйй. Нсл. 11. Багністы грунт. Нсл. Багністая дарога. Тм.
•багнішча,—см. под багно.
•багніва-ea, ср.—болотное место. Нсл. 11. У самае багніва лўчыў. Нсл. См. багніна.
•багўн-унў; мн. ч.-ны-ноў-ном, мн. ч„ предл,-нох, м. 1. багульннк болотный, Гсл.; Ксл.; Дсл.; Нсл. 11. багон 1.; Мош: Тэрм. 1. См. бор 3. Нарвіце багуну. Дсл. Натохаўся багуну, аж галава забалела. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Пахадзіў па багуну, аж галава закруці-лася. Ст.
2. дурь, омраченйе ума, затменне. Дсл. Яго ў галаве багун: чаўпець няма ведама што. Дсл.
•б ах, междомет., означает'. 1. удар, ВЫСтрел. Нсл. 17. Бах і забіў. Нсл. Бах у лоб каменям. Тм.
2. бац. Нсл. 17. Бах па руках. Нсл.
3. паденйе. Нсл. 17. Бах, дзяцятка, бах. Нсл.
•бахар-ра, предл. й зват.-ру; мн. ч., род.-раў, м.
1. представленйе на "сьвяточным ігрыш-чу”. "Бацька” прлнуждает мужччн й женшмн, девушек н парней целоваться. Дсл. Бахара жэняць. Дсл.
2. любовнвк. Ксл. Вунь яна пашла із сваім бахарам. Ст.; Беліца Сян. (Ксл.).
• бахаць-аю-аегд-ае, несоверш., dem.—бу-хать, падать. Гсл. Однкр. бахнуць, бэхнуць, (Ксл.уну-неій-не, 1. упасть. Нсл. 17; Дсл.; Гсл.; Юрсл.; Ксл. Ня гойдай, галўза, на лаўцы: бахнеш, забаліць. Гсл. Бярно траха ўсьцягнулі, а яно як бахне назад. Юрсл. Ня баХНІ, СЫНКу, у ваду. Лужасна Куз. (Ксл.). Дзецянё бахнула з пасьцелькі. Дсл.
2. выстрелйть. Дсл.; Гсл. Як бахне лясьнік із стрэльбы. Дсл. Бахнулі з гармат. Нсл.
3. ударйть. Гсл.; Нсл. 17; Ксл. Я, браце, як бэхну, дык ты й сам ня pad будзеш. Доўжа Куз. (Ксл.)
4. побежать(о жйвотных). Юрсл. Вёў-вёў, a яна вырвалася дый бахнула цераз сяўбу, — ну, гэта ж не халерная статчына — га? Юроі. Соверш. перабахаць, перех.—пере-бнть, допуская падать. Нсл. 397. Усі гаршкі перабахала. Нсл.
•бахілы-лаў; мн. ч.—кожаная обувь, в роде башмаков, не шнтых, но забранных ПО краям. Город. губ.; Сц.; Пінск.(Нсл. 16). Уменьш. бахілкі-лак, мн. ч.—кожаные лаптн. Гсл. См. бахмачы.
•бахматы-тая-тае—косматый, пушнс-ТЫЙ. Гсл.
•бахмачы, мн. ч.—чоў-чом, у бахмачох, м.—кожаные лаптн. Гсл.; Нсл. 16. См. бахілы, бахілкі.
• бахмачы-чая-чае—относяіднйся к "бахмачом Нсл. 16. Бахмачая скура. Нсл. •бахнуць,—см. под бахаць.
•бахнуцца-уся-нешся—ударнться, па-дая. Нсл. 17. Так і бахнулася воб зямлю. Нсл. Бахнуўся галавою аб сьцяну. Тм.
• бахтўрыць-ру-рыш-ра, несоверш.. перех.. грубо, презр. 1. налнвать В сосуд. Нсл. 17. Нашто ж ты толькі бахтурыш? Нсл. перабахту-раваць, -рую-руеш-руе, несо-верш.—перелнвать через край нлн через нзвестную меру. Нсл. 397. Перабахтуру-ючы, толькі пераказіў. Нсл. Соверш.
перабахтурыць-ру-рыій-ра, Нсл. 397. Я табе казаў дасюль ліць, а ты перабахту-рыў. Нсл.
2 . набнвать чью-лнбо голову бреднямн. Нсл. 17. Галаву маю бахтурыш, набах-турыў.
набахтурыць, соверш. к бахтурыць, 1,2. Нсл. 17. Набахтурыў пуза сваё. Нсл.
•бахур 1,-ра, предл. й зват.-ру, област.
КНІГІ ОНЛАЙН
