Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•бакўль-уля, предл.-улю, зват.-ўлю; мн. ч.-ЛІ-лёў.лём, мн. ч., предл.-лёх, м.—жнтель Хахлоўшчыны Ельн. Дсл. Бакулі прыехалі да царквы. Хахлоўшчына Ельн.(Дабрсл.).
•бакулы,—см. тд бакалы.
•бакуняцца-яюся-яешся; повел.-яйся-яймася, несоверш.—шляться по сторонам, уклоняться от прямого путн, блуждать, Нсл. 29. околачнваться. Бакуняецца,' а ў хату ня йдзець. Нсл.
• балобан-на, предл.-не, м. 1. большой горшок. Ці лёгка цягаць гэткія бало-баны. Нсл.
2,(предл.-Ну)—толстобрюхнй. Нсл. 30. Трэба накарміць гэтага балобана. Нсл.
3. хшцная птнца нз породы соколнных, которая прнучается к охоте за болотной н полевой днчью. Стт. 1529, сл.
•балона-ны-не, ж.—(большое, Нсл.) стек-ло в раме(окна, Нсл.). Гсл.; Нсл. 3. Шкляры балоны да шопы Роны, папраўце, чэсьць Богу дайце. Старад. вялікаліт. калядка(Божым шляхям). Ціха! балону разаб’еш. Нсл.
2. поляна на ннзменом луговом про-странстве, Гсл. обшнрное, открытое ровное место прн селеннн нлн в поле, поляна. Нсл. 30. Пусьці каня набалону. Нсл. •балоніна-ны-не 1. едйнств. ч. к балона 1,2.
2. плева под корою соснового дерева, состояіцая нз огустевшей смолы. Нсл. зо.
3. смолнстая лучнна,. отіцепленная от края смолнстой плахн. Балоніну запа-лілсг. надыміла цэлую хату. Нсл.
•балонка-нкі-нцы, уменьш. к балона 1. оконное стекло, МГсл.; НК: Очеркн, Но. 457; Ксл.; Сеўск.(Преобр. 30) небольшое стекло в окне, Нсл. 30. стекло в раме. Гсл. Памалу ля акна, бо балонку паб’еш. Чарніца Лёз. (Ксл.). Налажылі балонку. Луб’ева Аз. (Ксл.).
Балонку вываліш. Нсл.
2. прямоугольная клетка. Ксл. Выткала пасьцілку ў балонкі. Зямковічы Сян. (Ксл.).
3. лнст(в кннге, брошюры). Пажоўклыя балонкі паперы дрыжэлі ў руках бацькі. Цялеш: Дзесяць, 8.
4. уменьш. к балона 2.
5. перен., презр., только в мн. ч. балонкі —глаза. Нсл. зо. Пратры свае балонкі, калі ня бачыш. Нсл.
балоначка-кі, уменьш. к балонка 1,2,3,4. Трэба выткаць ручнікі ў балоначкі. Гравы Сян. (Ксл.).
•балоп-ачка-ка,—см. под балона. , •балоначнік-wa, предл.-іку, зват.-іча, м. —стеколыцнк. Глыбокае Краснь.(Дсл. 35).
•балонь-ні; мн. ч„ род.-няў 1. обшнрное, открытое, ровное место прн селеннн нлн в поле. Нсл. 30. См. балона.
2. верхннй слой дерева. Прышчанск. в. Росл. Дсл. 21.
•балоньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср. 1. всякая луговнна, прнмыкаюіцая к озеру (реке, С.) нлн его "плавам”, "завынькам", н одннаково доступная для косьбы, как н для скота, НК: Очеркн, 490. ннзменная луговая равннне у рекн нлн озера. Вост. (Даль.).
2. ннзкая прнбережная полоса, затаплн-ваемая весной водой, Рэч.(Пет., Мош.: Тэрм. 3.). пойма, (Ксл.) ннзкое место, залнтое ВОДОЮ. Высочэрт Царэцк. (Дсл.)
