Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. влсячлй яіцлк в передяем углу, где СТОЯТ ДКОНЫ. Пск. (йеропольскнй).
•бажыцца,—см. под бажацца.
•бай, бая, предл. баю, зват. баю; мн. ч. баі, м.
1. сказочнлк. Ар. Ішоў бай па сьцяне у чырвоным жупане. Ці баець, ці не? — Бай. Ар. См. баечнік.
2. — базікала. Нсл. 12.
•байбос-оса, предл.-осу, зват.-осе, м.—бай-бус. Нсл. 12. Байбоса гэтага ня так і зломіш пасьцёбаць. Нсл. Ого! Якога байбоса выгадавала. Нсл.
•байбак-ака, предл.-акў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.. зоол—зверёк сурок, Нсл. 12; Гсл. родовое лазванле небольшого пры-гуна сем. белнчьлх, жлвуіцего в норах л злмой впадаюгцего в спячку.
2. лежебок, лентяй, любяіцлй спать. Гсл. • байбакавы,(байбаковы, Кр.увая-вае —относяшлйся к "байбаку". Нсл. 12.
Байбакавая скура. Нсл. 12. Байбакавае гняздо. Тм.
•байбас-са, предл.-су, зват.-се, м.—большой человек, лентяй.
•байбуC-yCÖ, предл.-усу, зват.-усе, м. 1. высокорослый н неуклюжнй. Нсл. 12; Гсл. Вось дзе байбус вялізны вырас. Войстрава Сьміл. (Шсл.). Байбусам вырас, а разуму ня вынес. Нсл.
2. бранное на возрастного мальчлка. Нсл. 12.
•байдосаваць, -сую-суеш-суе—баклушл блть. Нсл. 12. Ты ня вучышся а ўсе байдосуеш. Нсл.
•баЙДОСІЦЬ-ОШу-ОСІШ-Осе, несоверш., перех. —блть, колотнть. Нсл. 12. Соверш. забайдо-сіць—заколотлть, убнть. Нсл. 159. Забай-досіў вяпра. Нсл. Соверш. збайдосіць, а) свестл co света, уходлть. Нсл. 195. Збайдо-сілі ліхія людзі твайго тату. Нсл. б) разбнть. Нсл. 195. Збайдосіў шклянку. Нсл. Соверш. прыбайдосіць—прлколотлть. Нсл. 495. За што ты так прыбайдосіў хлапца, аж захварэў. Нсл. Соверш. убайдосіць, а) ублть, ухлопать. Нсл. 647. Ледзьубайдосілі вяпра. Нсл. б) вблть сллою, всучлть. Нсл. 45. Дзеўку дзяцюку ўбайдосілі. Нсл. в) поставлть кого в непрлятное положенне, Нсл. 647. упрятать, услать, поместлть куда-л., откуда трудно выбраться. Мы яго убайдосілі ў некруты. Нсл.
•байда-ды-дзе, ж. 1. свая. Гсл.; Нсл. 12.
•байды біць—быть праздну, праздно-шаться; баклушл бдть, Нсл. 12.; Гсл. бездельнлчать, занлматься пустякамл. Растсл. Ты тут толькі байкі байды б’еш. Нсл.
2. бабка. Гсл.
•байдак-ак’д, предл.-акў; мн.ч., дат.-КОМ, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. толстая доска для пола л потолка. Дсл.
2. род баркл.
3. ругат. СЛОВО. Сялцо Белск. у. Дсл.
• байдан-нў, м. 1. юр, т. е. открытое для ветра, незаіцліценное место, НК: Очеркц Но. 432. открытое место. Ксл. См. буй. На байдане вецер сьвішча. Курашчаны Сур. (Ксл.).
• байдацкі-кая-кае—относявдлйся к "байдаку
•байдачнае-нага, ср.—пошллна, внлмае-мая прл пропуске ”байдака”через речной мост ллл за появлепле с товаром. Нсл. 12. Байдачнага не заплацілі. Нсл.
• байдачнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —работнлк на "байдаку”, барочнлк. Нсл. 12.
•байдачнікаў, -кава-кава—прлнадлежа-лдлй барочнлку. Нсл. 12. Байдачнікавы заработкі. Нсл.
• байдачніцкі-кая-кае—относяіцлйся к барочнлку, свойственный ему. Байдач-ніцкае жыцьцё вясёлае. Нсл. 12.
• байка-йкг-йцы, ж. 1. басня. Шсл.; Гсл.; Нсл. 12.
2. сказка. Нсл. 12; Ар.; Ксл. Раскажы імне байку. Дубнікі Сян. (Ксл.). Харошыя байкі кажа. Нсл.
3. вымысел, небыллца, Нсл. 12. выдумка. Шсл. Гэта байка, ня праўда. Нсл. Кажа байкі дый годзе. Ст.
4. тольковмн.ч. байкі-вракч. Нсл. 12; Ксл. Усё гэта байкі. Нсл. Ад баек галава баліць. Тм.
5. в знач. нареч.—нлчего, не важно, не лмеет значенля. Ар.
• баечка-чкі-чцы, уменьшЗк байка 1,2)-басенька, сказочка. Нсл. 12. Баечкі кажа хораша. Нсл.
•байкар-ара, предл. й Зват.-ру; мн. ч., род-раў—басноплсец.
•байкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. поговардвать. Нсл. 12; Юрсл.
Байкаюць людзі. Нсл.
2. (перех.)—убаюклвать длтя колыбельной песнью. Нсл. 12; Дсл. Чаму ты ня байкаеш дзяцяці? Нсл. Мар’я, на пакалышы маё дзецянё, байкай яму. яно баржджэй засьнець. Дсл.
•байкацца, несоверш.—поддаваться сну(о ребенке). Дсл.
байкаецца дзецянё-ребенок начднает пронлкаться колыбельною песнью нянь-кл, начлнает подпевать ей; потом оно скоро заснет. Дсл.
•бай-пісьмёньнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—басноплсец. См. байкар.
байстрўк
90
бакі I
•байстрўк-^ка, предл.-укў, зват.-ўча; мн.ч.. дат.-КОМ, мн. ч.. предл.-КОХ. 1. обш.—ВНе-брачное ДЙТЯ. Шсл.; Ар.; Растсл.; Гсл.; Азярэцк Сян. (Ксл.); Нсл. 12. Куліна нарадзіла байструка. Ст.
2. в бранно.ч смыеле; вообіце на ребят. Шсл.; Ар. Ах, ты байструк, нашто ты ваду разьліў. Ст.
3. (лл’ж. р.)—незаконнорожденный сын. Нсл. 12. Байструка нарадзіла. Нсл.
•байструкоў-ова-ова—прйнадлежаіцнй "байструку". Нсл. 12; Ар. Байструковага роду ніхто ня ведае. Нсл.
•байструкоўскі-кая-кае—относяіцййся к "байструкам Нсл. 12; Ар. Байструкоў-скае плямя. Нсл.
•байстрўчка-чкі-чцы, ж.—незаконно-рожденная дочь. Нсл. 12. Хоць байструч-ка, але харошая. Нсл.
•баЙЧ, бач, (Растсл.; Ксл.), частйцы, 1. ВЙШЬ, Гсл.; Нсл. 17; Ксл. НШЬ, смотрй. Растсл.; БНсл. Бач, як яно вышла. Лужасна Куз. (Ксл.). Бач, куды йдуць? Янк.І. Бач, які ты жвавы. Нсл. Бач, які пан шчодрьг. сам ракі паеў, a старцом юшку аддаў. Поговор. Нсл. Вун, бач, у лесе на дзервах поўна птушыных гнездаў. Г. Лемантар.
2. сокраіц. бачыш. Янк. I. Сёлета не завішуе й на пракос'. бач, стараюцца. Мне, байч, ужэ й ня трэба, усе каб вам. Янк і 679.
