Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•задоўга, нареч.—довольно долго, длйн-новато, Нсл. 167. слншком длйнно. Задоўга сядзеў там. Нсл. Задоўга ляжыць рабо-та. Тм. Задоўга пусьціў канец. Тм.
•задоўгі-гдя-гае—длйнноватый, Нсл. 167 слншком долгйй. Час задоўгі бавіўся. Нсл.
•задоўка-ўкг, дат., предл. заОоўцы, ж.
—веревка для увязыванйя возов сена, снопов, прйвязываемая сзадн телегя. Сянно (Ксл.); Бясл. Вазьмі задоўку і ўкруці добранька воз, каб сена не рассыпалася. Слаўнае Імсьц. (Бясл.).
•задабрахоціць, -хочу-хоціш-хоце—зао-хотнть, Нсл. 167. содействовать добро-вольному желандю к чему-л. Задабра-хоціць ісьці ў некруты.
•задаж/хжыцца-ь'іцца, безлйч.—затянуться надолго дождлйвой погоде. Шсл. Мусіць надоўга задажджылася. Ст. Задажджы-лася на цэлы тыдзень. Варсл.
•задак-дка, предл.-дку, м.—заднне ногй с окорокамд молодого убнтого жывот-НОГО. Ласт.(Крывіч, 1926, Но. 1-11, 114). Зварым сядні барані задак. Гсл. 14(под азадак). См. задок 2.
•з адам, нареч. 1. задом, спнной, задней стороной. задней частью. Проці месяца задам садзіцца нягожа. Кіт. 73а5.
2. пятясь назад. Ар.; Нсл. 167. Адступаць задам. Нсл.
3, (в см. предлога)—ПОЗаДЙ. Нсл. 167. Ідзі задам хаты, саду, лесу. Нсл.
•з аданьне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, 1. заданйе. Тактычнае заданьне.
2. задача. Гсл.
збор заданьняў—задачнйк.
•зацаражка-жкі-жцы. ж.—доска в вйде ставнй для засовыванйя окон. Шсл. Зачыні задаражкаю акно. Крамяні Пух. (Шсл.).
•зарараць-аю-аеш-ае; повел.-ай-бйма, несо-верш.. перех. 1. задардвать, (Нсл. 166), подноснть много подарков кому-л.
2. (област.)—подкупать. Нсл. 166. Чаму ня выграць, задараючы судзьдзю. Нсл. См. загадзіць.
задарыць, соверш. к задараць 1, 2.
•задарма, нареч. 1. совершенно дешево, почтй даром. Шсл. Гэта ж задарма ты купіў карову. Ст.
2. бесплатно, без прйбылй. Нсл. 116. Задарма ніхто ня робе. Нсл. Задарма я працаваў. Тм.
3. задарма—напрасно, безвннно, Дсл. 234; Нсл. 166. безвйнно, нйзачто, ннпрочто. Вят.(Даль 589), Ряз. (Тм.) Задарма набілі. Дсл. Задарма рабіў. Дсл. Задарма сварышся, б’ешся. Нсл.
• задатак-тдку, м.—задаток. Вон купіў пашанку й задатку даў каня а сукню. Гордз. Акты ХУП, 1.
•задавака-м, обіц.—чванлйвый, Іг. занос-чнвый человек; зазнайка. Задавака-баравік хваліўся ўзадавацца, 2. Нашто тое з благім задаваньне?
•задаваньнік-wa, зват.-іча, м.—заносчй-вый. МГсл. См. задавака, ср. задавацца.
• задаваць, задаю-аёш-аёць-аём-аіцё-аюць; повел. задавай-айма, несоверш. 1. задавать, предлагать для йсполненйя, разрешенйя, поручать сделать что-л. Задаваць заданьні, лекцы.
2, ходйть в карточной йгре. Нсл. 166. Ня тую задаваеш, задаў карту. Нсл.
3. (каму, чаго) прйЧйнять(делать что-л. непрвятное, С.) Гсл.; Нсл. 166. He задавай сэрцу тугі, ня возьмеш ты, возьме другі. Кажамякі Імгл.(Косіч 59). ВочЫ ХаройіЫЯ, устыду задаюць зьвездам. Кіт. 123аі.
Смутку задаваеш, задаў сэрцу. Нсл. Отгл ймя суіц. задаваньне-ня, предл.-ню, ср. 1. назначенйе, Нсл. 166. предложенйе для йсполненйя, разрешенйя чего-л. Зада-ваньне работы, працы. Нсл.
2. прйчнненйе(чего-л. непрйятного, С.) Нсл. 166. Задаваньне сэрцу тугі. Нсл.
3. прйчйненле. Нсл. 166. Задаваньне сэрцу тугі. Нсл.
4. назначенйе чего-л. Нсл. 166. Задаваньне работы. Нсл.
•задаць, задам, задасі, задасьць, задамо, задасьце; прош. вр. задаў, задала-ло-лі; повел. задай-дайма, соверш. 1. к задаваць 1, 2.
2. прнчнннть(сделать что-л. непрнятное, С.) Нсл. 166. Пекляныя пытаньнікі многа труднасьці зададуць. Кіт. 53а16. Задаў страху. Нсл. Задаў гасу. Нсл. Задаў тугі, клопату.
