Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
азнаймевацца, возвр.—нзвеіцаться, осве-домляться о чем йлй о ком. Нсл. 361. А знаймевацца а здароўю, а цане на жыта. Нсл. Соверш. азнайміцца—осве-ДОМЙТЬСЯ. Нсл. 361.
• азнайміць,—<■«. под азнаймаваць й аз-наймеваць.
•азнайміцца,—< л. под азнаймевацца. •азначаньне, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, ср. 1.—определенйе.
2. (грам.)—определенйе.
•азначальны, -ная-нае—определйтель-НЫЙ. МГсл.
азвацца
44
аж
•азвацца, азвўся-вёшся—отозваться, Гсл. отклйкнуться. Нсл. 361. Ледзь ты азваўся. Нсл. Мо’ хворая? — азваўся бацька. м. Змагар: Лесавію. Алё, алё — азваўся Віктар, — ня ведаем мы наканаваных людзём дарогаў. М. Вольны(Б. Ускалось. Но. 6, 24). См. адгукнўцца. Несоверш. азывацца-аюся-аешся; повел.-айся-йймася— отклй кать-ся(отзываться, С,) Нсл. 361. He азывайся, няхай сабе гукаюць. Нсл.
•азўка, азўкі, азўццы; мн. ч.. род.-каў, ж. 1. проворство. Гсл.
2. (обй<.)—проворный й умный мальчяк йлй девочка, Нсл. з проворный-ая, бой-кнй-ая, шустрый-ая. Гсл. Гэты хлапец — азука, на ўсякія штукі здольны. Гсл. Азука дзяцюк, азука дзеўка. Нсл. Пака-жацца азука-хлапчук, музыкаў пама-гачы, з бубном у ваднэй руццэ й булда-вешкаю Ў другой. Гарэцкі: Песьні, 5. Ср. празука.
•азукаваты-тая-тае—чуткнй, провор-ный, поворотлйвый, послушный. Нсл. 3. Малец азукаваты. Нсл. Азукаватае дзяцё. Нсл.
•азўць, азўю-ўеш-ўе; повел.-ўй-ўйма, со-верш.. перех.—обуть. Ср. азўцца.
•азўчна-ўюся-ўешся; повел.Дйся-ўймася —обуться, Янк. I. Нага азута. Янк. I. Прот. разуцца.
•азьдзявўліць-лю-ліш-ле, соверш.—уда-рнть с яростью, Ксл. огреть, сйльно ударйть. Вост. (Даль). Ты б яму азьдзявуліў паленам, каб ён век помнеў. Сьвярдлы Беш. (Ксл.)
• азьдзівяліць-лю-лгій-ле, соверш.. перех. 1.—озадачнть, ударнть порядочно. Нсл. 361. Азьдзівяліў яго разы тры кіям. Нсл.
2. хватнть, выпнть. Нсл. Азьдзівяліў чаркі тры. Нсл. Ср. адзявуліць.
•азьтЫлы-лая-лае—наболевшйй. Дзе знайсьці прытульле азьнібеламу сэрцу? ЗСД 178.
•азызлы-лая-лае, 1. опухшнй (обрюзг-лый, С.) Шсл. Bid зрабіўся азызлы, сам увесь страшны. Ст. Азызлы й пульхны від зьвісаў двума падбародкамі. Акула483.
2. вообіце не плотный(о мясе), одутло-ватый. Аш. Парсюка кармілі малаком, дык мяса азызлае. Аш.
3. продрогшнй, озябшнй. Ср. азызнуць{под зызнуць).
4. потерявшнй бодрость, ставшйй вялым, апатнчным, бездейственным; раскйс-шнй. Ср. азызнуць 4.(под зызнуць).
•азызнуць,—см. под зызнуць.
•азызьлік-/кд, предл.-іку, зват.-іча, м.
—зябкнй, бояіцййся холода. Гсл. Ср. азызнуць 4.
