Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•закрасіць-шу-«ш-се чым, соверш.—доба-вйть, положйть в пніцу прйправу, сдоб-рнть. Ар. Вось дык, думаю, закрашу, надта ж я люблю зь ім(алеям) кашу. Багушэвіч. См. пракінуць.
•закрэмсаць— cm. nod крэмсаць.
•закрут-ушу, предл.-уце, м. 1. загаб рекй ПОДКОВОЙ ЙЛЙ ДУГОЙ. Цымборскі.
2. болезнь овец, сопровождаюіцаяся головокруженйем. Дсл. 240.
3. безумйе. Дсл. 240. Закрут яго бярэць. ДсЛ.
•закрутка-тею-тчб/, ж. (Раст.: Северск. 135)-—іцеколда с вертяіцдмся вокруг за-совом, Гсл. род деревянного запора у дверей йлй ворот: проходяіцнй сквозь косяк стержень, на внутреннем конце которого пластйнка, прйкрепленная к стержню посреднне й прн горнзон-тальном положенйй захватываюіцая своею половйною внутрь отворяюіцу-юся дверь; враіцая стержень, а с нйм й пластанку, можно отгшрать й запйрать дверь. Ксл.; Шсл. Хоць закруткай, а ўсе ж заперта. Сукрэмна Сян. (Ксл.). Закруці закрутку, каб сьвіньні ня вылезьлі. Корзюк адкруціў на дзьвярох закрутку. Сяднёў: Корзюк. Зьмітрачок шукае зак-рутку. Цялеш: Дзесяць 26.
•закруцГсты-тпяя-тае—вьюіцййся. мгсл. •закр-уцГць-учавя^ь—cm. nod круціць.
•закруцГцца г.ч. под круціцца.
• закрыліны-ін(одна закрыліна)—доскн, которымй обшйты края обойх скатов крышй у самого фронтона. Сакуны 11.
• закрыш-ш/, предл.-шу, м.—смесь глйныс отрубьямй, поджаренною мукою, под-жаренною н перетолченною коноплей, употребляемая уднлыцнкамй. НК: Очеркн 510.
• закрывальны ліст—г« nod ліст. •закрыўдаваць—сч. nod крыўдаваць. • закрычвць—cm. nod крычэць.
•ЗЯКВЙКЛІЦЬ-ЛЮ-ЛІШ-ле, соверш., област-—запачкать, замарать. Дсл. 238. Заквакліў ты, Іванька, усю сарочку. Дсл.
• закубрьіць cm. nod кубрыць.
•закуёчыць—cm. nod куёчыць.
•закукаваць— cm. nod кукаваць.
•закукарўчыцца— cm. nod кукарўчыцца.
•закулдыячыць— cm. nod кулдыячыць.
•закулдыкаць см. nod кулдыкаць.
•закуп-Мв, предл.-пу, зват.-пе, м., ucmop. 1. необладаюіцее ймуіцеством, задолжав-шее лйцо, обязавшееся работать в хозяйстве кредйтора(феодала, меіца-ннна, крестьянйна). Стт. 1529, сл. Ср. закутць, закупны.
2. земля, полученная во временное владенйе от должннка в качестве про-центов за ссуженный последнему ка-пнтал. Гордз. Акты ХУІІ, стр. ХХХУП.
•закуп-аваць-гі<ь—cm. nod купаваць.
•закупка-пкі-пцы, ж. к закуп, ucmop.—прй-нятая во временное невольннчество женіцйна до отработкд долга. См. за-кугііць.
• закупны-ная-ное, 1. о недвйжймом ймуіцестве: взятый за йзвестную сумму во временное владенйе. Іменьне закупное дзяжаў. Стт. 332.
2, прйлаг. к закуп, закупка, ucmop.—прйня-тый во временное рабство до отработкй долга.
•закўраць—с.м. под кўраць.
•закурзць гч nod курэць.
•ЗакурдаЙ-ОЯ, пребл.-ОЮ, зват.-аю, м.. област.
1. франт, ухажйватель, ловелас, дон-жуан. Дсл. 240. Закурдай, мой закурдай, харошанькі закурдай, прыгожанькі закурдай, не хадзі па вуліцы, ня любі чужых жонак. Дсл.
2. франт, мнлашка, шутлйвое названйе в песне. Дсл. 240.
•закурняўкаць—cm. nod курняўкаць.
• закурь'іць cm. nod курыць. •закус-аць-іць—cm. nod кусаць.
• закуска-кі, dam., предл. закусцы, ж.—(хо-лодные кушанйя для легкой еды, С.) Закуска. Ар.; Раст.: Северск. 135.
• закустоўе-ўя, предл.-ўю. ср.—место за кустамн — кустарннком. Пройдзем па закустоўю. зсдззо.
• закўха-ты. npedj. закўце, ж. 1. хлев, конура, Гсл. затворка, хлев. Дсл. 241. Гані сьвіньні ў закуту. Дсл.