як байч, як бач—моментально, мгно-венно, молнйеносно. Як байч прыпру к вам. Янк.і. Як бач зробіць! Тм.
•баконаўка-ў’кі-ўцы, ж.—дверца в печке, где закрывается вьюшка. Ксл. Выгартай пераз баконаўку сажу з коміна. Бікложа Беш. (Ксл.).
•баконка-нкі-нцы, ж.—фортовка. Гсл.; мгсл. Адчыні баконку, няхайзыйдзе дым. Нсл. 13.
•бакоўка-ўкі-ўцы, ж. 1. альков. Гсл.
2. боковая комнатка, Гсл.; Ар. комната в роде спальнй. Нсл. 29; Ксл. У бакоўцы сьпіць. Тм.
3. одпотолочное отверстне в двух смеж-НЫХ брёвнах. НК: Очеркм, 247.
4. дверца в печя, Растсл. дымовое отверс-Тйе В пеЧй, стене, Віц.(НК: Очеркн, Но. 264) дверца в печке, где закрывается вьюшка. Ксл. Зачыні бакоўку, бо дым ідзець. Стрэлкі Беш. (Ксл.).
•бакала-ла(от вока), обіц.—ротозей. Нсл. 12. Што ты дзівішся, як бакала. Нсл.
•бакаляр-ярд, предл.-ярў, зват.-яру; мн. ч-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м. 1. бакалавр.
2. клнросный дьяк, дьячок. Нсл. 13.
3. школьный учйтель. Нсл. 13. Бакаляру трэба аддаць хлапца. Нсл.
•бакаляронак-нка, предл. й зват.-нку, 1. сын "бакаляра” (1,2,3, С.), дьячка. (Нсл. 12).
•бакаляроў-ова-овд—прннадлежаіцйй "бакаляру". Нсл. 13.
•бакаляраваць-рўю-рўеш-рўе, твел.-рўй-рўйма, несоверш., уст.—ОТПраВЛЯТЬ ДОЛЖ-ность школьного учнтеля нлн дьячка клйросного йлй обе вместе. Нсл. 12. Доўга г нас бакаляраваў. Нсл.
• бакалярскі-кая-кае—относяіцййся к "бакаляру". Нсл. 13. Бакалярскі голас. Нсл. •бакалярства-ea, ср., уст.—должность й званяе "бакаляра”. Нсл. 13.
•бакалярстваваць-врю-вуеад уст.—бака-ляраваць.
•бакалярыха-ыхг-бісе, ж.—жена дьячка, Нсл. 12. жена бакалавра.
•бакалярышка-шкі-оіцы, ж.—дочь бака-лавра.
•бакалы, (іг.), бакулы, (Нсл. 1 Ууаў—глаза, шутлнво йлй презрйтельно. Нсл. 13. — буркалы. Пралупі свае бакулы. Нсл.
•бакавая-вое, в знач. суш,. 1. отдых. Нсл. 29. Пад’еўшы, дый на бакавую. Нсл.
2. спальная. Нсл. 29. Пан у бакавой сьпіць. Нсл.
• бакавёнка-нкі-нцы, ж.—заслонка в трубе. Полевой сл. См. баковенка.
•бакавік-гка, предл.-ікў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. боковая сторона лаптя, ннзкого башмака, нзредка — боковая сторона верхней одежды. НК: Очеркн, Но. 264.
2. дымовое отверстне в печн, стене, которое чаіце (в Вйт. у.) называется "бакоўкаю". НК: Очеркн, Но. 264.
3. поль(кнйгй, тетрадй). Ср.: Палажыў ясьмі на бацэх некаторыя слова для людзей простых, што каторае слова знамянуець. Скарына ў перадмове да Псалтыру. •бакавша-ны-нг, ж.—край дорогн, сто-ронка. Нсл. 29. Аб’яжджай бакавінаю. Нсл. •бакавіца-цы-цы, ж. 1. бакавік в і-вомй2-ом зн. НК: Очеркц Но. 264.