•азыравата, нареч.—холодновато. Ён апранўся й вышаў з хатьг. на дварэ было азыравата просьле ўчарашняга даж-джу, айстраваты вецер шумеў цёмна-зялёным топалям за страхою чужое хаты. Адамчык: Арж. колас. См. сядрава. Ср. зыркі.
•азывацца,—noä азвацца.
•азюзнуць,—см. под зюзнуць.
•аж II, частйца. Означает самую высокую меру во временн, пространстве, в уснлнн й т.п.: даже' (вообіце уснлнтельная частйца, Шсл.; Ар.) Гсл.; Нсл, 3; Дсл.; Ксл. Переводнтся посредством ’’даже”, ’’вплоть до” йлй ”до” с местонм. ’’самый”. Паехаў аж на Украіну. Нсл. 3. Спаў аж да сьаету. Тм. Прапушчаў аж да дарогі. Тм. Бабы паўкручаваліся сядні аж да пеўняў. Ст. Аж зубамі заляскаў. Навікі Віц. (Ксл.). Дым віецца аж да хмар. Грахоўскі: Лясная казка. Вадой паліеаць ад галаеы аж да ног. Кіт. 48617. Прышоў ізь ёй аж да дзьвярэй, дзе жыла. Шакун: Сьлед, 14. Прахадзіў ён па лесе аж да цемнае ночы. НікольскМ.(Демвд.: Веров, 96). Плыві. плыві, рожа-кветка, аж да майго роду. йз песнн, Войш.
•аж, союз й частйца, I. союз. 1. протйвополож-ный союз. Соедйняет два предложення, нз которых вторая выражет несоответст-вне, протнвоположность тому, чего надеемся йз первого предложення: а, но ВОТ, a ВОТ. Нсл. 3; Ар.; Гсл.; Шсл. Ня верылі, аж усё праўда, што людзі казалі. Нсл. Казалі нам людзі, што наша Агатка ні ткальля, ні пральля; аж наша Агатка і прала тонка, і ткала звонка. Нзспал песнн, Нсл.
2. йвот. Нсл. 2. Шукалі, шукалі Йванькі, аж ён дома V пуні сьпіць. Дсл. Пагляджу, аж ён тут. Нсл. Выйду я на ганачак, гляджу я на красачкі, аж мае красачкі зьзяюць, аж мае ручанькі вянуць. Свад. песня, Нсл. Служыў ён г караля год, другі, аж на трэйцім годзе пачалася вайна. н. (Афана-сьев I, 1913, 210).
3. как. Нсл. 3. Так у нас усё стала, аж ніколі таго ня бывала. Нсл.
4. союз обьяснйтельный йлйрезультата: ТаК ЧТО, Раст.: Северск. 132; Шсл.; Нсл. 3. так ЧТО даже. Дсл. Такдам, аж усьнеш. Нсл. Так угрэўся, аж nom пацёк. Ст. Спалохаўся, аж трасуся ўвесь. Раст.: Северск. 132. Зьмерз, аж калоціцца ўвесь. Ст. Замарылася, аж горка стала ў роце. Дсл. Любіў рак жабу, аж вочы выеў. Послое. Рапан. 80. Йаеўся, аж кішка дугою стала. Послов. Рапан. 42. Пакамячыў шапку, аж нельга надзець. Ст. 5. союз временный'. до тех пор, пока. Ня пушчаў з поля, аж сонца зайшло. Нсл. 3.
С дополненнем "пакуль”: до тех пор, пока; даже до тех пор, пока. Гсл. Прабуй-це іх сірот, аж покі прыйдуць да станоў. Кіт. 1068. Пійце, аж покі значна будзе . нітка чорная ад белай. Кіт. 16а2.
ажоўклы
45
айкала
•ажоўклы-лая-лае—пожелтевшйй. Нсл. 361. Ажоўклае лісьце. Нсл. Ажоўклы від. Нсл.
•ажоўкці,—CM. под жоўкці.
•ажажўўыць-ру-рыш-ра, соверш.—выпнть много воды. Юрсл. Ажажурыў ледзь не паўвядра. Юрсл.