3. болото, ннзнна. Нсл. На балоньню плаваюць вуткі. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
•балота-ота, предл.-оце; мн. ч.-оты, ср. 1. 6ОЛОТО. Нсл. 30; Ар.; Раст.: Северск 137.
ідзі ў балота—ндн к черту! НКП. Уменьш. балотца-ца, предл.-цу; мн. ч.-цы-цаў—не-большое болото. Шсл. Коні павялі на балотца. Ст.
балотлівы
92
баламўтка
2. большая грязь, Шсл. грязь. Нсл. 30; Ар.; БНсл. Луг — адно балота. Ст. Упэцкаўсяў балота.
3. обмст.—лес, чаіце б.олотный. Ксл. Надабе зьезьдзіць у балота па дровы. Рыбчына Сір. (Ксл.). Увелйч. балОТНІШча-ча—лес. Дсл. 35. Я хаджу па балотнішчу, ірву, шчыпаю Я смуродзіну. Данькова Смал. (Дсл.).
• балотлівы-вая-вде—болотнстый. Бясл. Там месцы ўсё балотлівыя — усюдых балота, дрыгва. Хведараўка Краснап.(Бяльсл.). •балотна, нареч.—гряЗНО. Ксл.; Нсл. 30; БНсл. Балотна на сяле. Зайкава Меж. (Ксл.). На вуліцы балотна. Нсл.
•балотная мятліца, раст.—дрожалка, 3. Верас. трясунка.
•балотнае вужава зельле—ужовнйк обыкновенный. Верас.
•балотнік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —чорт, по поверню находяіцййся в болоте. НК: Очеркн, 487.
•балотны-ная-нае, (о месте) 1. грязный. Нсл. 30; БНсл.; Ксл. Ля йдзі па балотным месцу. Нсл.
2. болотный(болотнстый, С.) Ксл. Балот-НЫ наш луг. Зайкава Меж.(Ксл.).
•балоціна-ны-не, ж. 1. забалоченное (болотнстое С.) место; весьма топкое место. Шсл. Такая балоціна, аж ня ўлезьці. Ст.
2. сено с болотйстого луга. Ар. Балоціна накасіў. Ар.
•балоцьвіна-ны-не, ж„ област.—лес. Дсл. 35. •балабон-а, предл.-не, м. 1. бубенчнк, Гсл.; Растсл.; Халопенічы; Бегамля, бубенЧЙК. Ксл. К вясельлю надабе балабон пазычыць. Азя-рэцк Сян. (Ксл.).
2. (йрон.)—колокол. Юрсл. Балабоны паржавеюць. Юрсл.
3. (перен., предл.-ну)—пусТОЗВОН. Дсл.
4. обш.—болтун-нья, пустомеля. Юрсл. Ня слухай ты гэтага балабона. Юрсл.
•балабончык-ыка, предл.-ыку. 1. бубен-ЧЙК. Глыбокае Красьн.(Дабрасл.)
2. колокольчйк(цветок). Юрсл. Нарвала пук балабончыкаў. Юрсл.
• балабоненьне-ня, предл.-ню, отгл. ймя суіц.(к балабоніць, балабоніцца) 1. (насм.) —звон(звук, процесс). Юрсл. Сырхнуў бы з балабоненьням, неж балабоніць. Юрсл.
2. (перен.і—болтовня. Юрсл. Пераслухаць яго балабоненьне — надабе пару з тыдзень. Юрсл.
•бялябоніць-ню-ніш-не, несоверш.—зво-ннть(нрон. Юрсл), бренчать. Гсл.
2. (перен.)—болтать. Юрсл. Пакуль балабо-нілі, і печ выцеплілася. Юрсл.
• балабоніцца-ш’чца, несоверш. upon., зав,-безлйч. к балабоніць. Імбалабонілася цэлае раньне. Юрсл.
•балабончык,—см. под балабон.
•балабос-са, предл.~су, зват.~се, м.—гово-рун, болтун. Ксл. Усьціхамір свайго балабоса. Шуміліна Сір. (Ксл.).