2. давнйшнее наказанйе, заключаюіцееся в том, что в дом внновного прйсылалйсь на хлеба ’’закутнікі” — беднякй от 1-5 чел. Шсл. У Паўлюковых была закута. Ст. •закутак-тл'у, предл.-тку, м. 1. глубь угла. Шсл. Залез у закўтак ды сядзіць. Ст.
2. хлев. Дсл. 241. У закўтку сьвіньні. Дсл.
3. отдалённое от главной улйцы место. Нсл. 172. Пабудаваўся ў закўтку. Нсл. Уметш. закўтачак-чка, предл.-чку. Нсл. 172. Ключыкі ў закутачку знашоў. Нсл. Добра дзеўкам боб малачўць, па закўтачках не ляціць(насьмех над лысым). Йз свад. песнн.
закутаваць
407
залапатаць
•закутаваць-тў-тўеш-тўе, несоверш.—за-творять(хлев, С.) Дсл. 241. Дзьверы за-кутавалі. Дсл. Соверш. закўтаць-аю-аеш-ае, 1. затворнть хлев, запереть в хлеву. Гсл.; Нахімаўшчына Ельн. (Дсл. 241).
2. загнать, запереть скот в "закуту", хлев. Дсл. 241.
•закўтнІК-lKö, предл.-іку, зват.-Іча, м. 1. бедный человек, прожнваюіцнй "закут-на”. Шсл. Дзямян жыве ў закутніках. Ст. Дзясятнік закутніка прывёў, пакуль не направім дарогі, пакуль падачкаў не заплацім. Нсл.
2. сьпціік для обысков. Гсл.
3. сыіцнк, отправляемый судом для выемкн чего; оборіцнк, наблюдаюіцяй за выполненнем чего-л. Нсл. 172.
• закўцьце-ця, предл.-цю, ср. 1. красный угол в нзбе. Нсл. 172. Расьсеўся, як non, на закуцьцю. Нсл.
2. глушь, глухое место. Церабетаўка Віц. (Ксл.).
• залобак-бкр, предл.-бку, м.—фронтон. Ксл. Навумаў залобак ветрам раськідала. Вайводкі Віц. (Ксл.).
• залог-ога, предл.-озе, м.— клапан. НК: Дудар 176.
•залоза, (Гсл.; Бяльсл.) залаза, (Нсл.)-зы,’ мн. ч. залозы—железа, Гсл.; Ар. железа [gianduia], Нсл. 217. Пад вухам адваліла залаза. Нсл. У мяне горла баліць, залозы распухлі. Заазер'е Сян. (Ксл.). Папухлі залозы ад застулжэньня. Ст. У яго скўла на плячу, дык пад пахаю залоза адваліла. Варсл. Собйр. залозьзе-зя, предл.-зю—множество железнстых желваков. Нсл. 217. Залозьзе адваліла навокал горла. Нсл. Пахавае залозьзе. Нсл. 395( под пахавы). У.ченьш. залозка-зкі-зцы. Пад вухам баліць залоз-ка. Сакуны 74.
• залозісты-тая-»ме, 1. железнстый. Нсл. 127; БНсл. Залозістыя ныркі. Нсл.
2. страждуіцнй железою. Нсл. 217. Зало-зістае дзяцё. Нсл.
•заложжа-жа, предл.-жу, ср.—часть рнгн, овнна, ограннченная стеной н сушяль-нею( "ёўняю”). Ксл. Мы поўна заложжа насыпалі вотрыны. Вейна Сян. (Ксл.).
• заложна, нареч.—упорно, настойчяво. БНсл.
•заложнік-гка, предл.-іку, м. 1. полочка с дыркамн, куда закладывают ложкн. Вяжышча Беш. (Ксл.).
2 . кухонный шкафчяк, нмеюіцяй по-лочкя с дыркамя, в которые закла-дывают ложкн. Ар.
• залом-л^у, предл.-ме, м.— колосья, за-ломленные н перепутанные, по народ-ному поверью, колдуньямн в стоячем полевом хлебе с чародейскнмн наго-ворамн, чтобы прнчннять зло хозяйс-твам посева. Ар.; Нсл. 173; Гсл.
• заломны-ная-нае—прянадлежаіцнй -"залому”. Нсл. 173. Запломныя каласы абжаць трэба. Нсл.
•залопаць гм. под лопаць.
• зала-лы, ж.—сырость в соедяненян с холодом. Вось холад, зала! Амельна Пух. (Шсл.). Во зала сядні на дварэ, ня выйсьці. Латыгаль Сян. (Ксл.). См. золасьць, золкасьць, золь.
•залаб, (Ар.), залабкі, нареч.—за волосы около лба (брать). Шсл.; Варсл. Дзядзька таго гіцля схапіў залаб. Варсл. Схапіў залаб ды давай цягаць. Ст. Тузаюцца залабкі. Ст.
•залабкі—под залаб.
•залабніца-цы-цы, ж.—волосы на лбу над глазамн. Варсл. Калі хочаш узяцца за чужую залабніцу, дык і сваю мусіш падставіць. Варсл.
• залагодзіць г « под лагодзіць.