•ажажўрыцца-руся-рышся, еоверш.—о-пйться. Юрсл. Глядзі не ажажурся. Юрсл. •ажарабёньне-ня, предл.-ню, ср.—действне по знач. глаг. "ажарабіцца". Ар. Кабыла на ажарабеньню. Ар.
•ажарабіцца,—с«. под жарабіцца.
•ажавіны, (одна ажавінаун йлй -наў—еже-внка, (Ксл.) глухая малнна. НК: Очеркн, 480. Каля ракі расьцець ажавіна. Сьвеча Беш. (Ксл.). См. сурмаліна.
•ажнож—усйленное "ажно" прй помочй частнцы ”ж”. Войш.
•ажна, союз обьяснйтельный, област.—так ЧТО даже. Слухаў, слухаў, ажна страшна стала. Раст: Северск. 132.I што за чалавек, ажна нельга выказаць! Ягоркі Куз. (Ксл.). См ажно 2.
•ажнў, частйца, област.—даже. Ксл. Ажну тошна імне стала. Сялец Чаш. (Ксл.).
•ажнўль, частйца. област. 1.—даже. Ксл. Ажнуль ня вытрываў. Мазалава Куз. (Ксл.).
2. так что даже. Уменьш. ажнўлька. Ентак рабіў, ажнулька пот у яго пашоў. Маза-лава Куз. (Ксл.)
•ажнўць, союз обьяснйтельный, област.—так что даже. Дсл. Жалі, жалі, ажнуць сярэдзіна забалела. Дсл.
•аЖНЫ, (ПНЗ.) союз обьяснйте.іьный, област.
—так что даже. Ну, і ўмарыўся, ажны лоб МОКры. Пятніцкая Беш. (Ксл.)-
•аЖЫМКІ-ЛШК1, едйнств. ч. нет.—ЖМЫХЙ. Шсл. Сямён купіў ажымак із сяменьня. Матарова.
• ажывіць,—<.ч. под жывіць.
•ажыць,—CM. под жыць.
•аін-на, предл.-не, м.—перочішный нож. Ксл. Гануля пасачы складаны аін! Рэчана Куз. (Ксл.).
•аІнаЦЬКа, нареч.. област.—ВОН там. Ксл. Аінацька ходзе твой конь. Шавяно Куз. (Ксл.).
•аінка, междомет.—выражает удйвленйе. Ксл. Аінка, як я спалохаўся! Масьлена Куз. (Ксл.).
•аінька, междомет.—выражает нежный отклйк на зов, особенно детей. Нсл. 4.
•аінькі маё, so смысле междомет.—означает снльный смех. Нсл. 4.
•ай 19союз распределйтельный—НЛй. Союз "ай", как й союз ”ці" употребляют прн двух взанмно нсключаюіцйхся вопросах. Нсл. 3; Гсл.; Ксл.; Юрсл. Ты ай ён? Нсл. ЦІ ёсьць ай нямаш? Гсл. Як ты мне зычыш? ці ехаць ай не? Нсл. 222( под зычыць). Пойдзем сядні пакасіць, ай бульбу паганяем? Студзянец, р. Касьцюковічы ("Нарысы дыялект. 333). Ай тут ваўка сьлед, ай сабака поабег? Пц(тм.) Піў ваду, ай нет? р. Гарадок
(тм.) Ці пойдзеш із імною, ай застаешся ў дварэ? Нсл. 2№(под заставацца). Як ты імне радзіш, парадзіш: ехаць імне ай не? Нсл. 544(«од радзіцьУ Праўду кажаш, ай маніш? Нсл. 492(™д праўда). Мы ай яны будуць гэта рабіць? Сьвійіна Беш. (Ксл.) Ці ты за двор вышла, ай прымачка?—в чужой дом вышла замуж, йлй к себе прйняла? Нсл. 505(лоД прымачка). У цябе алавянік ёсьць ай няма? Юрсл. Ты ў мяне пойдзеш ай узноў хлабазіны захацеў? Тм. Матруна! Ай ты глуха? Гарэцкі: Песьні, 29. Ня сьпі ты, дурню! — крыкнуў бацька і балюча таргнуў: — ай зьмерзнуць хочаш? Гарэцкі: Песьні, 26. Ой ЯК ты крычыш! — гневаецца гаспадыня замест падзякі за помач. — Ай ты думаеш, хлопча, што ты v стайні? Гарэцкі: Песьні, 30. А селядцоў? — He, якія там селядцы: ці мы не вячэраўшы паехалі, ай што? Тм. 32. Вы разважаеце: хлопчык ай дзяў-чынка? Гарэцкі: Песьні, 18. На НовЫ Год завушніцы ай жуковіны кладуць р чару. Церк. дер. Спаскае-Лутовінава Мценского у.(Будде: Тула-Орел 63). См. ЦІ.
