Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•асёлец-лца, предл.~лцу, зват.-лча, м.
—оседлый; местный жлтель. Вітай, прыймай асельца — ня госьця. Салавей(Ко-надні, Но. 5-6, 13).
•асёліпіча-ча; мн. ч.-чы-чаў, ср.—место поселенля. Там, дзе вецер сьвішча, хвошча, я аселішча знашоў. Жылка 51.
•асёліца-цы-цы, ж. 1.—пастблше около двора, маленьклй выгон. Гсл.
2. лужок на краю усадьбы, Ксл. лужок на краю усадьбы, составляюіцлй продол-женле огорода. Ар. На аселіцы трава расьцець добрая. Вулянавічы Сян. (Ксл.). Прабягае злосны вецер за аселіцаю. Крушына: Лебедзь 42. Ср. селіца.
асёлы
62
асшаўка
• асёлы-лая-лае-ймеюіцйй оседлость, оседлый. Нсл. 371; Стт.; Дсл. Мы аселыя людзі, а не валацугі якія. Нсл. Мы людзі аселыя. Дсл.
•асётна-ны-не, ж.—осеннее доброволь-ное подаянне церковному првтчу. Нсл.367. Асеніну папу не давалі яшчэ. Нсл. С.м. асяніна.
•асёсьці, асядаць,—см. под сёсьці. •асёсьціся, асядацца,—под сёсьйі.
• асётны-ная-нае, прйлаг. к асець. (НК: Очеркн, 275)—ОВЙННЫЙ.
•асёвачны-ная-нае—состояіцйй йз отру-бей ’’асевак”. Дсл.
•асёўкі, асевак й асеўкаў, едйнств. ч. нет. —отрубй, высевкй, оставшнеся в решете. Дсл. Пасып сьвіньням корм асеўкамі. Дсл. •асёць-ці, мн. ч.. род.-цяў, ж.—овйн, (Дсл.) более высокйй нежелй "ёў»а"й нмеюшмй два этажа, разгранйченные полом, й в верхнем ярусе отверствве с дверью для передачн СНОПОВ, НК: Очеркн, 274 ОВЙН. Гсл.; Растсл.; Нсл. 367; МГсл.; Ксл. Снапы сушылі ў васеці. Рыбчына Сір. (Ксл.). Асець насадзілі пшаніцы. Нсл. Асеці чатыры будуць аўсу. Нсл. Вылазь із асеці! Нсл. Уменьш. асётка-ткі-тцы, ж.—небольшой овйн. Нсл. 367. Асётка не вялікая, уборзьдзе змалоцім. Нсл.
•асёл-сля, на асьлё, зват. восьле; мн. ч.-лы-лоў-лом-лы-ламі-лох, м.—осёл.
•асьлюга-югг-юзр, І.увелйч.к асёл.
2. бранное. Дсл. Балван, дурань, асьлюга. Дсл.
• асёлак-лка, предл.-лку, м.—лужайка на усадебных участках между огородамй. Коні ходзяць у васёлку. Ст. Асёлак будзем касіць. Тм.
•асёрдак-ака, ч.—сердцевйна капустной хряпкй(кочерыжкй, С.) Росл. (Дсл.) •асётны-ная-нае—относяіцййся к оввну, Нсл. 367 овйнный. Асётныя снапы. Нсл. Асётнае акно. Нсл. См. асетны.
•асяг-аць-нўць,— см. под сягаць.
•асякаць, асячы,—<м под сячы. •асякацца, асячыся,—см. под сячыся. •ася;йць,<ч. под сяліць.
•асянёць-ёг, несоверш. 1.—наступать по-годе осеннего тнпа. Смаленш.; Менш.
2 . подвергаться влйянйю осенй. Дсл. Ліс асянее, абруневае. Дсл.
абасянёць-ёе, соверш. к асянець 1, 2.
• асяніна-ны-не, ж.—сбор осенью служй-телямй церквй хлеба в зёрнах на церковь й свяіценнйка, Янк. 1. сбор по осенч платы натурою (напрнмер, С.) для кузнеца. Шсл. Сяло згадзіла сабе каеаля на асяніну. Шсл. См. асёніна.