•залахмайўаца-чуся-цішся, соверш.1. мн. ч„ предл.—не пострнгать волос, не расче-сывають нх, ходнть в пылн, грязн. Дсл.242. Што ты, Іванька, так залахмаціўся? — А маўчы ты: няма калі й галавы па-часць: тупаеш цэлы дзень каля гас-падаркі й тупаеш.
2. о захудлой скотнне. Дсл. 242. Нешта твой конь залахмаціўся. Дсл.
•заладзіць— см. под ладзіць.
•залаз-аза( азу), м.—в "азяродзе" вер-тнкальный ряд, наполненный снопамн нлн горохом, клевером н т.п.
•залаза-зы-зе, ж.. ветер.— мыт(заразная болезнь лошадей — воспаленне слн-знстой оболочкн носа н глоткн, С.) Ксл. КоНЬ 3ÖOX ад залазы. Баранаўка Куз. (Ксл.). См. золзы.
•залаза—см. под залоза.
•залазаваць-зуе, несоверш. 1. болеть железою, свойственно лошадн нлнсвннь-е. Нсл. 217. Конь залазуе. Нсл. Сьвіньні залазуюць. Нсл.
2. начать менять зубы(о лошадн). Шсл. Наш жарабок залазаваў. Ст.
3. болеть мытом. Ксл. Ня пушчай нашага каня да іхніх, бо яны залазуюць. Веляш-ковічы Лёз. (Ксл.).
•зал-азіць-ёзыр—см. под лезьці.
• залаж-жу, предл.-жу, м.—место между двух жердей в "азяродзе”. Пятрусь назярэдзіў тры залажы канюшыны. Варлыга: Назіраньні 11. См. залаз.
• залажыць, залажыла, безлйч,—см. под класьці.
•залажыць рок—см. под рок. •залажьіцца -г « под класьці.
• залаіць—см. под лаіць.
•залак, м.—соплн, гной. Калі спытаюць: "У эбдэсДараб. умываньне) яшчэ колька прэшкоды?" Ты кажьг.... з носа кроў пойдзе або залак які. Кіт. 4366. Ср. возалак. •заламаць ш под ламаць.
•залань-нг, ж.—залой(место, поннма-емое водою, Даль, ІУ. нзд. стр. 1490 ) на сенокосном лугу. Нсл. 173. У залані рыбы налавілі. Нсл.
•залапатаць—под лапатаць.
залапатацца
408
залёвы
•залапатацца—под лапатацца.
•залапацёць—с.м. под лапацёць.
•залапіць—см. под лапіць.
•заласкатаць I,—см. под ласкатаць I.
•заласкатаць П,—см. под ласкатаць II. •залаш-чаць-чыць—см. под лашчыць.
•залатоўка-ўкі-ў’цы, ж. 1. монета 30-тй грошей йлй 15 копеек. Гсл.; Ар.
2. 15 коп. денег, Ар.
•залатая масьць—свежеее человеческое йспражненйе, употребляемое йногда простолюдйнамй, как целйтельное сред-ство прн леченйй скота. Нсл. 217.
•залатая пара—золотой век, об эпохе расцвета наук, йсскусств, вообіце куль-туры в нсторнн какого-л. народа. За-латая пара вялікалітоўскай культуры.
• залатар-apä, предл.-арў; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч.. предл.-pOX, м. 1. ЗОЛОТЙЛЬІЦЙК, Шсл. ПОЗОЛОТЧЙК.
2. золотарь, золотых й серебряных дел мастер. Дсл. 282.
3. человек, заннмаюіцййся вывозкой нечйстот н разных экскрементов. Дсл. 282. •залатшк-іка, предл.-ікў; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. золотая монета, чер-вонец. Ар. Хто ня выслужыў 20 год, адзержуе тры залатнікі. Тат.: Квовадыс242. См. чырванёц.
2. (анят >—матка, утроба у всякой жен-ІЦЙНЫ, НК: Бабы, Но. 20; Дсл. 282 раЗЛЙЧНЫе заболеванйя маткн у женіцйн(перегйб, выпаденне), матка. Бяльсл. Ах залатнік! У Марыны па касьцёх не хадзі, жывата ня сушы й галавы не тамі. Із замовы. Навасёлкі Пух. (Шсл ). Залатнік адпаў — надабе паправіць яго: надабе лазьню цепліць і зваць матку. Дсл. См. дзетніца. Залатнік зрушыла, ды ўсё хварэю. ХведараўкаКраснап. (Бяльсл.).
• залатўха-ухі-усе, ж. 1. золотуха, Гсл. золотуха, худосочле, малокровйе. Шсл. У Яўхімовых дзяцей залатуха. Ст.
2. (бот.)—Анютнны глазкн, цветок. Гсл.
• залатьі-тая-тое—золотой. Ар. Ручкі залатыя, але горла смаляное(о мастере пьянйце). Ар. Ласкат. залацёнькі, 1. дорогой, неоцененный(неоценймый, С.) Нсл. 218. А маеж вы залацёнькія, я ж вам навінў скажу. Варсл. Залаценькія твае рукі. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