•бялябя-бы-бе, ж.—род рыбы. Растсл. •бялябяйкя-йкі-йцы, ж.—балалайка. Гсл.; Нсл. 13; Шсл.; Ксл. Ср. балабайкі. На балабайцы грае. Нсл. Наўчыўся граць на балабайку. Ст. Падай імне балабайку, граць буду. Высачаны Віцебш. (Ксл.).
•балабайкі-баек, едйнств. ч. нет.—бубен-цы. Mix. См. балабэйкі, шарнуны.
•бяЛябў’ШЯ-ШЫ-ШЫ, ж„ област.—хлеб мз ржаного йлй пшеннчного теста. Нсл. 13. Уменьш. бялябушкя-шкі-шцы. Нсл. 13. Пяць балабушаў а шостая балабушка сьпеча-ны. Нсл.
• бялябўшкя-шкі-шцы, ж. 1. леженка, небольшая рыбка, похожая на пескаря й на небольшого калйма; Жйвет в проточой воде, прячется под камнямй. Католін Росл.(Дсл.2і.)
2. —см. под балабуша.
•бялягол-ла, предл.-ле, м. 1. двлйжанс. Гсл.; Ксл. У балаголе паехалі да местачка. Стаішча Чаш. (Ксл.).
2. еврейскнй днлнжанс. Дсл. Паехалі Жыды ў ў балаголе. Дсл.
3. (предл.-лу)—Еврей-нзвозчнк на подоб-ном экнпаже. Гсл.
•бяляголкя-лкі-лцы, ж.—грубый коло-кольчнк нз толстой жестн, нмеюшнй вйд усеченного конуса с железным бнлом внутрй. По тупому звяканью "балаголкі" пройзводнмому лошадью прй подскоке (когда она спутана) узнается местона-ходженне последней. НК: Очеркн, Но. 763.
•балагўла-лы, м. — балагол. Гсл.
• балазё, нареч.І. благо, Mix.; Ар.; Растсл. хорошо что. Гсл.; Шсл.; Ксл. Балазе цемнаў калідору й цесна, ніякі кандуктар ня ўлезе. ЗСД 56. Жаруць яблыкі, балазе шмат сёлета ё іх. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Балазе так, бывае горш. Гсл. Балазе ён сказаў. Смл. (Дал.). Балазе яныпрышлі, а як бы не? Тм. Балазе, гаспадар прышоў па ваду, абачыў казла ў студні, дый выцяг-нуў. I. Г.: Лемантар, 78. Балазе бацька прышоў. Ар. Балазе ты прышоў. Пылькі Аз. (Ксл.). Балазе конь знашоўся. Сутнікі Куз. (Ксл.).
2. хорошо. Нсл. 13. Балазе табе, а як то імне з драбнымі дзеткамі жывіцца? Нсл. Балазе таму жыць, чыя бабка ўмее варажыць. Послов. Тм.; Mix.
•баламўт-ў/мв, предл-уту, зват.-yue, м. 1. забавнйк, обманіцйк, вскружйваюіцйй головы, Нсл. 14. повеса, волокйта. Усі дзеўкі зьвёў баламут гэты. Нсл.
2. плут. Ксл. Які ж ты баламут! Стрэлкі Беш. (Ксл.). Каштуйце мукі пекляной за тое, што сталі баламутамі. Кіт.2168.
3. йнтрнган. Шсл. Слухай ты, што баламут гэты гарова. Ст.
4. смутьян, (ПНЗ)—возмутнтель. Растсл.
•бялямўткя-ткі-тцы, ж. 1. ж.(к баламут в 1-ом зн. Нсл. 14)—обольстйтельннца, ко-кетка.
баламутна
93
баласьні'ць
2. ж. к баламут s з-ом зн. Шсл.). Вось дзе баламутка: зьвяла людзёў, а тыя сва-рацца. Ст.