• асята-чы-чы, ж.—осенняя трава, ос-тавшаяся на корне от осенй прошлого ГОДа. Ар.; Войш.
•асянчўк-ка, предл.-кў; мн. ч.-кі-коў-ком-ком-кі, мн. ч„ предл -КОХ, м. 1. жйвотное, самец, родйвшййся осенью. Ар.
2. — асянча. Гэтым летам было благое надвор ’е, і мы шмат нарабілі асянчуку(у. е. прйшлось косйть весною следуюіцего ГОДа, С.). Амельна Пух. (Шсл.).
• асяродак-дкр, предл.-дку, м. 1.—серд-цевнна. Шсл. У яблыне ўвесь асяродак выгніў. Жораўкі Сьміл. (Шсл.). См. сэрца.
2. центр, мгсл.; Гсл. средоточче.
•асяріць-чў-ціш-ціць; повел.-ці-ціма, соверш. каго-што, 1.—букв., опутать сетямн. Нсл. 371. Нячысьцік, знаць, мяне асяціў. Нсл.
2. невчдймой сйлой взять над кем непреодолчмую власть. Нсл. 371. Нячыс-тая, знаць, сіла асячае, асяціла яго так, што яго цягне ў карчму. Нсл.
3. пленнть, очаровать. Нсл. Нявідная дзеўка ды якога малайца асяціла. Нсл. Прйч. асячоны—как бы сетью увле-ченный, ослепленный морально. Нсл. 371. Асячоны так і падае за гэтаю зводні-цаю, увядзёнкаю. Нсл. Отгл. ймя суіц.
асячэньне-ня, предл.-ню—опутанне, ом-раченяе, Нсл. 371 нечто блязкое к легкому умопомраченню. Гсл. Нашло нейкае асячэньне, ня ведаў, што рабіў. Гсл. Асячэньне на яго напала, што ён па ёй так і зохае. Нсл.
асячаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. Нсл. 371.
•асяціцца, асячўся, асяцішся,—пой-маться такйм образом. ЛескІІІ 227, зацем602. •асяч-аць-оны-эньне,—см. под асяціць.
•асячыся,—см. под сячь'і.
9асілак~лка, предл. й зват.~лку, м. —бога-тырь, (Гсл.; Ксл.; Шсл.), СйЛач, (Нсл. 367; Шсл.; Пар; Дсл.) обладаюіцйй необыкновенной сйлой, Гсл. йсполйн. МГсл. Асілак у ваднэй руццэ падыйме пяць пудоў. Ст. Дужы, як асілак. Ст. Асілку гэтаму пяцёх такіх, як я, мала на адну рукў. Нсл. А браты й сёстры, як асілкі. Кавыль: Ростань9. Енунас асілак, ня долейся зь ім. Віц. (Ксл.). Цяпер нетуці асілкаў. Дсл.
•Асілкі-wav, мн. ч.—названйе какой-то звезды. Вожа Брсл.(Ар. Красьневіч).
•асіна-ны-не, ж.—освна. Шсл.;Ар. Парэзалі асіну на ночвы. Ст.
•асініна-ны—(одно) оснновое дерево. Нсл. 367.; Ксл. Асініну сьсек на дровы. Нсл. Мужык сьсек асініну. Дсл. Уменый. асінка-нкі-нцы—осннка. Асінка мая сілкаўпі-лаваць, сячы асіну лёгка). Дсл.
•асінавік-гка, предл.-іку, м.—плод яблонй, ПОЛуЧЙВШйЙСЯ ОТ прйВЙВКЙ ОСйНЫ. НК: Очеркн, Но. 813.
•асінавы-вая-вае—осйновый. Шсл. Асі-навымі дрыўмі не нагрэеш печы. Ст.
•асінаўка-ўкі-ўцы, ж.—сеялка, сделанная ЙЗ ОСЙНЫ. Бельск. у„ Смл. (Дсл ).