3. (каму)—хорошенько побнть, побра-нйть. Шсл. Задаў яму добра, будзе ведаць! Ст.
задаць няпраўду—оспорйть, сказав, заявйв, что это неправда. Што бы меў прароку аднаму задайь няпраўду. Кіт.
задавацца
400
задушацца
•задавайца-даюся-даёшся, 1. (быть спе-снвым, Гсл.), чваннться, Гсл.; Шсл. вооб-ражать о себе много, заносйться, Бясл.; Дсл. 234 зазнаваться. Стаў дужа зада-вацца. Дсл. Вось задаецца.... і гірок заламіў. Войстрава Сьміл. (Шсл. под гірок ). Задаецца ён надта й падысьці да мяне ня хоча. Ст. Кот ідзе поруч — задаецца, хвост да гары, вусы падкруціў.(Белар. Моладзь, Но. 3, 1959, 14).
2. входнть с кем-л. в сношенне, завя-зывать дружбу. Гсл.
3. удаваться. Гсл. Соверш. задацца. Гсл. Твая ніўка задалася. Нсл.
•задавіць, задаўлю-давіш-даве, соеерш.. перех.—удавлть, (Гсл.) задушлть. Шай-тане, цябе хто задавіць поваразам за шыю? Шайтан рэк’. ”Мяне задавяць за шыю, калі наўчоныя людзі засядуць. ” Кіт. 5966, 7.
• задавіцца, задаўлюся-давішся, соверш-—удаввться, Гсл. повеслться.
• задаўжацца-аюся-аешся, несоверш.—вх о-дйть в долг. Нсл. 167. He задаўжайся шмат; задоўжышся, ня будзе чым плаціць. Нсл. Соверш. задаўжыцца. Нсл.; Варсл. Я задаўжыўся, купляючы зямлю. Варсл. См. запазычыцца, запазычацца( под пазычаць).
•задаўленьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—удавленнйк, Нсл. 166 удавленный. Гсл. Задаўленьніка на ростанках хаваюць. Нсл.
•задаўнёцца— см. под даўнёцца.
•зад-аўняць-аўніць—см. под даўніць.
•зад-аўняцца-аўнійца—см. под даўніцца.
• за^ЯЧЯ-ЧЫ-ЧЫ, ж„ област.—удача. Юрсл.; Гсл. Табе задача — гэткую нявестку сын прывёз'. і харошая, і пісьмённая. Юрсл. См. дасьпёх.
•задачна, нареч., област.—удачно. Юрсл. Задачна зьезьдзілі ў дровы. Юрсл. См. дасьпешна.
•задачны-ная-нае, област.—удачный. Юр-сл. Ня дужа задачныя былі ягады: паўкошыка прынёсла. Юрсл. См. дась-пешны.
*задзчыць-чу-чыш-ча; повел. задэч-чма, соверш., перех.— потерять ПО прйЧййе небрежного отношенйя; так что трудно отыскать. Ар.; Mix. Хусткі няма, ужо задэчылі нейдзе. міх. Вось задэчылі нейдзе складанчык — знайсьці не магу! Ар. Прйч. задэчаны.
•задлякацца— см. под длякацца.
• заднаваж-аны-ыць—см. под важыць.
•задт-няя-няе, 1. задннй. Наехаў задні чалавек. Демнд: Веров. Но.1, 1896, 115.
2. протекшнй, прожнтый. Нсл. 167. Няхай на заднія дні ўспомнена. Нсл.
• заднік-гка, предл.-іку, м.—плотогон у заднего плотового весла. Калупайла.
• заднікі-каў)( одйн заднік)—заднйкй, задняя часть обувй над каблуком,
охватываюгцая пятку. Шсл. У маіх ботах заднікі яшчэ крэпкія. Ст. Заднік к боту трэба НОвЫ. Мар’янава Сян. (Ксл.).
•задніца-цы-цы, ж. — задоўка. Ксл.; Шсл.; Варсл. Зьвілі новую задніцу. Дукарка Сьміл. (Шсл ). Падай задніцу — трэба ўірснуць 603. Русінава Сян. (Ксл.).
•задніць—вставнть дно в посуду. Шсл. Трэба задніць цэбар. Ст.
•задрот-ооту, предл.-оце, м.—поврежденйе копыта острым гвоздем другог копыта(о ЛОШаДй). Варсл.
• задрочыць-чу-чыш-ча, соверш.—пере-утомнть. Задрочылі яго работаю, ходзе дзяцюк задрочаны. Хведараўка Крас-нап. (Бяльсл.). Прйч. задрочаны—переу-томлённый. Прышоў з работы задро-чаны. Хведараўка Краснап. (БяльслА
• задрочыцца-чуся- чышся, соверш.—пе-реутомнться. Я сядні дужа задрочыўся, араўшы'. дужа ўпякло, проста нельга ўшчапІЦЬ плугам. Серчыцы Краснап. (Бяльсл.). •задрагаць—<■«. под драгаць.
•задрапаць—см. под драпаць.