•баламутна, нареч. 1. ложно, с враньем, плутовскй. Нсл. 14. Баламутна гаварыць, жыць. Нсл.
2. сбйвчйво, с помехою. Нсл. 14. Можна й гэтак зрабіць, але баламутна. Нсл.
•баламўтня, баламутня, (Нсл.) 1. йнтрйга, совраіценйе. Шсл. Якая гэта праўда-. адна баламўтня. Ст.
2. вздорные речй, вранье. Нсл. 14. Бала-мутнёю нічога ня выграеш. Нсл.
3. головоломное дело. Нсл. 14. Уздумаў нейкую баламутню. Нсл.
•баламўтны-ная-нае, 1. грязный, мут-ный. Дсл. Баламутная вада. Дсл. У баламутнай вадзе рыбу лавіць. Тм.
2. обманчнвый, льстйвый. Нсл. 14. Ня слухай гэтых баламутных рэчаў. Нсл. He баламутныя мы людзі. Нсл.
3. сбчвчйвый. Нсл. 14. Баламутная дарога. Нсл.
4. бестолковый, затруднйтельный, голо-воломный. Нсл. 14. Баламутная работа. Нсл.
•баламўцеНЬ-АЛНЯ, предл. й зват.-тню; мн. ч„ род.—тняў, м. 1. йнтрйган. Нсл. 14. Знаюць, што ты баламуцень вялікі. Нсл.
2. обманіцйк, льстец. Нсл. 14.
•баламуціць-учу-уціш-уце; повел.-уць-уцьма, несоверш., перех. 1. муТЙТЬ. Дсл.; Гсл.; Шсл. He баламуць тут вады: дай паку-пацца. Дсл. He баламуць вады. Ст.
2. мешать, прйводйть в беспорядок. Нсл.
14. He баламуць парадку. Нсл.
3. обманывать, оболыцать, Нсл. 14. совраіцать. Гсл. He баламуць ты яе; збаламуціш, а ня возьмеш. Гсл.
4. ннтрнговать, Гсл.; Шсл. сбнвать с толку, обманывать. Ксл. Ён толькі баламуце народ. Бабінічы Віц. (Ксл.). Ходзе ды баламуце людзёў. Ст.
5. прнводнть в возмуіценйе, Нсл. 14. волновать, возмуіцать. Гсл. Усё сяло баламуце, узбаламуціў адзін чалавек. Нсл.
забаламўціць, соверш. 1. кое-как, очень мало заправйть чем-лйбо кушанье. Нсл. 159. Страву толькі забаламуціла, a ніякага смаку няма. Нсл.
2. затейнйть, запутать дело. Нсл. Калі б ты не забаламуціў, усе было б добра. Нсл. Несоверш. за&аламучават>-чую-чуеш-чуе; повел.-чуй-чуйма, 1. заправлять кое-как, очень мало кушанье. Нсл. 159.
2. запутывать. Ксл. Гукалі добра, а ён забаламучаваць пачаў. Труханавічы Чаш. (Ксл.).
збаламуціць, 1. смутйть. Збаламуціў~~ ваду.
2. совратйть, соблазнйть. He баламуць дзеўкі; часам збаламуціш, ды ня возь-меш. Нсл. 14.
3. увлечь с намеренйем обмануть. Нсл. 195. He баламуць хлапца, збаламуціўшы, будзеш сьміяцца зь яго. Нсл.
збаламучаны, прйч. 1. к збаламуціць 1. Збаламучаная вада.
2. совраіценный, соблазненный. Збала-мучаная дзеўка. Нсл.
3. с ума сведенный, обманутый. Збала-мучанаму няма чаго радзіць. Нсл.
пабаламуціць, соверш. 1. сделать немного мутным, помутйть.
2. помешать, прйвестй в беспорядок. Нсл.
14. Усі рэчы пабаламуціў. Нсл.
выбаламуціць, соверш. выманйть, выпро-сйть разнымй способамй. Нсл. 79. Выба-ламуціў у мяне каня. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