асі'ньнік
63
аснова
•асіньнік-іХу, предл.-іку, м.—осйновый лес. НК: Очеркн 467; Ар.; Ксл.
•асіпці,—под сіпці.
•асіраціць,—см. под сіраціць.
•ЯСКОУіа-МЫ, дат., предл.-ме, ж. 1. оско-мяна. Ар.; Шсл.; Нсл. 368; Дсл. На дзяснах тоны горкае аскомы. Кавыль: Ч. лёд. Яшчэ яблыкі зялёныя: адна аскома ад іх. Ст.
наганяць, нагнаць аскому—набчвать, набйть оскомяну. Ар. Аскому нагнаў яблыкам. Дсл.
2. сйльное завнстлйвое желаняе прй вйде чего-лнбо лакомого йлй прйбыльного, (Нсл. 368) вожделенйе. Дсл. Аскома бярэць, гледзячы, як яны ўбіраюць(хіжа ядуць). Нсл. Чужыя грошы аскома. Послов. Нсл. Аскома бярэць, гледзячы на дзеўкі. Дсл. Уменьш. аскомка-мкі-мцы—завйсть, же-ланне. Нсл. 368; Дсл. Аскомка бярэць жаніцца зь дзеўкаю. Дсл.
•аскоміцца-млюся-мішся, несоверш.—ост-рнть зубы, (Дсл.) йметь прйхотлйвое желанйе. Нсл. 368. Дарма аскомішся, гэта не табе. Нсл. Аскоміцца купіць у пана зямелькі. Дсл.
•яскомы-мая-мае—жадный, (Дсл.) прн-хотлнвый. Нсл. 368. Аскомы на чужое. Нсл. Да яблыкаў ты аскомы. Дсл.
• аскаболак, аскабалак-лка, м.—отко-лотый кусок дерева, полена, Шсл. оско-лок. Аскаболкам такжа добра даў сабаку! Ст. Аскаболкам жарні яму па нагах. Ст.
•аскалёпак-лка, м. — аськёпак. Нсл. 368. Чорны аскалёпак дзерва. Гарэцкі: Песьні, 4. Уменый. аскалёпачак-чка. Нсл. 368.
• аскротак-джа, м. 1.—осколок, крупная іцепка, Гсл. осколок, обломок. Ксл.; Арл.; Пск. (Даль).
2. обыкн. в мн. ч. яскрохкі-отак—мелкйе частйцы, Дсл. мелкне частяцы от какого-лнбо веіцества, напр. камня. Туль. (Даль). Гэтыя дзьверы на аскроткі паламаліся. Ельн. (Дсл.).
•аскрабаць,—см под скрабаць.
•а<жра^-аці\а-аваццца-нуцца,—см. под скрабацца.
•аскрамётак-ткд, м.—осколок(осколо-чек, С.) Дсл. Лўчыў аскрамётак у вока. Дсл.
•аскрэбак-бка, м. 1.—остаток чего-лйбо; обрезок, нечйстая(не обязятельно, С.) корка хлеба. Дсл. Вазьмі аскрэбак хлебаі кінь сабаку. Дсл.
2. о последнем ребенке. Дсл. Гэта ўжо апошні аскрэбак. Дсл.
•аскрэбкі-бак й -бкаў, едйнств. ч. нет. —жалкяе остаткй чего-лнбо. Дсл. Ад бацькі засталіся яму адны аскрэбкі. Дсл. • аскў&ак-бка, м.—оставшаяся после ческл часть шерстй йлй льна. Дсл.
Аскубак лёну застаўся. Дсл.
•аскўбка-кг, ж.—оіцйпа, опушка пера, содранная с комля, промысел Сычевцев, кой торгуют "аскубкаю Смл. (Даль).
•аскўбсьці,—см. под скубаць, скўбсьці.
•аслаба-бьг-бе, ж.—послабленйе, облег-ченне. Дсл. Зямлі мала, навокал панская — ніякае аслабы нам няма. Дсл. Уменьш. аслабка-бкі-бцы—поблаж ка. Дсл. Дзяр-жы сына ў стродкасьцг. аслабкі ніякае яму не давай. Нсл.