2. боковая сторона дорогд. Бакавіцы шашы запруджаныя ўцекачамі. Карань-дзей(Бацьк., Но. 1-2/437^38).
•бакавы-вая-вое—боковой. Ксл. Яшчэ надабе бакавыя сьцены паправіць. Азярыш-ча Аз.( Ксл.).
•бакаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. многословйть(разговарнвать, болтать, С.) Нсл. 13. Досіць табе бакаць. Нсл.
2. медленно говорнть, запннаясь; чнтать не твердо. Нсл. 13. Бакаеш толькі, а ня чытаеш. Нсл. Кажы баржджэй, ня бакаючы. Тм.
•баканьне-ня, предл.~НЮ, отгл. ймя cyuf.(K бакаць 1,2)—многословне, болтовня. Нсл. 13. He дажджэшся канца баканьню ягонаму. Нсл.
•бакі I (от вока). едйнств. ч. нет.—глаза, (буркалы, С.). Нсл. 13; Гсл. Ці табе бакі вылезьлі? Нсл.
бакі забіваць—упорно опровергать очевндное. Нсл. 13—очкй втйрать. Што ты імне бакі забіваеш? Я сам гэта бачыў. Нсл. Я ведаю, што ён гэта зрабіў, а як
бакі II
91
балота
стаў я яму гўкаць, дык ён і пашоў бакі забіваць. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). Соверш. баКІ забіць, Нсл. 13; Растсл.—очкн втереть. Iбакі забіў. Нсл.
•бакі Н-каў—бакенбарды. Ар. Бакі запусьціў. Ар.
•бакір: набакір—набекрень. Гсл.; Нсл. 13. Шапка набакір, крысы за поясам. Нсл.
• бакшта-шты-шце, ж. 1. гауптвахта, тюрьма. Нсл. 13.
2. башня. Нсл. 13. Шостае неба відзеў — дарагі камень; брамы, бакшты — усё з дарагога каменя. Кіт. 132а5. Жывець ля бакшты. Нсл. Бакшта відаць панская. Нсл.
•бактэроз-зу-зе, м.—бактерноз. •бактэра-ры-ры, ж.—бактерня.
•бактэразабіўчасьць-цг, ж.—бактерн-цндность.
•бактэразабіўчы, -чае-чае—бактернцнд-ный.
•бактэралёг-ёгй, предл.-ёгу, зват.-ёжа, м.—бактернолог.
•бактэралёгія-гг-п, ж.—бактернологня.
•бактэралёжны-нйя-нае, пршаг.(к бактэ-ралёгія)—бактернологнческнй.
•бактэраваць-рўю-рўеш-рўе, соверш. й несоверш., перех.—бактернзовать. Прйч. бактэраваны—бактернзованный.
•бактэравацца-руецца, зав.(к бактэра-ваць(—бактернзоваться.
•бактэрафаг-агу, м.—бактерофаг.
• бактэрны-ндя-нае, прйлаг.(к бактэра) —бактернальный, бактернйный.
•бакўла-лы, обш.—лгугцнй в глаза, плут, обманіцнк. Нсл. 13. Мала што гўкае гэты бакўла. Нсл.
•бакўліць, -лю-ліш-ле, несоверш., перех. —лгать в глаза, обманывать, надувать, отуманнвать речью. Нсл. 13. Таргачы добра бакуляць нас простых. Нсл. Соверш. абакуліць. Нсл. 13. Таргач абакуліў цябе. Нсл. Соверш. абакуліцца. Нсл. Мы з табою абое абакуліліся. Нсл. отгл. ймя суіц.
абакўленьне-ня, предл.-ню, ср. 1. явное, очевндное надувательство. Гсл.
2. состоянне человека, в котором он часто ошнбается нлн попадает в вндн-мый обман. Гсл.