•задратаваць, -ацца—см. под дратаваць II. •задраты, прйч. к неупотреб.іяемому ныне глаголу Задраць—разорванный (растер-занный, С.), убйтый. Нсл. 167; Дсл. Задра-тая курыца. Нсл.
•задрыгаць— см. под дрыгаць.
•задрыжэць—см. под дрыжэць.
•задрынкаць—под дрынкаць.
• задрыпа-пы, обіц.—мужчнна йлй жен-іцйна с обрызганным грязью нйзом одежды. Служйт й бранью. Шсл. Задрыпа ты, куды ты лезеш? Ст.
• здрыпацца—под дрыпацца.
•задрывёць см. под дрывёць.
• задуб ёлы-лая-лае— затверделый, о ко-ченевшнй от холода. Нсл. 167. Задубелымі рукамі не разьеяжаш. Нсл.
• задўма-мы-ме, ж. 1. задумчйвое наст-роенне, Гсл. задумчнвость. мгсл. Ціхой задумы заслона зышла. Гарун(ст.”Нязнаны госьць”). Чакай, харошы мой, пакінь задумы! Душў сваю пытаньнямі ня муч. Гарун (ст. ’’Ноктурно”).
2. замысел, задуманное. Гсл.Не загадачку дзяўчыначка загадавала, не задумачку красная задумавала. м. Погар Стдуб.(Косіч 70).
•задўм-айь-ляць— см. под дўмаць.
•зад-ўмацца-умляцца—см. под дўмацца..
•задўмачка—с.м. под задўма.
•задумённы ная-нае—задумчйвый. Імне ня могуць дараваць задуменныя бярэзы. Лойка: Л. песьня.
•задумёньне-ня, предл.-ню, ср.—задум-ЧЙВОСТЬ. Гсл.
•задурыць— см. под дурыць.
•задушацца,—под душацца.
задушкаваць
401
задзГрлівы
• задушкаваць-кў/о-кўеш-кўе; повел.-куй-куйма, соверш., перех.—недопустать к чему-л. воздуха, Шсл.; Варсл. герметнческн закрыть, закупорнть. Калі араную са-давінў ў пушках задушкаваць, дык яна не папсуеца. Варсл. Задушкаваў бульбу ў капцу, дык чыста пагніла. Ст.
• задушкавацца-кўюся-кўешся, соверш-—нстомнться от недостатка воздуха. Шсл. Задушкавалася рыба каля мосту. Лядно Пух. (Шсл.).
•задушкі-кау, едйнств. ч. нет.— помнно-венне усопшнх. Гсл.
•задўшны-ная-нае, 1. заупокойный. Ар.; Нсл. 167. Задушныя дні. Нсл. Задушная сыбота. Нсл. Задушная абедня. Тм.
2. задушевный. Нсл. 167. Задушны пры-цель. Нсл. Задушная тайна. Нсл.
•задушыць— см. под душыць.
•задушьіцца ^« под душыцца.
• задыбаць—под дыбаць.
• задых-ацца-нўцца—см. под дыхацца.
• задыдшць-ню-ніш-не, соверш.—начать быстро уднрать(с топотом, С.) Шсл. Як задыдніў, толькі й бачылі яго! Ст.
• заегазіць-жў-зіш, соверш.. област.—пла-менно, всемн снламн начать добнваться чего-л. Дсл. 234. Заегазілі гарэлкі. Дсл.
•заёхаць— см. под ёхаць.
•заёхацца—под ёхацца.
•заёдкі-каў, едйнств. ч. нет.—закускн, Гсл. закуска, (Бяльсл.) десерт. НК: Очеркн 20, 21. Ціж мая гарэлка а не салодкая, ціж мае заедкі не смачныя? Гсл.
• заёдкавы-вая-вае,—за кусочный, десер-тныйый.
• завдзь-дзі; мн. ч., род.-дзяў—вннный камень на зубах, особенно у лошадей. Даль, 4-тое нзд., 1669. Гэты конь дужа стары, во заедзі якія. Хутары Краснап. (Бяльсл.).
• заёзд-зду, предл.-зьдзе, м. 1. заезд. Гсл.
2. набег, конное наступленне. Гсл.
3. постоянный двор, Гсл. заезжнй двор. •заёздак-öra, м.—захва. НК: Очеркн5Ю.
•заездка-дкі-дуы, ж.—перегоражнванне рекн частоколом перед ломкой льда. Дсл. 261. Ср. заездак.
•заездны-ная-нае, 1. заезжнй человек. Гсл. См. прыяжджомы.
2. постоялый(двор). Гсл.
•заемна, нареч.—занмообразно(? С.), Дсл. 234. взанмно?
• заёсьці, заядаць—см. под ёсьці. •заёсьціся—см. под ёсьціся.
• заёрзаць г і под ёрзаць.
• заёччы[?С]-чая-чае—заячнй. Шсл. У жыце ё заеччыя котлішчы. Турэц Сьміл. (Шсл.).
' заёчча капуста, заеччы.мак, бот.—хло-пушннк. На гумне парасла заечча капу-ста. Турэц Сьміл. (Шсл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