•аслабадзіць-джў, аслабодзіш, дзе, со-верш.—освободнть. прйч. аслабоджаны —освобождённый. Дсл. Цяпер рукі мае троху аслабоджаны, як аддала дзьвюх падчарак замуж. Дсл. Несоверш. аслаба-джаць—освобождать. Дсл. Пашоў асла-баджаць каня: лўчыў у копань. Дсл.
•аслабан-яць /чь, - см. под слабаніць. •аслабан-яцца-ідда, - см. под слабаніцца. •аслабёніць,—под слабяніць.
•аслабёніцца,—сл. под слабяніцца.
^ЛCЛЛHЯЦЬ-ЬlЮ-Ьleш-Ьle, несоверш., перех. —укрывать, заіцніцать. Дсл.; Нсл. 368. Дзерва асланяе ад гарачыні. Дсл. Кура-водка асланяе кураняты. Тм. Асланяць дзяцё ад сонца, ад ветру. Нсл. Соверш. аслашць-ню-ні ш-не—у крыть, заіцйтйть. Нсл. 368. Каб ты мяне не асланіў, ён бы выцяў мяне. Нсл.
•асланяцца-ыюся-ьіешся, несоверш.—ук-лоняться от чего-лйбо. Дсл.; Нсл. 368. Паўлюк із работы асланяецца. Дсл. Со-верш. асланіцца-нюся, аслонішся—укло-ннться. Нсл. 368.
•асмолак-лка, м.—смольное полено. Шсл. Асмолкі будуць добра на падпалку. Ст.
• асмакавацца-кўюся, кўешся; повел,-кўйся-кўймасЯ, соверш.—ВОЙТЙ во вкус. Шсл. Бачыш, як конь асмакаваўся: лезе a лезе ў вавёс. Ст.
•асмактаць, см. абсмактаць (од смак-т'аць).
•асмал-яць-іць,—см. под смаліць.
•асмаліцца,—под смаліцца 2. •асмаркаць,—см. под смаркаць.
•асмузкаваць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., што—обрывать зёрна овса, захватывая между пальцамй по одному йлй несколько стеблей. Янк. I. Тую аштрапавалі, хадзіла й асмузкавала авес у прыпол. Янк. I.
•асмычыны-ь/н й -ынаў, едйнств. ч. нет. 1.—остаткй "смыка", т. е. бороны, сделанной йз сучьев, для бороньбы ’’ляда". Дсл. Смыкаў нас няма, асмычыны ёсьць. Дсл.
2. хлопье, оставшееся от "мычкі" йлй оческн от льна й шерстн. Дсл.
•асном — ? Ня маець чужога дзераеа бортнага блізка падораваць, так яка бы ад сахі асном дзерава дасягнуці ня мог. с-п. 377.
•аснова-вы-ве, ж. 1.—продольные нйтй в ткацком станке, сквозь которые проде-вают уток. Нсл. 369; Шсл.; Ксл. Толькі на аснову стала нітак. Ст. У сукне парцяная аснова. Ст.
асноўніца
64
астромак
2. образ, начертанйе, Нсл. 369 остов, каркас, костяк, скелет, схема, основа. Высах як ськепка, толькі аснова тая людзкая. Нсл.
3. основанне. Нсл. 369. Аснову залажылі — цяпер пойдзе. Высачаны (Ксл.).
4. грамм.—основа.
• асноўніца-г<ы, едйнств. ч. нет.—прлспо-собленне для сновання тканля: две пластннкн с колышкамн, прнбнтые к стене по углам. Шсл. Загінулі асноўніцы — няма як снаваць кроснаў. Турэц Сьміл. (Шсл.).
•аснада-ды, дат., предл.-дзе, ж. 1. оснастка (действле й веіцй, конмй-судно снастнтся — снастн верфяные, блокл, крюкн, паруса, й пр. Ласт. (Крывіч, 1926, Но. І-П. 114). 2. оснаіценне (совокупность техннческйх средств, которымн оснаіцено что-л.).
КНІГІ ОНЛАЙН