• ай П,1—междометне, выражаюіцее боль нлн нспуг(уднвленне, Ксл.) Нсл. 3;Шсл. боль, жалость, страх, радость, восхй-Еценне й проч. Юрсл. Ай баліць. Нсл. Ай баюся. Тм. Ай звалюся. Тм. Ай, якая бяда! Гарадок (Ксл.).
2. ах. Нсл. 3; мГсл. Ай бяз маткі, без айца, блукаюсь г сьвеце як аўца. Нсл.
3. прд выраженйй брезглйвостй. Шсл. Ай, які гадкі хлапец! Ст. Ай, кінь ты валей плявузгаць. Ст.
•ай ІП, междомет:. выражает отрйцанйе. Юрсл. Ай, чаго я там ня бачыў. Юрсл. Ай, не частуй ты мяне. Тм. "Бяжы завярні статак". ”Ай”(не пайду). Юрсл. См айт. • ай-ай, междомет.—выражает сдльное удйвленйе. Нсл. 4. Ай-ай, што тут дзеецца? Нсл.
•айба, междомет. 1. выражает насмешку над получйвшнм неожйданную непрй-ятность, Нсл. 4. вот-то хорошо! Гсл. Айба, якаво табе? Нсл. Айба даграўся. Нсл.
2. выражает удйвленне прн какой-лйбо неожнданностй, (Нсл. 4) й означает: неужто? Нсл.; Гсл. Айба? ды калі б гэта праўда была. Нсл. Айба! ці праўда гэта? Нсл.
•айё, междомет. 1. выражает чувство болн, прйчнненное другдм: ой. Нсл. 4. Айё, балюча б ёшся. Нсл.
2. выражает уднвленйе. Ксл. Айё, як гэта еышла! Гарадок (Ксл.)
•а йдзё («3 а ідзе). нареч.—где же. А йдзё маладая наша? Нсл. 4. А йдзе ты быў? Тм.і А йдзе мяне ня было! Тм.
•а йдзёж— а где же. Ксл. А йдзеж быў дагэтуль? міхалі Куз. (Ксл.)
•айкала-ды, обіц. 1.—стонуіцйй без умол-ку. Нсл. 4; Ксл. He чапай нашага айкалы. Астроўна Віц. (Ксл.).
айканьне
46
акалоціны
2. крдчавшйй прй всяком прнкосно-веннн, недотрога. Нсл. 4. He чапай гэтага айкалы. Нсл. См. нядократка.
•айканьне-ня, предл.-НЮ, отн ймя суіц. —стон,(стонанйе, Нсл. 4) Ксл. Кінь ты сваё айканьне! Храпавічы Куз. (Ксл.). Дадзела ўжо гэта айканьне. Нсл.
•айкаць-аю-аеш-ае, несоверш.—стонать (беспрестанно, Нсл.) Ксл.; Нсл. 4, стенать. мгсл. Як пачаў айкаць, дык цэлую пару. Астроўна віц. (Ксл.). Усё айкае, як за язык павешаны. Нсл.
•айля! междомет.-аюсь! Янк. I. Айля куды! Янк. I.
•айстрыцца,—см. под істрыцца.
•айт, ат, междомет. 1. выражает отрлца-нне. Юрсл.; Ксл. Айт, не пайду. Юрсл. Айт, не пайду я нікўды. Гравы Сян. (Ксл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
